1. Załamanie gospodarcze oraz osłabienie wpływów Związku Radzieckiego (1976 - 1985).

Związek Radziecki nie umiał wykorzystać dogodnej politycznej koniunktury, która się ukształtowała na świecie w l. 1971-1976. Gospodarka Związku Radzieckiego była mało konkurencyjna w stosunku do gospodarki nowoczesnego kapitalizmu.

Od października roku 1964 Leonid Breżniew stał na czele rządzącej partii (KPZR), w 1966 roku został mianowany marszałkiem, a od 1977 roku piastował także funkcję głowy państwa (jako przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego) oraz Komitetu Obrony Państwa. Michaił Susłow miał strzec ideologicznej czystości systemu, od 1947 roku będąc sekretarzem, a od 1952 roku członkiem Biura Politycznego KC KPZR. Ogromną rolę odgrywał również Andriej Gromyko, od 1953 roku sprawujący funkcję ministra spraw zagranicznych, zaś od 1973 roku członka Biura Politycznego KC KPZR. Na międzynarodowym forum zdobył sobie przydomek "Mister Niet" (czyli Pan Nie), gdyż na przedstawiane mu różnorodne propozycje przez zachodnich dyplomatów odpowiadał na ogół "niet". Od roku 1967 przewodniczącym w KGB był niejaki Jurij W. Andropow, będący tez organizatorem służby bezpieczeństwa Związku Radzieckiego, zwalczający wszelkie opozycyjne ruchy oraz podejmujący szereg akcji interwencyjnych za granicą.

W Związku Radzieckim utrzymanie tempa zbrojeń na dotychczasowym poziomie okazało się całkowicie niemożliwe; przywódcy w tym państwie poparli ideę rozbrojeniowych rokowań. W roku 1972 podpisany został tak zwany układ SALT-I. W układzie tym została określona górna granica ilości międzykontynentalnych balistycznych rakiet wyposażonych w nuklearne głowice, jaką mogła posiadać każda ze stron. W roku 1975 we Władywostoku doszło do podpisania układu o dalszym przedłużeniu SALT-I, zaś w 1976 roku podjęto rozmowy dotyczące SALT-II.

Dnia 29 grudnia 1979 roku Związek Radziecki podjął interwencję na terenie Afganistanu. Wojna w tym państwie trwała długo, była przyczyną szeregu strat tak w ludziach jak i w mieniu oraz ogromnych zniszczeń. Udział Związku Radzieckiego w wojnie na terenie Afganistanu spowodował międzynarodową izolację ZSRR i spadek jego popularności w arabskich krajach. Prezydent USA Jimmy Carter wykorzystał radziecką ingerencję i zerwał porozumienie SALT-II, rozkazał także przerwać ratyfikację podpisanego w Rzymie, w czerwcu roku 1978 układu. Stany Zjednoczone wznowiły zatrzymany wcześniej wyścig zbrojeń.

W zachodnich państwach działały różne sowietologiczne instytuty, jakie informowały o stalinowskich zbrodniach i obozach, jednak nie wierzono wtedy w takie informacje. W 1971 roku dopiero w Moskwie zorganizowano oddział lokalny Amnesty International (czyli Amnestia Międzynarodowa). Z kolei rozpad komunistycznego ruchu powodował, iż Związek Radziecki stracił na Zachodzie oddanych sobie sympatyków oraz obrońców. W takich warunkach jedynie umacniał się bardzo negatywny stereotyp Związku Radzieckiego jako potwornego imperium zła.

Dnia 10 listopada 1982 roku zmarł Leonid Breżniew, a 19 listopada 1982 roku następcą jego został wybrany Jurij Andropow, dobrze znał sytuację w kraju i próbował podejmować reformy, ale był już wtedy śmiertelnie chory. Umarł 9 lutego 1984 roku. Następcą Andropowa został Konstantin U. Czernienko, partyjny biurokrata o przeciętnych zdolnościach, niczym się nie wyróżniający spośród otoczenia.

2. Istniejąca sytuacja na terenie Półwyspu Pirenejskiego.

Od trzydziestych lat na Półwyspie Pirenejskim panowały dyktatorskie systemy. W Portugalii wprowadził je niejaki Antonio de 0liveira Salazar. Zaś w Hiszpanii zrobił to generał Francisco Franco, jaki podczas wojny domowej z lat 1936-1939 obalił republikańskie rządy tworząc tym samym dyktaturę wojskową. Franco oraz Salazar piastowali stanowiska szefów rządów oraz przywódców. Faktycznie w ich krajach panował dyktatorski system, były one gospodarczo zacofane, a także ograniczone w społecznym rozwoju. Podczas wojny Salazar wyraźnie sympatyzował z krajami antyhitlerowskiej koalicji, zaś Franco z krajami osi Rzym-Berlin-Tokio. Wszak Hiszpania nie wzięła formalnie udziału w II wojnie, jednak wysłała swych ochotników (tzw. Błękitną Dywizję) na wschodni front. Po zakończeniu wojny obydwa państwa były w bardzo trudnej sytuacji.

