Mit: opowieść sakralna, wyjaśniająca w postaci alegorycznej i symbolicznej zjawiska natury lub odpowiadająca na elementarne pytania nurtujące ludzkość od zarania dziejów (jak powstał świat, skąd wziął się człowiek), zgodna z wierzeniami dawnych religii pogańskich.
Politeizm: wielobóstwo.
Monoteizm: wiara a jednego boga.
Podział mitów:
- Teogoniczne: opowiadające o powstaniu i życiu bogów.
- Kosmogoniczne: mówiące o powstaniu świata.
- Antropogeniczne: opowiadające o powstaniu człowieka.
- Genealogiczne: opowiadające historie bohaterów.
Funkcje mitu:
- Poznawcza: mity wyjaśniały i interpretowały różne, nie znane człowiekowi zjawiska przyrody.
- Światopoglądowa: mity stanowiły podstawę wierzeń religijnych.
- Sakralna: mity wprowadzały do życia społecznego kulty bóstw, różne formy obrzędowości.
Bogowie w mitologii greckiej - geneza:
Chaos
Uranos Gaja
Tytani
(Okeanos, Kiklopowie, Sturęcy)
Kronos Reja
Zeus, Hades, Posejdon, Hera, Demeter, Hestia
Charakterystyka bogów:
Zeus: syn Kronosa i Rei, władca Olimpu, ojciec wielu bogów, jego atrybutem były błyskawice.
Hera: córka Kronosa i Rei, królowa nieba, żona Zeusa.
Posejdon: bóg mórz i oceanów, jego atrybutem był trójząb, którym poszarpał brzegi lądów, tworząc zatoki i cieśniny.
Hades: bóg królestwa podziemi.
Demeter: bogini urodzajów.
Hestia: bogini ogniska domowego.
Atena: bogini mądrości, córka Zeusa.
Apollo: patron artystów, ideał młodości i wdzięku męskiego.
Hefajstos: kowal, mąż Afrodyty.
Afrodyta: bogini miłości i piękna.
Eros: bóg miłości.
Ares: bóg wojen.
Helios: bóg słońca.
Selene: bogini księżyca.
Iris: bogini tęczy.
Dionizos: bóg wina i rozkoszy.
Asklepios: bóg zdrowia.
Nike: bogini zwycięstwa.
Hermes: bóg kupców i posłańców, jego atrybutem był kaduceusz oraz skrzydełka.
Obecność mitologii w języku codziennym:
Pięta Achillesa
Syzyfowa praca
Węzeł gordyjski
Stajnia Augiasza
Nić Ariadny
Róg obfitości
Znaleźć się pomiędzy Scyllą i Charybdą
Puszka Pandory
Gatunki literackie używane przez starożytnych twórców:
Epika wywodzi się z mitów i podań. Jako osobny gatunek została wyróżniona przez Arystotelesa. Jedną z najstarszych form epickich jest epos (epopeja). Główną formą podawczą jest narracja (opowiadanie, opis). Najczęściej narrator wypowiada się w trzeciej osobie, ale możliwe jest także użycie pierwszej osoby. Ze względu na kryterium przekazu wyróżniamy epikę wierszowaną i epikę prozaiczną. Do epiki wierszowanej należą: epos, powieść poetycka, satyra, bajka, ballada. Do epiki prozaicznej natomiast: powieść, opowiadanie, nowela. Wyróżniamy także dwa czasy: czas narracji i czas fabuły. Epicy antycznym był Homer autor Iliady i Odysei.
Liryka wywodzi się ze starożytności z obrzędów religijnych. Pierwotnie były to teksty wykonywane z towarzyszeniem muzyki. Główne tematy podejmowane przez lirykę to przekazywanie uczuć, emocji jednostki, doznań, refleksji oraz przeżyć wewnętrznych. Formą podawczą jest monolog. Podmiot liryczny może występować w pierwszej osobie. Mamy wtedy do czynienia z liryką bezpośrednią, a jeśli podmiot liryczny ukryty jest za światem przedstawionym - z liryką pośrednią. Do liryki pośredniej należą opisy i liryka sytuacyjna z elementami dialogu. Kolejnym rodzajem liryki jest liryka inwokacyjna, czyli bezpośredni zwrot do adresata. Ze względu na tematykę, wyróżniamy lirykę patriotyczną, refleksyjną, miłosną i polityczną. W obrębie liryki wyróżniamy następujące gatunki: fraszka, oda i tren. Wybitnymi poetami antycznymi byli: Tyrtajos autor wierszy o tematyce patriotycznej (stąd poezja tyrtejska: patriotyczna, nawołująca do walki), poetka Safona w swych wierszach przedstawiała człowieka z jego namiętnościami, w których szuka on zapomnienia, Anakreont był piewcą miłości i wina, jego liryki były niezwykle dźwięczne i wykwintne (stąd anakreontyk: wiersz liryczny, sławiący urodę życia) oraz Symonides natomiast był autorem pieśni chóralnych. Do najsłynniejszych jednakże należy liryka Horacego - czołowego liryka rzymskiego, autora pieśni i wierszy oraz listów do Pizonów. Określał swoje wiersze terminem carmina, co znaczy pieśń.
Dramat wywodzi się ze starożytnej Grecji. Związany był z obrzędami, takimi jak wielkie i małe Dionizje (święto ku czci boga winorośli i urodzaju - Dionozosa). Formą podawczą dramatu jest dialog, ale możliwe jest również występowanie monologu. Dramat składa się z tekstu głównego i tekstu pobocznego, tak zwanych didaskaliów. Dramat podzielony jest na akty, sceny, odsłony. W obrębie dramatu wyróżniamy następujące gatunki: komedia, tragedia i dramat właściwy. Jednym z najsłynniejszych antycznych dramaturgów jest Sofokles, autor między innymi Antygony i Króla Edypa. Inni wielcy dramaturdzy to Ajschylos i Eurypides.
