J

Homer:

O życiu Homera nie mamy żadnych pewnych informacji, wiadomo jedynie, że żył w VIII wieku przed narodzinami Chrystusa. Najprawdopodobniej był wędrownym śpiewakiem. Homer autorem dwóch wielkich eposów - Iliady i Odysei.

Wokół postaci Homera już w starożytności narosło wiele legend - na przykład ta, że był ślepcem, co wywiedziono od jego imienia. Podaje się również, że był ubogim człowiekiem.

W wyniku braku jakichkolwiek historycznych informacji o Homerze, XVIII-wieczni badacze doszli do wniosku, że Iliada i Odyseja nie są utworami napisanymi przez jednego autora, ale powstałymi na skutek połączenia wielu drobnych utworów wędrownych śpiewaków. Pieśni te łączyło tylko jedno - tematyka. Ostatnie badania potwierdzają jednak pogląd unitarystów, popierających tezę o Homerze jako autorze obu eposów. Unitaryści twierdzili, że Homer istniał, a Iliada i Odyseja to jego dzieła. Na potwierdzenie swojej tezy mówili między innymi o jedności stylu tych dzieł. Dziś uznaje się, że Homer istniał, a jego utwory pozostają niedoścignionymi wzorami poezji epickiej.

Safona:

Safona, nazywana często po prostu Poetką, żyła na przełomie VII i VI wieku przed naszą erą. Pochodziła z miasta Mitylene, z wyspy Lesbos. Tam skupiała wokół siebie krąg młodych dziewcząt, czcicielek Afrodyty i kształciła je w różnych dziedzinach kultury - przede wszystkim w poezji i muzyce. Darzyła uczuciem wiele swoich uczennic, ale miewała również kochanków (był nim na przykład poeta Alkajos, również pochodzący z Lesbos). Mimo tego, jest bardzo prawdopodobne, że posiadała męża, bogatego kupca Cercylasa, i córeczkę o imieniu Kleis. Według legendy, Safona pokochała Faona, bóstwo z orszaku Afrodyty, a kiedy on nie odwzajemnił jej miłości, rzuciła się do morza z wysokiej skały, większość uczonych odrzuca jednak tę opowieść jako nieprawdziwą. Twórczość tej poetki zebrana została w dziewięciu księgach, skupiających ok. 6000-9000 utworów: Hymny do bogów, Pieśni weselne, Pieśni miłosne, Pieśni do przyjaciółek.

Ezop:

Ezop, uważany za pierwszego bajkopisarza i twórcę bajki greckiej, żył w VI wieku przed naszą erą. Wokół jego postaci narosło wiele legend. Według jednej z nich był bardzo brzydkim niewolnikiem, który dzięki swojej mądrości odzyskał wolność. Zginął jednak tragicznie - został rzucony w przepaść podczas kłótni mieszkańców Delf. Inna legenda opowiada o Ezopie z Frygii - niewolniku na wyspie Samos, który najpierw mieszkał w domu Jadmona, potem został zaufanym Krezusa, króla Lidii. Zabili go kapłani ze świątyni delfickiej.

Bajka stworzona przez Ezopa to krótka opowieść, której bohaterami są zwierzęta, rośliny lub przedmioty, posiadające cechy ludzkie. Cechą charakterystyczną bajki Ezopa jest morał - krótkie podsumowanie. Na bajkach stworzonych przez Ezopa wzorowali się przez wiele wieków twórcy literatury, a najsłynniejszym z nich jest La Fontaine.

Sofokles:

Wielki tragik grecki, jeden z grona trzech najsłynniejszych tragików. Sofoklesa uznano za mistrza techniki oraz formy klasycznej. Już za życia cieszył się niezwykłym szacunkiem obywateli, który wzrósł jeszcze po jego śmierci. Sofokles urodził się w roku 496 w Kolonie koło Aten. Już od najmłodszych lat prowadził aktywne życie publiczne: był skarbnikiem ateńskiego imperium, dyplomatą, dowódcą armii ateńskiej (dwukrotnie). W wieku lat 80-ciu (tj. w roku 413 przed naszą erą) został mianowany komisarzem specjalnym, a jego celem miało być zbadanie przyczyn klęski militarnej miasta na Sycylii. Sofokles był również kapłanem świeckim w kulcie lokalnego bóstwa. Założył również towarzystwo literackie. Jego przydomek - "Pszczoła" - wynikał z jego "miodopłynnej" mowy, co było wielkim ukłonem skierowanym w stronę poety przez Ateńczyków. Uznaje się, że to Sofokles wprowadził na scenę w teatrze greckim trzeciego aktora. Tematyka jego tragedii zaczerpnięta jest z mitologii, największą uwagę zwraca jednak Sofokles na przeżycia i odczucia bohaterów. Centralną osią jego sztuk są konflikty bohaterów, poprzez cierpienie dochodzących do prawdy.

Twórczość Sofoklesa:

Do jego najsłynniejszych dzieł należą:

- Ajas

- Antygona

- Trachinki

- Król Edyp

- Elektra

- Filoktet

- Edyp w Kolonie

Eurypides:

Eurypides uważany jest za reformatora teatru greckiego. To on dążył, według niektórych badaczy, do całkowitego usunięcia chóru z tragedii greckiej, uczynił to jednak tylko częściowo - ograniczył jego rolę. Wprowadził do użytku wymyślne maszyny sceniczne - za ich pomocą aktor, który grał boga bądź jakąś inną postać, zamiast normalnie wejść, mógł na scenę "sfrunąć". Eurypides w swoich utworach postulował wiele reform społecznych - dążył do zniesienia nierówności społecznej, przede wszystkim kobiet i mężczyzn oraz niewolników i ludzi wolnych (dlatego do swoich sztuk wprowadził bohaterów różnego pochodzenia), był pacyfistą. Zakwestionował również boskie pochodzenie państwa i jego praw, które uważał za podległe prawom boskim.