Portugalia razem z Azorami oraz Maderą obejmowała terytorium 91,5 tys. km2 a w roku 1972 liczyła 8,5 mln mieszkańców. Miała kolonie na terenie Azji (Makau oraz Wyspa Timor) i Afryki (czyli Angola, Gwinea Bissau, Mozambik, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Wyspy Zielonego Przylądka). W portugalskich koloniach mieszkało ok. 13 mln ludzi. Portugalia w myśl konstytucji z roku 1933 formalnie stanowiła jednolitą korporacyjną republikę, ustawodawcza władza w kraju należała tam do Zgromadzenia Narodowego oraz Izby Korporacyjnej. Specjalne kolegium elektorskie wybierało prezydenta na siedem lat, z kolei prezydent mianował zarówno premiera jak i rząd, jaki za swoje działanie odpowiadał przed samym prezydentem. Rząd posiadał duże uprawnienia wykonawcze oraz ustawodawcze.

Do chwili kiedy Salazar był premierem system funkcjonował bez większych zaburzeń. Porządku w kraju pilnowała PIDE (czyli Policja Międzynarodowa Obrony Państwa), opozycja została sterroryzowana, zaś na wyspach utworzono obozy karne.

W roku 1949 Portugalia wstąpiła do NATO, zaś w 1955 roku do ONZ.

Szczególnie dotknęła ją dekolonizacja; w 1961 roku straciła Indie Portugalskie (Goa, Daman oraz Diu) na korzyść Indii. W lutym roku 1961 doszło do wybuchu powstania w Angoli, zaś w sierpniu w Gwinei, a w 1962 roku w Mozambiku. Na terenie tych państw toczyły się kolonialne wojny. Portugalia znajdowała się również pośrednio w konflikcie z państwami socjalistycznego obozu, które to popierały ruchy antykolonialne. Zgodziła się na stacjonowanie na jej terenie baz wojskowych Amerykanów oraz współpracowała ściśle ze Stanami Zjednoczonymi. USA w latach 1961-1971 udzieliło Portugalii sporych pożyczek w celu wyposażenie armii.

Salazar w roku 1968 ustąpił z piastowanego stanowiska premiera ze względu na pogarszający się stan zdrowia. Wówczas szefem rządu mianowany został Marcelo Jose Caetano (1906-1980). Ów fakt szczególnie ożywił przeciwników panującego reżimu, którzy to w maju roku 1969 zorganizowali w Aveiro Kongres i uchwalili 40-punktowy program nowych reform. Nawoływano w nim do wprowadzenia amnestii, wolności słowa, zlikwidowania tajnej policji, prawa do zrzeszania się, wolności zgromadzeń, rozwoju oświaty, swobodnych wyborów, reform społecznych i gospodarczych.

Rząd przeprowadził reformę prawa wyborczego, jednak na 8,5 mln mieszkańców w metropolii prawo do głosu przysługiwało nadal tylko 1,8 mln, zaś w koloniach jedynie 0,5 mln osób na 13 mln.

W lipcu 1972 roku 50 osobistości wystosowało dokument, w którym krytykowano panujący w kraju stan rzeczy. Na stronę opozycji przeszły wojskowe koła powiązane z generałem Antonio de Spinolą (ur. w 1910 roku). Na skutek czego premier Caetano w dniu 14 marca 1974 roku zwolnił generała Spinolę z zajmowanego stanowiska. Odpowiedzią na to był bunt stacjonującego w Caldas da Ramka zmotoryzowanego pułku piechoty i jego marsz 16 marca 1974 roku na Lizbonę. Jednak bunt ten został bardzo szybko stłumiony. W miesiąc potem ponownie wybuchł on i to z jeszcze większą determinacją. 25 kwietnia 1974 roku powstał Ruch Sił Zbrojnych, a następnie wyłonił Komitet Ocalenia Narodowego na czele z generałem Spinolą Dotychczasowy rząd został obalono jak również panujący polityczny system. Portugalię przekształcono wtedy w parlamentarną republikę. Rewolucja tym samym przeprowadzona została w bezkrwawy sposób, a ponieważ zbuntowani żołnierze do karabinów przyczepiali czerwone goździki zaczęto ją nazywać: "Rewolucją Czerwonych Goździków". 1 maja uznano za święto narodowe, zaś 15 maja 1974 roku generał Spinola przejął stanowisko prezydenta. Doszło do odrodzenia życia politycznego, zaś w ciągu 2 tygodni powstało w Portugalii aż 50 partii politycznych. W dniu 17 lipca generał Spinola powołał do życia nowy koalicyjny rząd na czele z pułkownikiem Vasco Goncalvesem, nie udały się próby obalenia go, podejmowane przez prawicowe koła (1974-1975) .

