Od 1948 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych przeprowadziła 53 operacje pokojowe (stan na 2000 rok), w tym 13 w okresie pierwszych 40 lat istnienia Organizacji i 40 w latach 1988-1999. W najbardziej "aktywnym" 1993 roku w siłach Organizacji Narodów Zjednoczonych służyło w sumie 80 tysięcy ludzi z 77 krajów. Od 1948 roku w operacjach pokojowych wzięło udział ponad 750 tysięcy osób (żołnierze, policjanci, personel cywilny) ze 110 krajów. Ponad 1500 osób straciło życie. Łącznie do roku 2000 w operacjach pokojowych wzięło udział ponad 30 tysięcy Polaków, z czego 41 straciło życie.

W skład sił pokojowych z reguły wchodzi personel wojskowy i policyjny oraz wspierający kontyngent cywilny. Operacją kieruje sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych lub jego przedstawiciel. Dowódca kontyngentu odpowiada za stronę militarną operacji. Uczestnicy operacji pokojowych są popularnie nazywani "niebieskimi hełmami" albo "niebieskimi beretami".

W 1997 roku operacje pokojowe kosztowały 1,02 miliarda dolarów. W grudniu 1999 roku realizowano 17 operacji pokojowych, w których służyło 18 927 żołnierzy i policjantów z 83 krajów. Koszty operacji od 1948 roku do 30 czerwca 1999 roku wyniosły 19,2 miliarda dolarów.

W 1988 roku operacjom pokojowym przyznano Pokojową Nagrodę Nobla. Operacje pokojowe są częścią szeroko rozumianych działań Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Współczesne wymagania w tej dziedzinie zostały sformułowane w Agendzie dla Pokoju. Jednym z istotnych wyzwań dla ONZ w sytuacjach kryzysowych jest kwestia szybkiego reagowania na zagrożenia dla pokoju.

Najważniejsze funkcje operacji pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych:

- Utrzymanie zawieszenia broni (nadzór nad rozejmem, monitorowanie zawieszenia broni, obserwacja sytuacji militarnej). Realizacja polega m.in. na rozdzieleniu walczących stron, tworzeniu stref buforowych, weryfikacji przestrzegania warunków zawieszenia broni, obserwacji wycofywania wojsk.

- Rozbrojenie walczących stron (część porozumienia pokojowego najczęściej w wojnach domowych). Obejmuje zebranie, przechowanie i zniszczenie broni złożonej przez walczące strony. Najczęściej uzupełnienie demobilizacji i reintegracji uczestników walk. Część wielowymiarowej operacji pokojowej.

- Demobilizacja i reintegracja (część porozumienia pokojowego, najczęściej w konfliktach wewnętrznych jako uzupełnienie rozbrojenia walczących stron). Obejmuje demobilizację uczestników walk i udzielenie niezbędnej pomocy materialnej umożliwiającej byłym bojownikom powrót do życia cywilnego.

- Usuwanie min - obejmuje rozminowanie terenu, przygotowanie map obszarów zaminowanych oraz baz danych, szkolenie saperów itd.

- Pomoc humanitarna - polega na pomocy humanitarnej (głównie żywności i lekarstw) dostarczanej przez agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych i inne organizacje.

- Pomoc przy organizacji wyborów - obejmuje m.in. dostarczenie wzorów prawa wyborczego, przygotowanie ustawodawstwa w tym zakresie, szkolenie personelu wyborczego, organizację i nadzorowanie wyborów, obserwację procesu wyborczego i liczenia głosów.

- Promocja praw człowieka - obejmuje prowadzenie akcji informacyjnej na temat podstawowych praw człowieka, nadzorowanie ich przestrzegania przez władze centralne i lokalne, pomoc w przygotowaniu odpowiedniego prawodawstwa, tworzeniu instytucji, szkolenie, sprawdzanie informacji o łamaniu praw człowieka i przygotowanie raportów na ten temat.

- Pomoc policyjna - obejmuje pomoc w tworzeniu i szkoleniu służb policyjnych, obserwowanie działania policji lokalnej, budowanie zaufania między społeczeństwem a służbami policyjnymi, nadzorowanie przestrzegania prawa i praw człowieka przez policję.

- Współpraca z organizacjami regionalnymi - obejmuje koordynację polityczną i praktyczne działania w celu wygaszenia walk i zawarcia pokoju. Współpracę z organizacjami regionalnymi omawia się na organizowanych cyklicznie konferencjach.

Polska w operacjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych zaczęła uczestniczyć w 1973 roku, wysyłając jednostkę zabezpieczenia logistycznego oraz szpital polowy do Drugich Doraźnych Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEF II) na Synaju.

Poza udziałem w typowych operacjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych, Polska brała i bierze udział w misjach pokojowych, które jakkolwiek popierane oraz autoryzowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych - są organizowane poza Organizacją Narodów Zjednoczonych przez zainteresowane państwa lub koalicje. Pierwszą taką misją Polski był udział Polski w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei, utworzonej w 1953 roku po rozejmie w wojnie na Półwyspie Koreańskim, następnymi - międzynarodowe komisje porozumienia i nadzoru w Wietnamie, Laosie i Kambodży, które działały w latach 1954-1975. Na podstawie rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych Polska wzięła udział - w ramach sił wielonarodowych - w interwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kuwejcie oraz operacji policyjnej w Haiti. W 1998 roku Polska podpisała porozumienie w sprawie udziału w Grupie Planowania Wielonarodowej Brygady Sił Szybkiego Reagowania Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations Standby Forces High Readiness Brigade - SHIRBRIG).

Wspomniane już wyżej Drugie Doraźne Siły Pokojowe Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. Second United Nations Emergency Force - UNEF II) zostały utworzone rezolucją Rady Bezpieczeństwa nr 340 z 25 października 1973 roku jako reakcja na kolejną wojnę na Bliskim Wschodzie między Izraelem i państwami arabskimi. Rezolucja wzywała również do natychmiastowego zawieszenia broni i wycofania wojsk na poprzednie pozycje.