Zapowiedź podwyżek cen żywności doprowadziła do wybuchu niezadowolenia społeczeństwa. Już w lipcu 1980 r. rozpoczęły się strajki robotników w niektórych zakładach Warszawy, Ursusa oraz m. in. w Sanoku i Tczewie. W sierpniu 1980 r. strajki rozprzestrzeniły się na całą Polskę (m.in. w Poznaniu i Łodzi). 14 sierpnia 1980 r. zastrajkowała Stocznia Gdańska im. Lenina. Strajkujący wystąpili w obronie zwalnianej przywódczyni ruchu robotniczego: suwnicowej Anny Walentynowicz. Po trzech dniach strajk okupacyjny stoczniowców przekształcił się w ogólnokrajowy protest społeczeństwa polskiego przeciwko komunistycznym władzom. Z innych strajkujących zakładów do Stoczni przybyli delegaci. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

17 września na drewnianej tablicy zapisano 21 postulatów strajkowych - od ich spełnienia przez komunistyczne władze zależała decyzja o zakończeniu strajku okupacyjnego. Jednym z najważniejszych postulatów strajkowych było żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych. Protesty robotnicze zostały poparte przez środowiska inteligenckie. Protesty społeczeństwa zmusiły władze do podjęcia negocjacji ze strajkującymi stoczniowcami. 31 sierpnia wiceminister rządu PRL Mieczysław Jagielski (przewodniczący strony rządowej) i Lech Wałęsa (przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego) podpisali w dawnej sali BHP Stoczni Gdańskiej porozumienie o zakończeniu strajku. Ceremonia podpisania umowy była pokazywana przez telewizję. Wkrótce ze stanowisk partyjnych i rządowych pousuwano ważnych działaczy, m. in. Edwarda Gierka (I sekretarz KC PZPR) i Piotra Jaroszewicza (premier). Podpisanie porozumień sierpniowych oznaczało zgodę władz komunistycznych na tworzenie związków zawodowych. Z początkiem września masowo zaczęły powstawać związki zawodowe. 17 września 1980 r. odbyło się w Gdańsku zebranie gdańskiego MKS i przedstawicieli nowych związków zawodowych. W trakcie tego spotkania utworzono jeden ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność". Powołano też Krajową Komisję Porozumiewawczą (KPP) "Solidarności" z przewodniczącym Lechem Wałęsą na czele. Przypuszcza się, że w momencie powstania "Solidarność" liczyła już ok. 3,5 mln członków. 24 października Komitet Założycielski "Solidarności" złożył w warszawskim sądzie wojewódzkim wniosek o rejestrację.24 października okazało się, że Sąd samowolnie dokonał zmian w statucie "Solidarności.". KKP ogłosiła gotowość strajkową na 12 listopada, a także złożyła odwołanie od decyzji sądu. W wyniku rozmów z przedstawicielami władz postanowiono, że z dniem 24 października "Solidarność" uzyskała osobowość prawną. 10 listopada Sąd Najwyższy zarejestrował statut NSZZ "S". Tymczasem "S" wzrastała liczebnie i umacniała swoje struktury regionalne. Do zdławienia ruchu szykowały się państwa Układu Warszawskiego. Jaruzelski planował rozprawić się z "Solidarnością", jak tylko nastroje społeczne się wyciszą.

W lipcu 1981 r., w wyniku pogarszającej się sytuacji rynkowej, nastąpił ponowny wzrost napięć społecznych. Pod koniec sierpnia tego roku związek liczył już 9,5 miliona członków. W dniach od 5 do 10 września 1981 r. odbyła się I tura Krajowego Zjazdu "Solidarności" w Gdańsku. Podczas niego zostało wystosowane "Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej" oraz List do Polonii całego świata. II tura zjazdu "S" odbyła się w dniach od 26 września do 7 października. N a przewodniczącego wybrano wtedy Lecha Wałęsę. Przyjęto program Związku pod nazwą Samorządna Rzeczypospolita. Uznano, że głównym zadaniem związku jest obrona praw, godności i interesów pracowników oraz ich reprezentowanie.

13 grudnia 1981 r. został wprowadzony stan wojenny - NSZZ "Solidarność" został zdelegalizowany. Czołowi działacze "Solidarności" (m. in. Lech Wałęsa) zostali aresztowani i internowani w specjalnych "ośrodkach odosobnienia". Celem władz było zastraszenie społeczeństwa. Wszelkie strajki były tłumione. Najbardziej tragiczny przebieg miała pacyfikacja kopalni "Wujek" (16 grudnia 1981 r.) - w jej wyniku zginęło 9 górników, a wielu zostało rannych. Działacze "Solidarności" nie dali się jednak zastraszyć. Ci, którzy uniknęli aresztowania, działali w tajnych strukturach. 22 kwietnia 1982 r. powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna (TKK) w składzie: Bujak, Frasyniuk, Lis i Władysław Hardek. W listopadzie 1982 r. z internowania zwolniono Lecha Wałęsę, a następnie kolejnych aresztowanych działaczy. Stan wojenny zniesiono dopiero 22 lipca 1983 r.

18 listopada 1986 r. "Solidarność' została przyjęta do międzynarodowych central związkowych: Światowej Konfederacji Pracy oraz Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych. Wiosną 1988 r. przez Polskę przetoczyła się fala strajków. Kolejne strajki odbywały się latem tego roku. Od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. trwały obrady Okrągłego Stołu. W ich wyniku 17 kwietnia 1989 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie wpisał do rejestru związków zawodowych NSZZ "Solidarność". W czerwcu odbyły się wybory parlamentarne, w wyniku których do sejmu i senatu weszli działacze :Solidarności". 24 sierpnia 1989 r. ukonstytuował się pierwszy niekomunistyczny rząd, z Tadeuszem Mazowieckim na czele. 22 grudnia 1990 r. na prezydenta Polski został zaprzysiężony Lech Wałęsa.