Życie i twórczość Fryderyka Chopina. 1810 - 1849

ŻYCIORYS

Fryderyk Chopin jest uważany za najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianistę. Nie znamy dokładnej daty dziennej jego urodzin, było to 22 lutego lub 1 marca 1810 r. na świat przyszedł w podwarszawskiej miejscowości - Żelazowej Woli, tam też spędził pierwsze lata swojego życia. Ojciec Fryderyka, Mikołaj Chopin ( 1771-1844), był z pochodzenia Francuzem, do Polski przybył ok. 1787 roku. Pracował tu jako nauczyciel języka francuskiego w rodzinie hrabiego Skarbka w Żelazowej Woli. Później, w roku 1810 rozpoczął zajęcia z języka i literatury francuskiej w Liceum Warszawskim. Potem wykładał też w Szkole Inżynierii i Artylerii w Warszawie. Mikołaj Chopin ożenił się z Polką, Justyną Krzyżanowską (1780-1861 ), pochodząca z Kujaw. Matka Chopina była osobą wrażliwą i biegłą pianistką i to ona dawała mu pierwsze lekcje gry. Fryderyk okazał się zdolnym uczniem, posłano go wiec na lekcje fortepianu do Wojciecha Żywnego. Jego talent objawił się bardzo wcześnie i budził powszechny zachwyt. Mając kilka lat, już grywał koncerty na uroczystościach dobroczynnych i w salonach warszawskiej arystokracji. Zarówno laicy jak i znawcy wróżyli mu wielką przyszłość. Już wówczas Chopin zaczął komponować, z tego najwcześniejszego okresu pochodzi kilka mazurków i marsz wojskowy. Kształcił się w Liceum Warszawskim w latach 1823-26. Jednocześnie nie zaprzestawał komponowania i koncertowania, niejednokrotnie w towarzystwie wybitnych muzyków. Lekcji kompozycji udzielał mu Józef Elsner. Szopen interesował się muzyką, bywał w Operze Warszawskiej, gdzie mógł zapoznać się z repertuarem włoskich i francuskich twórców. Jego występy stawały się coraz głośniejsze i gromadziły coraz większą publiczność. W tym czasie Chopin przeżył też swoja pierwsza miłość do śpiewaczki operowej, Konstancji Gładkowskiej. W roku 1828 wystąpił w Dusznikach, a następnie wyjechał do Berlina, co było początkiem jego kontaktów z zagranicznymi twórcami. W 1829 przebywał w Pradze, następnie w Dreźnie i Wiedniu. 11 X 1830 dał ostatni koncert w Polsce, następnego dnia wyjechał do Drezna, by nigdy już nie powrócić do kraju. Z Drezna udał się do Wiednia, potem kolejno do Salzburga, Monachium i Stuttgartu. W Stuttgarcie dotarła do niego wiadomość o upadku powstania listopadowego, poruszony tym kompozytor, dał wyraz swoim uczuciom w słynnej "Etiudzie rewolucyjnej" C-moll. Rok po opuszczeniu Polski (która jest pod zaborami) 11 XI osiadł na stałe w Paryżu. Francja przyjęła go żywo, jego koncerty cieszyły się dużą popularnością. Grywał chętnie własne kompozycje, rosła jego sława jako wybitnego kompozytora i niezrównanego pianisty. W pierwszych latach pobytu w Paryżu, udzielał się głównie jako pianista, dając dużą ilość koncertów, później skupił się bardziej na działalności twórczej. Nie zaprzestawał przy tym prowadzenia zajęć dydaktycznych, które nadal stanowiły podstawę jego utrzymania ( jedna z jego uczennic była Marcelina Czartoryska). Chopin nawiązał liczne stosunki towarzyskie z wybitnymi kompozytorami, pisarzami, a także znaczącymi wydawcami i krytykami, do grona jego przyjaciół należeli między innymi: Liszt, Heine, Balzak, Delacroix. Znane są też jego związki z polską emigracją. W 1834 wyruszył w podróż, która objęła Niderlandię, Czechy (1835), Niemcy (1836) i Londyn (1837) do Londynu. W Londynie właśnie ponownie spotkał się z rodziną Wodzińskich. Oświadczył się wówczas o rękę Marii Wodzińskiej, jednak oświadczyny zostały odrzucone. Ogromny wpływ na jego życie wywarła znajomość z Georgie Sand, którą poznał w 1836. Znana pisarka spędzała z nim wiele czasu, wyjeżdżali razem na Majorkę, do Marsylii i Genui, letni czas spędzali Nohant, by na zimę wracać do Paryża. George Sand otaczała go opieką w czasie choroby, jednak ten związek zakończył się gwałtownie, co jeszcze pogorszył stan Chopina. Od 1939 roku jego zdrowie zaczęło się wyraźnie pogarszać, gruźlica dręczyła jego wątły organizm. W 1848 roku, choć stan jego zdrowia był już bardzo poważny, zdobył się jeszcze na podróż do Anglii i Szkocji, gdzie zagrał serię koncertów. Ostatni jego publiczny koncert miał miejsce w Londynie 16 listopada1848 roku. W ciężkim stanie wrócił do Paryża, nie odzyskał już zdrowia. Zmarł 17 września 1849 roku w swoim mieszkaniu przy Place Vendome 12. jego ciało złożono na słynnym paryskim cmentarzu Pere Lachaise, w czasie pogrzebu odegrano, zgodnie z jego wolą Requiem Mozarta. . W kościele św. Krzyża w Warszawie znajduje się serce wybitnego polskiego kompozytora.

