Przebieg obrony stolicy:

Naloty samolotów nieprzyjacielskich na Warszawę rozpoczęły się 1 września 1939 roku o świcie i nie ustały aż do końca jej obrony. Ich celem były duże zbiorowiska publiczne – osiedla domów mieszkalnych, obiekty kulturalne, szkoły i szpitale.

W ciągu sześciu pierwszych dni trwania obrony Warszawy, polska myśliwska Brygada Pościgowa zdołała zestrzelić 43 samoloty niemieckie  i wiele kolejnych uszkodzić.

3 września siły pancerne Niemiec przedarły się przez obronę organizowaną przez armie „Prusy” i „Łódź”. Zarządzono więc przygotowania do obrony samej stolicy. Obroną Warszawy odtąd kierował generał Walerian Czuma.

8 września armia niemiecka zbliżyła się punktów obronnych w dzielnicach Wola i Ochota, a 9 września podjęła trwające kilka godzin natarcie na Warszawę.

10 września pobita została IV Niemiecka Dywizja Pancerna. Niemcy ściągnęli jednak nowe posiłki i otoczyli Warszawę za pomocą dwóch pierścieni. Jeden ustawili w kierunku miasta, a drugi - bronią na zewnątrz. Zewnętrzny pierścień miał uniemożliwić dotarcie do Warszawy innych armii polskich (z odsieczą dla oblężonej Warszawy). Rozgorzała zacięta walka.

Między 14 a 18 września w okolicy Warszawy stoczono 36 bitew – głównie w okolicy: Odolanowa, Gocławia, Wilanowa i pod Wawrem. Jednocześnie niemiecka Luftwaffe nasiliła bombardowanie miasta, a nagły atak podjęła też ciężka, niemiecka artyleria.

17 września straszny pożar objął  Zamek Królewski, a siły niemieckie atakowały wzdłuż Wisły – na Bródno, Saską Kępę, Bielany i Czerniaków. Stolicę dotknął brak gazu, wody pitnej, łączności telefonicznej i elektryczności.

26 września armia niemiecka podjęła szturm generalny na Warszawę, początkowo dzielnie odpierany przez obrońców Warszawy. Następnego dnia przerwano jednak działania wojenne, a 28 września stolica Polski skapitulowała.

Przyczyny kapitulacji Warszawy:

  •   straszne i ciągle jeszcze pogarszające się warunki bytowe ludności cywilnej,
  •   ogromne straty w ludziach,
  •   wyczerpanie się zapasów żywności i wody,
  •   brak amunicji,
  •   brak perspektyw na nadejście koniecznie potrzebnej pomocy.

Straty poniesione przez stronę polską:

W toku walk obronnych w Warszawie i okolicach śmierć poniosło minimum 6000 żołnierzy i około 20000 osób cywilnych.

W gruzach legło około 12% budynków stolicy.

Skutki upadku Warszawy:

Upadek Warszawy, jej zniszczenie i straty poniesione wśród ludności były dla narodu polskiego ogromna klęską. Był to jednak również czas, w którym mieszkańcy stolicy wykazali się ogromnym bohaterstwem. Na podkreślenie zasługuje zwłaszcza postawa prezydenta miasta Warszawy - Stefana Starzyńskiego, pod wodzą którego Warszawiacy  w oblężonym mieście budowali prowizoryczne barykady.

Cała społeczność Warszawy czekała na faktyczną pomoc państw zachodu. Starzyński tymczasem objeżdżał poszczególne placówki obrony i informował obrońców o aktualnym stanie i bilansie walk. Nie tracił przy tym ducha, ani entuzjazmu. Swoimi żarliwymi przemówieniami (również radiowymi) podtrzymywał w społeczeństwie ducha walki i oporu.

Ważne osoby:

Stefan Starzyński (1893 – 1944) – polityk, społecznik i ekonomista. Także: członek polskich organizacji niepodległościowych, żołnierz Legionów i POW, poseł na sejm, wiceminister skarbu i wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego. Jako prezydent miasta Warszawy zainicjował 4-letni plan rozbudowy stolicy. Był przywódcą walczącej stolicy i współtwórcą administracji Polskiego Państwa Podziemnego. 27 października 1939 roku został aresztowany przez Niemców, uwięziony na Pawiaku, a potem wywieziony do Berlina i (później) do kopalni potasu w Baelberge. Tam został zamordowany. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim.

Walerian Czuma (1890 – 1962) – generał, Legionista, dowódca polskich oddziałów na Syberii, (więziony przez władze sowieckie), a po powrocie do kraju, dowódca dywizji piechoty i główny komendant Straży Granicznej. Po kapitulacji Warszawy dostał się do niewoli niemieckiej, a potem wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

Juliusz Rómmel (1881-1967) - W bliżej nie znanych okolicznościach porzucił  powierzoną jego dowództwu Armię „Łódź”, by następnie przedostać się do Warszawy i tak objąć dowództwo nad Grupą operacyjną Warszawa.  Będąc najwyższym rangą oficerem w stolicy podawał się za dowódcę  jej obrony,  pomimo że oficjalnie obowiązki dowódcy brony Warszawy  pełnił gen. brygady Walerian Czuma. Sprzeciwiał się możliwościom podjęcia przez Armię „Warszawa” wszelkich działań zaczepnych, ograniczając je zaledwie do prowadzenia działań obronnych. Z tego też względu nie zdecydował się na udzielenie pomocy Armii „Poznań” czym przyczynił się do jej rozbicia. Od chwili kapitulacji Warszawy przebywał w niewoli niemieckiej do 1945 r. Po zakończeniu II wojny światowej Juliusz Rómmel zdecydował się jako jeden z nielicznych generałów „sanacyjnych” z okresu II RP na  porozumienie z władzami komunistycznymi i uniknął w odróżnieniu od wielu polskich dowódców losu emigracyjnego generalicji. Władze PRL cenzurowały nagonkę na Rómmla zarówno wśród środowisk opozycyjnych jak i komunistycznych.