II Rzeczypospolita powstała w 1918 roku w skutek klęski wszystkich trzech zaborców w I wojnie światowej. Polaków czekało trudne zadanie odbudowy własnego kraju, ale mogli wreszcie rozwijać się w ramach własnego państwa. Mimo olbrzymich trudności, a także błędów, naród polski zapisał na swoim koncie w tamtym czasie duże osiągnięcia. Byłyby one na pewno większe, gdyby nie to, że Polska została najechana przez wojska Hitlera, a później także Stalina.

Polacy przez półtora wieku nie mogli budować własnego kraju, dlatego warto podkreślić znaczenie konstytucji marcowej, która była podstawą całego prawa i organizacji władzy państwowej. Polska jako jeden z pierwszych krajów na świecie wprowadziła powszechne wybory, w których prawo głosu miały także kobiety. W konstytucji zagwarantowano prawa i swobody obywatelskie. Władza wykonawcza odpowiedzialna była przez parlamentem.

Sytuacja niestety zmieniła się po zamachu majowym. Józef Piłsudski działał w dobrej wierze, z myślą o dobru państwa, ale nie zmienia to faktu, że złamał prawo. Skutkiem jego przewrotu były także ofiary śmiertelne. Chcąc utrwalić swoją władzę, doprowadził do zastąpienia konstytucji marcowej konstytucją kwietniową (23 kwietnia 1935 rok). Nie była ona już tak demokratyczna jak poprzednia i wprowadziła rządy autorytarne w Polsce.

Dużym wyzwaniem było wprowadzenie jednolitego prawa, które obejmowałoby wszystkie polskie ziemie. Do tej pory każdy zabór różnił się pod tym względem, tak samo jak pod względem administracji i samorządów. Niezbędna była szybka reforma samorządowa, która oczywiście nie rzuca się tak w oczy, jak przykładowo reforma walutowa, ale jej przeprowadzenie miało dla zwykłych ludzi ogromne znaczenie. Także samorządność była zjawiskiem bardzo pozytywnym i potrzebnym.

Spore znaczenie w czasie istnienia II RP miały reformy gospodarcze. Wśród nich na uwagę zasługuje reforma walutowa Władysława Grabskiego. Dzięki niej zrównoważył budżet i udało się opanować inflację. Grabski wprowadził złotego polskiego, który zastąpił markę polską. Dla gospodarki duże znaczenia miało otworzenie Banku Polskiego. Dzięki reformom ceny ustabilizowały się, a ludzie zaczęli zarabiać więcej.

Ale reforma Grabskiego nie wyczerpuje sukcesów ekonomicznych Polaków w latach 1918 - 1939. Już samo odbudowanie polskiej gospodarki po okresie zaborów, a następnie wielkiej i wyniszczającej wojny było ogromnym sukcesem. Trzeba pamiętać, że przez ziemie polskie przechodził front, a zaborcy wymontowali sporą część maszyn i innego sprzętu, a następnie wywieźli go do siebie. I wojna światowa była wielkim kataklizmem, jakiego jeszcze w czasach nowożytnych nie obserwowano. Rozwój nowych sposobów zabijania i niszczenia spowodował olbrzymie straty zarówno w ludziach, jak i zabudowaniach i sprzęcie.

Polska tuż po wojnie stanęła przed koniecznością odbudowy kilku milionów budynków, setek tysięcy mostów i kilometrów dróg. Zniszczenia dotknęły nie tylko przemysł, ale także rolnictwo wyniszczone bombardowaniami, przemarszami wojsk i rekwizycjami. Odbudowa tego wszystkiego była zadaniem bardzo trudnym, ale Polakom udało się to zrobić.

Rząd polski zdawał sobie sprawę z konieczności rozbudowy przemysłu i komunikacji. Dlatego trzeba przyznać, że budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego była strzałem w dziesiątkę. Podobnie zresztą jak budowa wielkiego portu w Gdyni. Dla gospodarki duże znaczenie miało także utworzenie linii węglowej Katowice - Gdynia

Oceniając polską gospodarkę w okresie międzywojennym nie można zapominać, że odbudowywana była w trudnych warunkach. Po pierwsze toczyła się wtedy wojna celna z Niemcami, a po drugie świat ogarnął kryzys ekonomiczny. Wszystko to sprawiało, że państwo nie miało wystarczających pieniędzy, aby załatać wszystkie dziury w budżecie. Sytuację pogarszała konieczność utrzymywania wielkiej armii. Szły na nią ogromne pieniądze, a we wrześniu 1939 roku okazało się, że nie były one wykorzystywane w najlepszy sposób, ponieważ Polacy szybko zostali pobici przez Niemców.

Problemem, którego nie udało się wtedy rozwiązać była reforma rolna. O konieczności jej przeprowadzenia było wiadomo od samego początku istnienia II Rzeczypospolitej. Podjęto kilka prób jej przeprowadzenia, ale nie doprowadzono sprawy do końca. Hamowało to rozwój polskiego rolnictwa i wpływało na zaostrzenie sytuacji wewnętrznej państwa.

Możliwość rozwijania się w ramach własnego państwa zakończyła wreszcie proces wynaradawiania Polaków przez zaborców. Polska kultura i sztuka mogła się wreszcie rozwijać i wykorzystać inną tematykę niż tylko niepodległościową.