W czerwcu roku 1974 Portugalia nawiązała dyplomatyczne stosunki z: Rumunią (1 czerwca), ZSRR (9 czerwca), Polską (11 czerwca), NRD (19 czerwca), Bułgarią (16 czerwca), Czechosłowacją (28 czerwca) oraz Węgrami (2 lipca). W latach 1974-1976 koloniom została przyznana niepodległość. W roku 1975 miały miejsce wybory do Ustawodawczego Zgromadzenia Narodowego, przyniosły one zwycięstwo socjalistom. W roku 1976 uchwalono demokratyczną, nową konstytucję. Prezydentem wówczas został generał Antonio dos Santos Ramalho Eanes (ur. w 1935 roku), natomiast funkcję 348 premiera przejął Mario Lopes Soarez (ur. w 1924 roku).

Polityczne przemiany na terenie Hiszpanii.

Hiszpania obejmuje teren 504 879 km2 i zamieszkuje ją 38 mln ludności. Generał Franco zlikwidował wprowadzone w roku 1936 autonomie dla Kraju Basków oraz Katalonii. Franco rządził przede wszystkim wspierając się na armii oraz wzorowanej na faszystowskich ruchach a utworzonej przez niejakiego Jose Antonio Primo de Riverę (1903-1936) Falandze. Na skutek faktu, że reżim generała Franco był związany z faszystowskimi państwami, zaś dywizja hiszpańskich ochotników (tzw. Błękitna Dywizja) uczestniczyła w wojnie ze Związkiem Radzieckim, po zakończeniu wojny Hiszpania była na międzynarodowym forum izolowana.

Generał Franco podejmował starania zmierzające do przełamania izolacji, ogłaszając dnia 1 kwietnia 1947 roku projekt sukcesyjnej ustawy, jaka przewidywała powrót w przyszłości monarchii do Hiszpanii. Utworzono Radę Królewską. Franco udzielił sobie najwyższej władzy w państwie i nazwał siebie wodzem Hiszpanii oraz Krucjaty. Władzę jego zalegalizowało referendum. Kandydatem do królewskiego tronu został syn don Juana de oraz wnuk ostatniego hiszpańskiego króla Alfonsa XIII, Juan Carlos (ur. w 1938 roku).

W taki sposób generał Franco zachował swą władzę a równocześnie przełamał izolację Hiszpanii na międzynarodowym forum. Juan Carlos przyjechał do Hiszpanii, tam otrzymał wyjątkowo staranne i wszechstronne wykształcenie oraz przygotowywał się do przejęcia tronu. Jeszcze w roku 1948 Stany Zjednoczone podejmowały próby włączenia tego kraju do realizowanego planu Marshalla, jednak na skutek oporu Wielkiej Brytanii oraz Francji zrezygnowano z tego.

Państwa te bowiem nadal widziały w Hiszpanii potencjalnego sojusznika przeciwko ZSRR oraz komunizmowi. Po rozpoczęciu wojny na terenie Korei w roku 1950 te kraje przyznały Hiszpanii 62,5 mln dolarów pomocy w celu odbudowy gospodarczej, zaś ONZ na wniosek USA anulowała swą rezolucję z roku 1946. Generał Franco zgodził się na utworzenie amerykańskich baz na terytorium Hiszpanii. W Hiszpanii wybudowano kilka lotniczych oraz lotniczo-morskich baz. Dnia 26 września 1953 roku podpisano w Madrycie szereg układów, w trakcie 10 lat uzyskała ona około dwa mld dolarów różnorakich pożyczek. Hiszpania dnia 27 sierpnia 1953 roku również podpisała konkordat z Watykanem, jaki uznał formalnie reżim Franco, zaś jego rządy nadal się stabilizowały. W 1955 roku Hiszpanię przyjęto do ONZ.