TWÓRCZOŚĆ

Charakterystyczne dla twórczości Chopina są liryzm i - jak to wyraził Liszt - "żal". Nuty nostalgii przeplatają się z wyrazami siły. O tej muzyce mówi się, ze ma wyraźnie narodowy charakter, interpretując fragmenty melancholijne jako przejaw tęsknoty za krajem, żyjącego na emigracji kompozytora, a fragmenty heroiczne jako nawiązanie do wielkiej historii Polski. Chopin był przede wszystkim pianistą, jego działalność muzyczna wykonawcza i kompozytorska ogranicza się właściwie do fortepianu. Jest on prekursorem nowego stylu gry, w którym dominuje śpiewność i melodyjność, harmonia i obfita ornamentyka.

Znawcy wyróżniają w twórczości Chopina trzy podstawowe okresy:

Okres pierwszy, trwający do roku 1830, to czas czerpania wzorców ze szkoły oraz działalności twórczej wysoko wówczas cenionych kompozytorów polskich takich jak Józef Elsner czy K. Kurpiński. Jest to czas kształtowania się nowej formy, stylu specyficznego dla Chopina, nowego twórczego traktowania formy i środków wyrazu. Obecne w tej wczesnej twórczości są nawiązania do narodowej tradycji, przejawiające się w komponowaniu mazurków i polonezów. Właśnie ta druga forma rozwijała się wtedy dynamicznie. Chopin stara się łączyć w swych kompozycjach wzory klasyczne z utrwalonymi tradycją formami muzyki narodowej. Z tego okresu pochodzą między innymi: "Rondo a la Mazur" i "Rondo a la Krakowiak".

W tym czasie kształtuje się też technika wykonawcza pianisty. Nowatorstwo i wybitny talent Chopina w tej dziedzinie objawił się najpierw w etiudach, gdyż ta forma stwarza szczególne możliwości ujawnienia osobowości muzyka.

Niepowtarzalny styl Chopina wykształcił się w pełni dopiero w drugim okresie jego twórczości, datowanym na lata 1881 - 1839. Chopin tworzy wówczas w nurcie narodowym i romantycznym. Z romantyzmem łączy go między innymi stylizacja muzyki tanecznej, zabieg ten został przez kompozytora trafnie zastosowany szczególnie w walcach. W tym okresie nastąpiło ostatecznie przełamanie stylu brillant, co widoczne jest szczególnie w dwu cyklach etiud. Owa nowa technika pianistyczna zaczęła się następnie przedzierać do innych utworów, stanowiąc dominantę drugiego okresu twórczości. Charakterystyczne dla tej twórczości jest także wprowadzanie silnych kontrastów wyrazowych, co daje poniekąd efekt dramaturgii utworu. Tak ujmowana dynamika przejawiała się w takich formach jak scherzo, ballada czy nokturn.

Na szczególną uwagę zasługują także mazurki, pochodzące z drugiego okresu twórczości, stanowiące formy bardzo skondensowane, krótkie i oszczędne w środki wyrazu. Wybitnym osiągnięciem Chopina są Preludia, zewnętrznie oparte na wzorach czerpanych z Bacha, ich cykliczna forma jest już zapowiedzią trzeciego okresu twórczości.

Trzeci, ostatni okres twórczości Chopina uznaje się od roku 1840. Nastąpił wówczas powrót do form cyklicznych. Formy i środki artystycznego wyrazu wypracowane w poprzednich okresach scaliły się w procesie twórczej syntezy, dając efekt nowej całości. Szczytowym osiągnięciem tego okresu są "Sonaty", gdzie wyraźnie współgrają ze sobą założenia klasyczne ze stylem romantycznym. Znana jest przede wszystkim "Sonata" B-moll, zawierająca sławny marsz pogrzebowy i wyjątkowy finał unisonowy.

Osiągnięcia twórcze Chopina, szczególnie zdolność łączenia form klasycznych i romantycznych, rozbudowanie form jednoustępowych i nowatorstwo utworów cyklicznych, stały się inspiracją dla następnych pokoleń kompozytorów, tworzących już w stylu neoromantycznym.