Bohaterami mitów mogą być bogowie i herosi. Zazwyczaj ukazują oni postawy, będące pierwowzorami ludzkich zachowań. Do archetypicznych należy między innymi postać Prometeusza, który symbolizuje postawę buntu i poświęcenia się jednostki dla dobra ogółu. Archetypem jest także postawa Syzyfa, który symbolizuje marzenia człowieka o nieśmiertelności, a także bezskuteczną pracę. Herakles natomiast reprezentuje archetyp pracy , która uwalnia od cierpień.
Na wyspie Krecie król Minos przetrzymywał jednego z najlepszych na świecie rzemieślników
i architektów, mistrza wszystkich sztuk - Dedala. Był on twórcą labiryntu, w którym zamieszkał potwór Minotaur, wymyślił też wiele pożytecznych rzeczy na przykład świder. Dedal pragnął powrócić do swojej ojczyzny Aten. Prosił o pozwolenie Minosa, jednak ten nie chciał się zgodzić, gdyż Dedal, ja podaje Jan Parandowski: zbyt długo był jego powiernikiem i zbyt dobrze znał różne tajemnice państwowe: taki człowiek za granicą mógł łatwo stać się niebezpieczny. Dedal wymyślił zatem nowy sposób ucieczki dla siebie i swojego syna Ikara. Wykonał z ptasich piór dwie pary ogromnych skrzydeł. Jako materiał, do którego przytwierdził skrzydła posłużył mu wosk. Uciekinierzy mieli przytwierdzić sobie skrzydła do ramion i odlecieć. Droga do domu była bardzo daleka, a oni mieli lecieć ponad morzami. Zanim wyruszyli w drogę Dedal przestrzegł syna: Pamiętaj, synu, żebyś zawsze latał środkiem, między morzem a niebem. Nie wolno ci zbyt wysoko szybować, gdyż gorąco promieni słonecznych roztopi wosk, który spaja skrzydła; ani nie zlatuj zbyt nisko, aby wilgocią wody nie nasiąknęły pióra. Dedal miał lecieć jako pierwszy by wyznaczać drogę lotu. Ikar leciał więc za ojcem. Jednak podczas podróży tak bardzo zachwycił się wolnością, jaką dają skrzydła, że zaczął wzbijać się coraz wyżej w górę. Przez nierozwagę poleciał za daleko i gorąco promieni słonecznych roztopiło wosk, scalający pióra. Ikar spadł do morza: po długich poszukiwaniach odnalazł ojciec żałosne szczątki syna. Wyspę, na którą spadl Ikar, nazwano Ikarią, a morze dookoła niej - Morzem Ikaryjskim.
Mit o Dedalu i Ikarze jest archetypem postawy patriotycznej oraz dążenia do wolności. Postać Ikara natomiast symbolizuje ciekawość i brak odpowiedzialności za własne czyny. Postać Ikara inspirowała wielu artystów. Peter Bruegel jest autorem obrazu Upadek Ikara, dwudziestowieczny pisarz i poeta Jarosław Iwaszkiewicz napisał opowiadanie zatytułowane Ikar. Ten sam tytuł nosi również wiersz Stanisława Grochowiaka.
Kolejnym mitem, posiadającym uniwersalną wymowę jest mit opowiadający o miłości małżeńskiej Orfeusza i Eurydyki. Orfeusz był niezwykle utalentowany muzycznie. Potrafił pięknie grać na lutni: tak pięknie, że wszystko, co żyło, zbierało się dookoła niego, aby słuchać jego pieśni i grania. Drzewa nachylały nad nim gałęzie, rzeki zatrzymywały się w biegu, dzikie zwierzęta kładły się u jego stóp - i wśród powszechnego milczenia on grał. Był po prostu czarodziejem i za takiego uważały go następne pokolenia (...). Jego żoną była Eurydyka - nimfa drzewna. Została ona kiedyś ukąszona przez żmiję i umarła. Orfeusz i Eurydyka stanowili bardzo zgodne małżeństwo, bardzo się kochali nawzajem. Dlatego Mąż postanowił udać się do piekieł i wyprowadzić z Hadesu swoją ukochaną żonę. Grą na lutni oczarował wszystkich, nawet Hadesa i Erynie. Dlatego też władca piekieł zgodził się aby Eurydyka wyszła na powierzchnię ziemi. Dał tylko jedno zastrzeżenie. Orfeusz, za którym miała podążać żona, nie mógł odwracać się i spoglądać na nią. Hermes miał wszystkiego dopilnować. Orfeusz nie sprostał temu zadaniu, kiedy już byli prawie przy wyjściu, odwrócił się, a wtedy Eurydyka na zawsze pozostała w podziemiach. Orfeusz oszalał z rozpaczy, a jego ciało zostało rozszarpane przez bakhiczny korowód. Mit ów opowiada o tym , że miłość wymaga wyrzeczeń, jest piękna ale też potrafi być zgubna.
