Narodziny ruchu ludowego i jego geneza

Ruch ludowy narodził się w Galicji. Na jego powstanie złożyło się wiele czynników:

  • rozległa autonomia Galicji
  • pamięć o rabacji galicyjskiej w 1846 r.
  • aktywność inteligencji na wsi galicyjskiej
  • świadomość potrzeby pracy wśród ludności wiejskiej
  • zła sytuacja ekonomiczna wsi, przeludnienie, głód i zacofanie ("nędza galicyjska")

Pionierzy ruchu ludowego

Ksiądz S. Stojałowski - działalność i poglądy

  • w 1875 r. rozpoczął swoją działalność, zainicjował ruch ludowy w Galicji
  • wydawał pisma "Pszczółka" i "Wieniec"
  • założył Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe
  • postulował przeprowadzenie reform na wsi
  • opowiadał się za bezpłatnym dostępem do edukacji
  • głosił solidaryzm społeczny
  • był zwolennikiem rozdziału państwa i kościoła
  • wspierał kandydatów pochodzenia chłopskiego w ich walce o mandaty sejmowe

Bolesław i Maria Wysłouchowie - działalność i poglądy

  • rozpoczęli działalność w latach 1886-1887
  • wydawali pisma "Przegląd Społeczny" oraz "Przyjaciel Ludu", na łamach których powstawała ideologia ruchu ludowego
  • rozpowszechniali poglądy demokratyczne
  • rozbudzali poczucie tożsamości narodowej u chłopów

Główne ugrupowania polityczne w ruchu ludowym

  • 1893 r. - Związek Stronnictwa Chłopskiego (ZSCh)

założyciele i główni działacze

S. Stojałowski, bracia Stanisław i Jan Potoczkowie

  • 1895 r. - Stronnictwo Ludowe (SL)

założyciele i główni działacze

Karol Lewakowski, Jakub Bojko (autor broszury pt. "Dwie dusze")

program partii

wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego oraz opieki społecznej, przeprowadzenie

reform administracyjnych i oświatowych

  • 1903 r. - Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) - kontynuacja SL pod nową nazwą
  • 1913 r. - PSL "Piast"

założyciele i główni działacze

W. Witos, J. Dąbski, M. Rataj

program

dążenie do niepodległości Polski przez poszerzanie autonomii, rozbudzanie tożsamości narodowej na wsi, rozwijanie szkolnictwa i spółdzielczości na wsi, częściowe przejęcie przez państwo bogactw naturalnych;

opierało się na bogatszej części ludności chłopskiej i reprezentowało ich interesy, zajmowało centrum sceny politycznej

  • 1915 r. - PSL "Wyzwolenie"

założyciele i główni działacze

T. Nocznicki, S. Thugutt, K. Babiński

program

dążenie do niepodległości Polski na drodze powstania zbrojnego (zgodnie z ideą J. Piłsudskiego), przeprowadzenie reformy rolnej bez odszkodowania, wprowadzenie powszechnego szkolnictwa; opierało się na biedniejszej warstwie ludności chłopskiej, zajmowało lewą część sceny politycznej

  • 1931 r. - Stronnictwo Ludowe; powstaje w marcu tego roku ze zjednoczenia trzech ugrupowań chłopskich: PSL "Piast", PSL "Wyzwolenie" i Stronnictwa Chłopskiego

Podsumowanie

Ruch ludowy stanowi jedną z najważniejszych sił politycznych w Polsce. Ugrupowania ludowe miały charakter legalnych partii politycznych. Dzięki działalności ludowców stopniowo wzrastało poczucie tożsamości narodowej u ludności wiejskiej, a chłopi stawali się świadomymi obywatelami polskimi i brali udział w życiu politycznym. Ukształtowała się chłopska elita polityczna, która reprezentowała interesy wsi i jej mieszkańców.