1. Konferencja poczdamska, postanowienia
  1. stworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec - najwyższej władzy na terenie Niemiec
  2. demilitaryzacja Niemiec - pozbawienie jakichkolwiek sił zbrojnych, faktycznie utrzymała się do 1955 r.
  3. denazyfikacja - niszczenie ideologii nazistowskiej, karanie nazistów (procesy norymberskie, trybunały denazyfikacyjne), uświadamianie społeczeństwa niemieckiego i wpajanie mu demokratycznych wartości
  4. demonopolizacja i dekartelizacja - przemysł w ręce osób prywatnych, a nie jak dotychczas - tylko państwa (tylko w zachodnich Niemczech)
  5. demokratyzacja - nowe organy władzy w Niemczech miały pochodzić z wolnych, demokratycznych wyborów; ustrój landów i całego państwa miał opierać się na zasadach demokracji, pluralizm polityczny; tylko w RFN
  6. podział na strefy okupacyjne - w założeniu tymczasowy, ale utrzymał się do 1990 roku (podział na dwa państwa - NRD i RFN)
  1. Dojście komunistów do władzy i budowa państw komunistycznych w Europie Środkowej i Wschodniej. Sposoby:
  1. wcielenie do państwa komunistycznego - inkorporacja Litwy, Łotwy i Estonii, utworzenie z nich jednych z wielu republik socjalistycznych w ramach ZSRR; metoda - zajęcie ziem przez Armię Czerwoną i wprowadzanie radzieckiej administracji
  2. eksport rewolucji - popieranie przez radzieckie władze wszelkich działań, które sprzyjały w przejmowaniu władzy przez rodzimych komunistów; metoda - stosowanie terroru wobec opozycji, fałszowanie wyborów, a w następstwie - skupienie rządów w rękach partii komunistycznych. Początkowo zachowanie pozorów demokracji (tzw. demokracji ludowej) przez rządy koalicyjne, w rzeczywistości zdominowane przez komunistów Bułgaria, Czechosłowacja, Węgry Rumunia, Polska
  3. rewolucja komunistyczna bez pomocy Związku Radzieckiego - Jugosławia (przywódca - Josif Broz Tito), Albania (przywódca - Enver Hodża); silna partyzantka komunistyczna bez wsparcia Rosjan pokonuje Niemców i przejmuje całą władzę; cieszy się dużym poparciem społeczeństwa; po objęciu władzy radykalne zmiany w ustroju państwa i utworzenie państw komunistycznych
  1. Represje stosowane przez komunistów w Europie Środkowej i Wschodniej
  1. zlikwidowanie wszelkiej opozycji politycznej, wszystkie partie nie popierające komunistów zostały zdelegalizowane, procesy sądowe przywódców opozycji oparte na fałszywych oskarżeniach i dowodach, z wynikiem ustalonym jeszcze przed początkiem rozprawy
  2. terror, aresztowania i prześladowania wszelkich organizacji i osób, które mogłyby zaszkodzić reżimowi (np. Kościół katolicki)
  3. przejęcie kontroli nad prasą, wprowadzenie cenzury, pokazywanie faktów tylko takich, które były wygodne komunistom
  4. życie polityczne - fałszowanie wyborów i referendów, pokazywanie, że całe społeczeństwo popiera nowy ustrój, wszechobecna propaganda jako środek indoktrynacji społeczeństwa
  1. Powstanie KOMINFORMU
  1. powody:
    • Stalin chce zagwarantować sobie wpływ na partie komunistyczne w innych państwach
    • nowa organizacja ma przyspieszyć wprowadzanie radzieckich rozwiązań na terenie innych państw (np. przymusową kolektywizację)
    • umożliwienie większej kontroli tego, co dzieje się w innych państwach, narzucenie rozwiązań popieranych przez Stalina, wykluczanie z partii komunistycznych niepożądanych osób i uniemożliwienie jakiegokolwiek przeciwstawienia się polityce Stalina , likwidacja opozycji wewnątrzpartyjnej
  1. powstanie - 27 września 1949 roku podczas konferencji w Szklarskiej Prębie, Kominform - Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych), rozwiązany w 1956 roku
  1. Plan Marshalla
  1. powody powstania planu:
    • chęć odbudowania zniszczonej wojną Europy, postawienia na nogi gospodarki państw w niej uczestniczących (także Niemiec), zapewnienie wyżywienia dla wszystkich
    • silna, odbudowana Europa ma być tamą przed próbami przejęcia władzy przez komunistów
  1. realizacja:
    • wysokość pomocy miały ustalić same państwa, które chciały z niej skorzystać
    • początek realizacji planu - 1948, koniec - 1951, wartość pomocy - 13 mld dolarów amerykańskich
    • pomoc zaproponowano Związkowi Radzieckiemu i państwom Europy Środkowo - Wschodniej; ZSRR pomoc tę odrzucił i do tego samego zmusił inne państwa regionu (bo przyjęcie planu w efekcie mogło doprowadzić do usamodzielnienia się tych państw)
  1. skutki:
    • marginalizacja komunistów w parlamentach i rządach Francji i Włoch
    • odbudowa gospodarcza Europy Zachodniej
    • amerykański kapitał przyniósł rozwój gospodarki, a to wpływało na zmniejszenie się bezrobocie i podniesienie się stopy życiowej społeczeństwa
    • kraje, które skorzystały z pomocy, zaczęły ze sobą bliżej współpracować - integracja gospodarcza i militarna
  1. Dekolonizacja
  1. Sytuacja po II wojnie światowej - państwa europejskie nadal utrzymywały liczne posiadłości kolonialne, bo to pomagało im w powojennej odbudowie kraju; jednocześnie kolonie zaczęły domagać się niepodległości
  2. Przyczyny:
    • w czasie wojny kolonie były ważnym dostarczycielem surowców na potrzeby przemysłu wojskowego oraz żołnierzy, były przy tym bardzo eksploatowane, co zniechęcało tubylców do państw kolonialnych
    • deklaracja ONZ tuż po wojnie - wszystkie państwa są równe; kolonie to podchwyciły i zaczęły domagać się niezależności
    • niepodległość miała ułatwić wprowadzanie głębokich, a przy tym koniecznych przemian gospodarczych i społecznych
  1. Wojna koreańska (1950-53)
  1. przyczyny konfliktu:
    • coraz silniejsza pozycja komunistów (radzieckich i chińskich) w Azji i chęć przeciwdziałania temu przez państwa kapitalistyczne
    • niestabilna sytuacja na Półwyspie Koreańskim po wycofaniu z niego wojsk radzieckich i amerykańskich, słabość rządu południowokoreańskiego przy stałym wzroście w siłę komunistów na północy
    • atak komunistów z północy na Koreę Południową musiał wywołać zaangażowanie w konflikt i innych państw
  1. czym groził konflikt:
    • otwartą wojną między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim i Chinami, wspierającymi inne walczące strony
    • użyciem broni atomowej przez Amerykanów, jak i przez Rosjan
  1. Układ Warszawski, przyczyny powstania (14 maja 1955 r.):
  1. bezpośrednia przyczyna - wstąpienie RFN do NATO 1 maja 1955 roku
  2. stworzenie sojuszu wojskowego będącego przeciwwagą dla Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO)
  3. zadeklarowanie współpracy i wzajemnej pomocy przez państwa komunistyczne w razie ataku z zewnątrz i problemów wewnątrzpaństwowych
  4. przejęcie przez nowy Układ roli KOMINFORMu - wpływ Związku Radzieckiego na to, co się dzieje w państwach satelickich
  5. pretekst do stacjonowania wojsk radzieckich na terenie państw satelickich