Eurypides, tak jak i Sofokles, sięgał w swoich utworach do mitologii - wybierał jednak mity mniej popularne i opracowywał je w oryginalny sposób, wiążąc z aktualną tematyką polityczną i społeczną. Zachowanie bogów porównywał do zachowań ludzi - i wykazywał podobieństwa. Można go nazwać mistrzem komplikowania sytuacji - uwielbiał bowiem zawikłane problemy. Eurypides swoimi utworami łatwo wywoływał w widzach katharsis - uczucie oczyszczenia poprzez litość i trwogę.

Eurypides uznawany za najbardziej postępowego wśród tragików greckich, nie był doceniany przez jemu współczesnych. Gdy miał około 70 lat, przeniósł się z Aten do Macedonii, na dwór króla Archelaosa. Po dwóch latach zmarł.

Twórczość Eurypidesa:

Eurypides napisał około 80 tragedii. Najbardziej znane to:

-Alkestis

- Bachantki

- Błagalnice

- Elektra

- Helena

- Herakles

- Heraklidzi

- Hippolit

- Medea

- Trojaki

- Cyklop (dramat satyrowy).

Wergiliusz:

Wergiliusz to poeta rzymski, żyjący w I wieku przed naszą erą. Ojciec, człowiek zamożny i posiadający majątek ziemski, zapewnił mu dobrą edukację. Początkowo Wergiliusz chciał zostać prawnikiem i jako taki rozpoczął karierę w Rzymie, szybko ją jednak porzucił. Został wtedy zawodowym poetą oraz uczonym. Utrzymywał kontakt z wieloma ważnymi osobistościami, na przykład z Oktawianem Augustem, choć nie było to dla niego łatwe, był bowiem człowiekiem spokojnym, nieśmiałym i unikającym publicznych wystąpień.

Twórczość Wergiliusza:

Wergiliusz stworzył trzy wielkie dzieła:

- Bukoliki - sielanki, zawierające pochwałę życia prostego, zgodnego z naturą;

- Georgiki­ - poemat rolniczy, w którym Wergiliusz chwali pracę wieśniaków, sławi ich trud na roli;

- Eneida­ - wielki poemat epicki, wzorowany na Iliadzie i Odysei Homera. Utwór ten zawiera opis wędrówki Eneasza z Troi do ojczystej Itaki, po drodze odwiedzającego Kartaginę, Italię, walczącego z plemionami. Eneasz uważany jest za założyciela Lacjum oraz Lawinium. W poemacie Wergiliusza Rzymianie są więc ukazani jako potomkowie antycznych Trojan. Od najdawniejszych czasów Eneida uważana jest za epopeję narodową Rzymian - opiewa boskie pochodzenie tego narodu.

Horacy:

Horacy jest najsłynniejszym poetą rzymskim. Jego najsłynniejsze dzieło to Carmina, czyli pieśni, które stały się wzorem dla wielu artystów późniejszych epok (w Polsce na przykład wielkim naśladowcą Horacego był Jan Kochanowski). Filozofia, głoszona przez Horacego, polegała na połączeniu stoicyzmu (zalecającego zachowanie spokoju w obliczu zarówno szczęścia, jak i cierpienia) i epikureizmu (polegającego na czerpaniu z życia jak największych korzyści i dążeniu do przyjemności). Bardzo ważnym pojęciem w filozofii Horacego jest złoty środek - idea umiaru. Również Horacy wprowadził do poezji motyw nieśmiertelności poety poprzez jego dzieła ("non omnis moriar" - "nie wszystek umrę").

Twórczość Horacego:

- Epody

- Satyry

- Pieśni - naleźć można wśród nich pieśni o tematyce miłosnej, biesiadnej, politycznej, filozoficznej czy okolicznościowej.

- Listy

- Pieśń jubileuszowa (na obchody uroczystości związanych z rocznicą powstania Rzymu).

Owidiusz:

Owidiusz był również poetą rzymskim. W roku 8 naszej ery został wygnany do Tomi przez cesarza Oktawiana Augusta. Co do powodu, istnieją dwie hipotezy - cesarza skłoniła do tego bądź swawolna poezja miłosna Owidiusza, przede wszystkim jego Sztuka kochania, ośmieszająca politykę Oktawiana Augusta, bądź znajomość sekretów czy skandali rodziny cesarza - i Owidiusz został usunięty jako niewygodny świadek. Choć próbował wrócić do kraju, cesarz się na to nie zgodził i poeta musiał pozostać na zesłaniu do końca swojego życia. W swoich utworach Owidiusz często czerpie z mitologii, swobodnie przekształcając wybrane motywy.

Twórczość Owidiusza:

- Przemiany (Metamorfozy), ukończony w Tomi ogromny poemat epicki. Utwór ten to dzieło tragikomiczne, w którym autor usiłuje odtworzyć dzieje mitologiczne od momentu powstania świata do śmierci Juliusza Cezara.

- Kalendarz - utwór ten zawiera objaśnienie pochodzenia świąt i wszelkich rzymskich uroczystości. Pierwsza księga obejmuje pierwszych sześć miesięcy roku, druga, mająca obejmować pozostałe sześć, nie została nigdy ukończona.

- Żale - zbiór elegii, napisany na wygnaniu, będące wyrazem tęsknoty za rodzinną krainą oraz zawierające prośbę o odwołanie wyroku.

- Listy z Pontu - zbiór listów do rodziny i znajomych, o takiej samej tematyce jak elegie, również powstały na wygnaniu.