Ruch polityczny ludności wiejskiej narodził się w Galicji (zabór austriacki). U jego genezy tkwiło wiele czynników. W Galicji polityczny ruch chłopski znalazł sprzyjające warunki do działania. Autonomia galicyjska pozwalała na tworzenie legalnych organizacji politycznych i na prowadzenia przez nie politycznej działalności. Impulsem dla narodzin i rozwoju tego ruchu była sytuacja na wsi galicyjskiej, rozdartej konfliktami między dworem a wsią. Punktem spornym były serwituty, które ziemianie otrzymali na własność, natomiast chłopi posiadali jedynie prawo ich użytkowania. Ziemianie nie przestrzegali jednak prawa chłopów i uniemożliwiali im dostęp do serwitutów. Konflikty te zaostrzało dodatkowo przeludnienie i nędza panujące na wsi galicyjskiej. Ziemianie, którzy mieli nad chłopami polityczną przewagę oraz oparcie w kościele nie zamierzali zmieniać istniejącego na wsi układu społecznego. Byli niechętni tworzeniu chłopskich organizacji, szerzeniu oświaty oraz przeprowadzaniu reform agrarnych. Obawiali się zbytniego usamodzielnienia ludności chłopskiej, gdyż to zagrażałoby ich pozycji na wsi. Tego typu postawy prezentowali stańczycy.

W Galicji pojawili się jednak tacy działacze, którzy uważali, że na wsi potrzebne są zmiany. Dążyli oni do aktywizacji chłopów, do zwiększenia udziału chłopów w życiu politycznym oraz stworzenia z ludności wiejskiej świadomych polskich obywateli. Drogą do tego miało być krzewienie oświaty i podnoszenie poziomu cywilizacyjnego i kulturalnego na wsi. Działalność taką rozpoczął ksiądz Stojałowski, który zaczął wydawać dwa pisma skierowane do ludności wiejskiej - "Pszczółkę" oraz "Wieniec". Pragnął on wykształcić wśród chłopów umiejętność organizowania się i w tym celu tworzył samopomocowe kółka rolnicze. Postulował on przeprowadzenie reform na wsi oraz nawoływał do przyznania chłopom większej roli w działalności sejmowej.

Niezależnie od Stojałowskiego swą działalność na wsi rozpoczęło małżeństwo Wysłouchów. Ich cele były podobne - podniesienie kulturalnego i gospodarczego poziomu życia na wsi oraz upowszechnienie poczucia polskości wśród ludności wiejskiej. Wydawali oni pismo o tytule "Przyjaciel Ludu". Na jego łamach krytykowali sytuację na wsi oraz głosili potrzebę udziału chłopów w życiu politycznym. Do głównych publicystów tego pisma należeli Bojko oraz Stapiński.

Tymczasem Galicja zaczęła przeżywać okres intensywnego rozwoju przemysłu oraz rolnictwa. Wiązało się to z mechanizacją oraz pojawieniem się nowych metod upraw. Zwiększyło się znacznie wydobycie ropy naftowej. Wielką rolę w tych przemianach odegrała spółdzielczość; rozwijały się spółdzielnie spożywcze i kredytowe, a także kasy gminne. Tworzył je zwłaszcza Stefczyk (stąd tzw. kasy Stefczyka). Skupiały one około trzystu członków.

W 1889 r. chłopi wprowadzili na drodze wyborów swoich posłów do krajowego parlamentu. Kilka lat później (1893) powstała pierwsza chłopska partia polityczna - Związek Stronnictwa Chłopskiego założony przez księdza Stojałowskiego. Liczyła ona 2 tys. członków. Jej celem stała się walka o równouprawnienie ludności wiejskiej oraz obrona chłopskiej własności. Przed kolejnymi wyborami w 1895 r. organizowano masowe wiece, powoływano wyborcze komitety oraz rozpowszechniano ulotki. W lipcu 1895 r. zwołano do Rzeszowa zjazd wszystkich komitetów i podjęto decyzję o utworzeniu partii politycznej. Powstało wówczas Stronnictwo Ludowe (SL). Skupiło ono głównie działaczy chrześcijańskich oraz inteligencję i chłopów. Wśród jego działaczy znaleźli się Stapiński i Bojko. Partia ogłosiła swój program, w którym żądano wprowadzenia powszechnych wyborów, reform w administracji na wsi oraz poprawy szkolnictwa wiejskiego. Nawiązywano do tradycji powstań polskich i wskazywano na konieczność zwalczania systemu konserwatywnego na wsi. Na czele SL stanął jej prezes - Lewakowski. Kampania wyborcza na wsi przyniosła owoce. Do sejmu dostało się dziewięciu kandydatów ludowych (siedmiu chłopów, a także Bojko).

Wkrótce po powstaniu SL zerwał z nią ksiądz Stojałowski, który założył w 1896 r. własne stronnictwo pod nazwą - Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe. Szerzył idee ludowe, nadając im chrześcijański wymiar. Jego partia postulowała wprowadzenie bezpłatnego dostępu do edukacji, parcelacji dóbr ziemskich oraz rozdzielenia państwa od kościoła. Stronnictwo to miało charakter antyklerykalny oraz krytykowało zachowawczą postawę kościoła wobec wsi. Ugrupowanie to miało wielu posłów.

W 1903 r. SL, zmieniając nazwę przekształciło się w Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) i wprowadziło zmiany do swego programu. Pojawiły się w nim hasła niepodległościowe, postulaty bezpośrednich i powszechnych wyborów oraz powszechnego dostępu do oświaty. Przed wyborami organizowano kampanię oraz komitety lokalne. Zabiegano o wsparcie u towarzystw ubezpieczeniowych i banków. W latach 1905-1907 Galicja przeżywała burzliwy czas sporów wokół reformy wyborczej. Duży wpływ na tę sytuację miały wydarzenia w Rosji. Miały miejsce strajki (m.in. w Krakowie, Lwowie), podczas których żądano wprowadzenia wyborów powszechnych. Stały za nimi PPSD oraz PPS. W styczniu 1907 r. władze monarchii habsburskiej, obawiając się rewolucji, ustąpiły i wprowadziły zmiany w ordynacji wyborczej do Rady Państwa we Wiedniu. Likwidowały one kurie stanowe i ustanawiały okręgi terytorialne. W 1907 r. odbyły się wybory, w których PSL uzyskało dwanaście mandatów i stało się silnym stronnictwem w austriackim parlamencie. Pojawiły się również inne zmiany - podwyższenie wynagrodzeń, skrócenie dnia roboczego, rozszerzenie praw obywatelskich.

W 1913 r. w łonie PSL doszło do rozłamu, w wyniku, którego powstały dwa stronnictwa chłopskie - PSL "Piast" oraz PSL "Lewica". Na czele PSL "Piast" stanęli Bojko i Witos, którzy nie sprzeciwiali się współdziałaniu z konserwatystami oraz akcentowali potrzebę pracy oświatowej i rozwijania spółdzielczości; opowiadali się za walką na forum parlamentu oraz za poszerzeniem autonomii. Na czele PSL "Lewicy" stanął Stapiński. Partia ta zaczęła współpracować z PPS oraz z organizacjami niepodległościowymi (pod wodzą Piłsudskiego). Jej działacze opowiadali się za zbrojną walką o niepodległość.