1838-1897
Adam Asnyk jest przedstawicielem poetów epoki pozytywizmu, jednak jego twórczość znacznie odbiegał od założeń prądu. Był bodaj najwybitniejszym poetą drugiej połowu XIX wieku. Znany jest też jako El-y i Jan Stożek, ponieważ takich używał pseudonimów.
Asnyk urodził się w 1838 roku w Kaliszu, później studiował w Instytucie Agronomicznym (Marymont) i Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie. Był działaczem konspiracyjnym, za co został aresztowany i więziony w Cytadeli warszawskiej. Później kontynuował studia za granica, w latach 1860 - 1863 przebywał w Paryżu i Heidelbergu, gdzie kształcił się z zakresu nauk społecznych. Wrócił do kraju nim wybuchło powstanie styczniowe. Związał się wówczas z obozem "czerwonych", był nawet członkiem tzw. rządu wrześniowego. Pod koniec powstania opuścił kraj i udał się znów do Heidelberga i Drezna. Po upadku powstania postanowił nie wracać do kraju i kontynuował studia za granicą. W 1866 roku uzyskał tytuł doktora filozofii. Obawiając się represji popowstaniowych, nie wracał do Królestwa. W 1867 roku osiadł we Lwowie, jednak już po trzech latach przeprowadził się do Krakowa. Na początku nowego dziesięciolecia wrócił do działalności politycznej , wiążąc się z ugrupowaniem centrowym zrzeszającym krakowską inteligencję "Reforma". W 1884 roku został obrany radnym Krakowa, a pięć lat później posłem do Sejmu Krajowego. Należał do grona założycieli Towarzystwa Oświaty ludowej i Towarzystwa szkoły Ludowej, gdzie pełnił funkcję prezesa.
Adam Asnyk zmarł w 1897 roku w Krakowie.
Pierwsze wiersze Asnyka pochodzą z okresu popowstaniowego, klęska zrywu narodowego była dla poety ciosem, swoje przeżycia wyrażał w formie poetyckiej, pisząc wówczas między innymi "Podróżnych", "Odpowiedź" czy "Apostrofę". Z tych wczesnych wierszy wyłania się obraz rozpaczy i zniechęcenia. Jednocześnie posiadają one dużą dynamikę, w partiach będących nawoływaniem do zemsty, bądź bluźnierstwem wobec Boga. W tym okresie Asnyk jest jeszcze bliski romantycznym tradycjom poetyckim. Wydaje się, że dorobek wielkich wieszczów był mu bliski, ponieważ echa tego tonu przewijają się przez kolejne utwory, szczególnie wyraźnie, gdy zwraca się z apelem do rodaków w porywających tyradach ("Bez odpowiedzi").
Innym nurtem w twórczości Asnyka jest seria utworów krytyków tematyce erotycznej, tu zbliża się do stylistyki Heinego, ukazując z ironią i drwiną zderzenie młodzieńczych wizji wzniosłego uczucia z rzeczywistością ( "Karmelkowy wiersz", "legenda pierwszej miłości"). Jest też i inne spojrzenie na miłość, w utworach takich jak "Jednego serca…" czy "Kiedym cię żegnał…" nie ma śladu ironii, raczej głębokie uczucie.
Pozytywizm nie sprzyjał liryce osobistej, tkliwym wyznaniom, czy w ogóle wysuwaniu na pierwszy plan przeżyć wewnętrznych twórcy. Także w twórczości Asnyka niewiele jest tego typu wierszy, choć się zdarzają ("Ucisz się serce", "Ból zasnął". W głównej mierze jest to jednak poezja myśli, intelektu, filozoficznej zadumy. Pełny wyraz otrzymała owa "poezja uczona" w cyklu sonetów "Nad głębiami".
Ideologicznie stawał w opozycji do romantyzmu i młodej Polski wytyczając inna rolę poecie i poezji. Odcinał się od wieszczego natchnienia i krytykował modernistyczną bierność i zniechęcenie. Poezja ma spełniać misję, ma być nauczycielem i mędrcem, który wskaże kierunek rozwoju. Jest to więc często twórczość postulatywna, a wiersze pisane są w dosadnej formie rozkazującej. ("Dziś trzeba zstąpić w sam środek mórz,/ Potrzeba walczyć o życie" - z wiersza "Dzisiejszym idealistom")
Asnyk zmierza w rozwoju myśli poetyckiej do syntezy pozytywistycznego programu postępu społecznego z filozofią egzystencjalną. Odwołuje się nawet do genezyjskiej koncepcji rozwoju ducha, nawiązuje wiec wyraźnie do tradycji romantycznej. Asnyk szuka wyjaśnienia klęsk narodowych i próbuje odnaleźć sens cierpienia i niepowodzeń, stwarzając program pozytywny.