Rozwinęła się literatura, teatr, muzyka, a także sztuka. Rozkwitła poezja reprezentowana przez świetnych skamandrytów (Juliana Tuwima, Jana Lechonia, Kazimierza Wierzyńskiego, Antoniego Słonimskiego i Jarosława Iwaszkiewicza), awangardę krakowską (m.in. Julian Przyboś) czy grupę Żagary (na czele z Czesławem Miłoszem). Wśród pisarzy byli tacy jak Reymont i jednocześnie wielcy reformatorzy, jak Stanisław Ignacy Witkiewicz, Witold Gombrowicz czy Bruno Schultz.

Światowy poziom miała w tym czasie polska muzyka za sprawą takich wybitnych postaci, jak: Karol Szymanowski, Ignacy Paderewski czy Jan Kiepura.

Aby mogło się rozwijać państwo trzeba było kształcić młode pokolenie. Zmiany w szkolnictwie były potrzebne "od zaraz", zwłaszcza, że przecież rosyjski i niemiecki zaborcy walczyli z polskością już na tym etapie. Polsce potrzebne było wykształcone społeczeństwo, a jedyną drogą do osiągnięcia tego celu było zorganizowanie polskiego, stojącego na wysokim poziomie szkolnictwa.

Nie było to zadanie łatwe, ponieważ w każdym z zaborów sytuacja wyglądała inaczej i nie można było ograniczyć się jedynie do zmian, a trzeba było całkowicie zbudować własny model kształcenia. Liczył się czas, bo społeczeństwo polskie przez lata zaborów narażone było na analfabetyzm. Poza zaborem pruskim, obowiązek szkolny nie był respektowany. W efekcie w Galicji tylko połowa dzieci chodziła do szkoły, a jeszcze mniej w dawnym Królestwie Polskim.

Reforma szkolna wprowadziła obowiązek szkolny dla wszystkich do czasu ukończenia 18 roku życia. Po 7-klasowej szkole powszechnej, było 4-klasowe gimnazjum, w którym na koniec zdawało się "małą maturą" oraz 2-klasowe liceum o różnych profilach. Trudniejszy dostęp był do szkół wyższych, co związane było z barierą zamożności. W II Rzeczypospolitej istniało kilkadziesiąt szkół wyższych. Największe ośrodki to Warszawa, a następnie Lwów i Kraków, a w dalszej kolejności Poznań. Oprócz zajęć ze studentami, pracownicy naukowi zajmowali się badaniami naukowymi i mimo ograniczonej bazy, mieli spore osiągnięcia.

Państwo polskie odradzało się w bardzo trudnej sytuacji, co miało wpływ na każdą dziedzinę życia. Brak własnego państwa przez 123 lata i wyłączenie z możliwości zajmowania się polityką (z nielicznymi wyjątkami - np. autonomia galicyjska), wpłynął na trudne początki demokracji w Polsce. Politycy byli podzieleni i nie zawsze potrafili stanąć ponad podziałami partyjnymi, gdy chodziło o dobro państwa. Sejm często stawał się miejscem kłótni i obrzucania się oszczerstwami.

Tragicznym tego potwierdzeniem było zabójstwo prezydenta Rzeczypospolitej Gabriela Narutowicza. Rozbicie parlamentu na małe grupki raz zwalczające się, a innym razem wchodzące ze sobą w koalicje doprowadziło wielu Polaków do rozgoryczenia demokracją. Efektem tego był przewrót majowy, który był nielegalną formą przejęcia władzy i zakończył się rozlewem polskiej krwi.

Piłsudski skupił całą władze w swoich rękach, ale nie można tego systemu porównywać do państwa totalitarnego, jakie zbudowali Hitler i Stalin. Takie problemy, jak Polska przeżywały w tamtym czasie prawie wszystkie środkowoeuropejskie państwa.

Bilans II Rzeczypospolitej jest z pewnością dodatni, chociaż oczywiście podczas jej istnienia nie rozwiązano wszystkich problemów. Polskie państwo, jak i naród miał wiele sukcesów, ale i przytrafiły się porażki. Trzeba jednak przyznać, że odbudowa niepodległego państwa nie była zadaniem prostym. Polacy wykorzystali klęskę zaborców w I wojnie światowej, ale przecież sami musieli walczyć o granice swojego państwa. Już sam fakt obronienia Wielkopolski, czy odzyskania części Śląska, a przede wszystkim obronienia się przed najazdem bolszewików był ogromnym sukcesem.

Odbudowa państwa była zadaniem, na które trzeba było wydać ogromne pieniądze, a tych nie było zwłaszcza na samym początku, kiedy to musiano rozbudowywać armię. Mając na uwadze te problemy, ocena dwudziestolecia międzywojennego wypada pozytywnie. Bez ryzyka można powiedzieć, że Polska rozwinęłaby się zdecydowanie bardziej, gdyby nie to, że została napadnięta przez Niemcy. Mimo że Polacy nie mogli długo cieszyć się wolnością, to II Rzeczypospolita miała duży wkład w kształtowanie się narodu polskiego i jego dorobku kulturalnego.