Opracowany został plan stabilizacji oraz pozyskano duże kredyty na realizację tegoż, podejmując jednocześnie znaczne inwestycje. W wewnętrznych stosunkach Hiszpanii coraz wyraźniejszą rolę odgrywała powołana do życia w roku 1928 organizacja świeckich katolików Opus Dei, skupiająca szereg wykształconych menedżerów na czele z Calvo Sererą. Rozwijał się przemysł stoczniowy oraz turystyka, zaś 1 stycznia 1964 roku przystąpiono do realizowania pierwszego z całej serii tzw. czteroletnich planów (Plan Rozwoju Gospodarczego i Społecznego).

Jednak sytuacja była wyjątkowo trudna: Hiszpania utraciła kolonie, zaś na terenie Afryki toczyły się nieustanne walki, z kolei w przemyśle zaczęły wybuchać liczne zarobkowe strajki, buntowali się również studenci. Na obszarze Kraju Basków wzmacniały się separatystyczne tendencje. W Paryżu Baskowie powołali emigracyjny rząd oraz zażądali autonomii albo całkowitej niepodległości, w roku 1953 zorganizowali tajną organizację o nazwie Ekin (co znaczy: Akcja, Czyn, Działalność), jaka w roku 1959 przekształcona została w ETA (czyli Kraj Basków i Jego Wolność). Stopniowo ETA przeszła od zupełnie nieszkodliwych protestów do terrorystycznych akcji.

Pomimo tych kłopotów w sześćdziesiątych latach Hiszpania odnotowała spore ekonomiczne sukcesy: w roku 1971 wysunęła się na 4 pozycję na świecie pod względem budowy okrętów; ilość turystów jacy odwiedzali Hiszpanię wówczas doszła rocznie do 21 mln; jeżeli chodzi o dochód na głowę mieszkańca w roku 1970 doszedł on do poziomu 900 dolarów; pośród państw uprzemysłowionych na świecie Hiszpania zajmowała dwunaste miejsce.

Na przełomie sześćdziesiątych oraz siedemdziesiątych lat tempo wzrostu jednak uległo zahamowaniu. Recesja była powodem zaostrzenia strajkowych wystąpień, rozszerzenia wystąpień studenckich oraz akcji terrorystycznych organizacji ETA. Franco został zmuszony pójść na pewne liberalizowanie systemu: m.in. wyrażono wtedy zgodę na zalegalizowanie organizacji studenckich, obiecano autonomię dla Basków, w przemyśle podniesiono płace.

13 lipca 1968 roku Franco zaproponował oficjalnie, aby powołać na hiszpański tron Juana Carlosa. Kortezy przyjęły ową propozycję i 22 czerwca roku 1969 został on powołany na księcia Hiszpanii oraz oficjalnego następcę generała Franco. W październiku tego samego roku, od rządu zostali odsunięci przywódcy Falangi. Ster w państwie w dniu 29 października 1969 roku przeszedł do rąk technokratów z Opus Dei; główną rolę odegrali tam Carrero Blanco oraz Ló-pez Rodó. Generał Franco był już bardzo schorowany, coraz mniej też zajmował się sprawami kraju, który przeżywał poważny gospodarczy kryzys. W dniu 30 października 1975 roku Franco całą władzę przekazał Juanowi Carlosowi. Umarł 20 listopada 1975 roku, zaś dwa dni potem Juan Carlos złożył przysięgę a następnie koronowano go pod tym samym imieniem jako Juan Carlos I. Hiszpański król prezentuje liberalne poglądy.

1 lipca 1976 roku Adolfo Suarez Gonzalez (ur.1932) stanął na czele rządu. Rząd jego przeprowadził podstawowe reformy: wprowadzona została amnestia dla politycznych więźniów, przywrócono prawo do zrzeszania się, w życie weszła demokratyczna ordynacja wyborcza. W czerwcu roku 1977 Baskonia otrzymała autonomię. W Hiszpanii pierwsze po II wojnie demokratyczne wybory zostały przeprowadzone 15 czerwca 1977 roku, a zwycięstwo w nich odniosła Unia Centrum Demokratycznego, to znaczy centroprawica. Została rozwiązana Falanga, natomiast zalegalizowano komunistyczną partię. W dniu 29 września 1977 roku dekretem wprowadzony został przed autonomiczny status w 4 okręgach Katalonii. 6 listopada 1978 roku uchwalono nową konstytucję; przyjęto również zasadę rozdziału państwa od Kościoła.

3. Kraje skandynawskie.

4. Południowo - Wschodnia Europa.

5. Wydarzenia z lat 1980-1983 na terenie Polski oraz ich następstwa.

6. Integracyjne postępy w Zachodniej Europie.

7. Kryzys ideologiczny oraz polityka Watykanu.