NIEMIECKO - WŁOSKA OKUPACJA BAŁKANÓW W CZASIE IIWOJNY ŚWIATOWEJ

  Początkowa faza okupacji półwyspu Bałkańskiego

Hitlerowskiej okupacji półwyspu Bałkańskiego nie należy utożsamiać z typowym militarnym podbojem wszystkich krajów tamtego regionu Europy, bowiem część z nich współpracowała z faszystowskimi państwami Osi całkiem dobrowolnie - jak Węgry, Bułgaria, czy Rumunia.

Należy również pamiętać o tym, że sam podział polityczny kontynentu europejskiego był zupełnie odmienny od dzisiejszego. Na półwyspie Bałkańskim istniało mniej państw niż obecnie - Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, w ramach państwa jugosłowiańskiego od 1929 roku, Albania, Bułgaria, Grecja, Węgry i Rumunia. Nie istniały więc jeszcze dziś niepodległe państwa, takie jak: Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, czy Macedonia.

Należy również pamiętać o indywidualnej przedwojennej historii każdego spośród tych państw bałkańskich i o indywidualnych powodach oraz przebiegu jego uzależniania się od okupanta.

Albania

Jej niepodległość po pierwszej wojnie światowej zatwierdziła konferencja ambasadorów w Londynie.

Od 1926 roku Albania (gospodarczo i politycznie) była bardzo silnie powiązana  z Włochami. Rządzący Albanią król Zog I miał jednak pełną świadomość tego uzależnienia i chciał mu szybko przeciwdziałać. Jednocześnie, zdawał sobie jednak sprawę z tego, że Albania jest państwem zbyt małym i słabym, by samodzielnie przeciwstawić się Włochom. Zog I poprosił więc o pomoc Wielką Brytanię. Włosi poczynaniom albańskiego króla nie zamierzali się biernie przyglądać – w kwietniu 1939 roku wkroczyli (zbrojnie) do Albanii. Władza króla Zoga I została obalona, a utworzony, marionetkowy albański rząd, koronę Albanii zaoferował królowi Włoch - Wiktorowi Emmanuelowi III.

Włoska okupacja Albanii trwała do roku 1943, gdy (w październiku 1943 roku) Włochy skapitulowały. Po ich kapitulacji Albania znalazła się w strefie okupacji niemieckiej.

  Serbia i Czarnogóra

„Serbia i Czarnogóra” to dawniej po prostu „Jugosławia”. Na początku drugiej wojny światowej, kraj ten próbował zachować neutralność, jednak już w marcu 1941 roku książę Paweł (regent Jugosławii) przyłączył Jugosławię do Paktu Trzech. Dwa dni później, dwaj generałowie - Simonovič i Mirkovič , obalili księcia  regenta i powołali nowy rząd, jednocześnie ogłaszając opuszczenie Osi przez Jugosławię. Niemcy nie zamierzali jednak się na to zgodzić i wypuścić spod swoich wpływów tak łatwo zdobytych terenów. Zaatakowali więc Jugosławię, która w roku 1941 została opanowana przez ich siły (siły niemieckie wsparte zostały wtedy współpracującymi z nimi siłami włoskimi). Rząd Jugosławii musiał udać się więc na emigrację. (Schronienie znalazł w Londynie).

W Jugosławii doszło tymczasem do wewnętrznych podziałów. Wyodrębniła się z niej Chorwacja, która ogłosiła swoją niepodległość i oderwała od reszty Jugosławii znaczną część terytorium. Wyodrębniła się również Czarnogóra, która przeszła pod protektorat faszystowskich Włoch. Serbia, w której  utworzono zupełnie marionetkowy rząd Nadiča, pozostała pod okupacją niemiecką.

Na okupowanych terenach rozwijał się jednak potężny antyfaszystowski i anty okupacyjny ruch oporu, pod wodzą (wyznającego komunizmu idee) Josipa Broz Tito.  Z ruchem oporu współpracowały również liczne oddziały tzw. „Czetników” pod wodzą Mihajloviča, którzy pozostawali wierni emigracyjnemu rządowi przebywającemu  w Londynie. Pro londyński Mihajlovič i pro komunistyczny Tito (ze względów ideologicznych) toczyli również walki między sobą.

  Chorwacja

Jeszcze przed rokiem 1918, Chorwacja wchodziła w skład Monarchii Austro - – Węgierskiej, a po rozpadzie tego państwa, weszła w skład Królestwa SHS. Dopiero w roku 1939 uzyskała autonomię w ramach państwa jugosłowiańskiego. Jednak w roku 1941, Jugosławia została podbita i zajęta przez połączone siły faszystowskie niemiecko - włoskie,  a dotychczasowe władze Jugosławii zostały zmuszone do emigracji z kraju.

Dla Chorwacji charakterystyczne były silne nastroje pro faszystowskie i – jeszcze silniejsze – nastroje anty serbskie. Niemcy hitlerowscy postanowili te nastroje wykorzystać, tworząc w Chorwacji marionetkowy rząd i nadając państwu chorwackiemu pozory niepodległości. Na czele utworzonego państwa stanął Ante Pawelič, a kraj kontrolowała więc brutalna organizacja Ustašy.

  Bułgaria

Jeszcze przed 1918 rokiem, w toku tzw. wojen bałkańskich Bułgaria utraciła wiele spośród dotychczasowych terytoriów. Chęć ich odzyskania, nakazała Bułgarom przyłączyć się do działań wojennych pierwszej wojny światowej po stronie Niemiec.

Proniemiecka orientacja była w Bułgarii silna również w okresie dwudziestolecia międzywojennego i drugiej wojny światowej. W 1941 roku Bułgaria przystąpiła do osi Rzym – Berlin – Tokio i wraz z wojskami niemieckimi uderzyła na Jugosławię i Grecję. W tym samym roku, wojnę Bułgarii wypowiedział ZSRR, co definitywnie już postawiło Bułgarię po stronie Adolfa Hitlera.

Bułgaria była więc krajem od początku i dobrowolnie współpracującym z hitlerowskimi Niemcami.

  Grecja

W roku 1935 na tron Grecji powrócił król Jerzy II. Rok później, za jego przyzwoleniem, generał J. Metaksas zaprowadził w Grecji dyktaturę wojskowa i rozwiązał parlament.

U progu drugiej wojny światowej Grecja ogłosiła neutralność. Pomimo tego, w roku 1940 zaatakowały ją Włochy, a w roku 1941, do Grecji wkroczyły także wojska niemieckie. Wobec połączonych sił niemiecko – włoskich armia grecka skapitulowała, a król Jerzy II (wraz z rządem) schronienie znalazł w Kairze.

W antyfaszystowskim, greckim ruchu oporu, (przybierającym charakter masowy), główną rolę odgrywali komuniści, którzy w roku 1941 powołali Grecki Front Wyzwolenia Narodowego i Grecką Armię Narodowowyzwoleńczą, która do jesieni 1944 roku  wyzwoliła prawie całe terytorium państwa.

  Słowenia

Do roku 1918 Słowenia wchodziła w skład wielkiej Monarchii Austro – Węgierskiej, a po jej rozpadzie, stała się częścią składową Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. W roku 1929 Słowenia stała się natomiast częścią Jugosławii.

Podczas drugiej wojny światowej, tereny Słowenii zaatakowali i podzielili pomiędzy siebie Włosi i Niemcy. Włochom przypadła część południowo - zachodnia Słowenii, Niemcy natomiast zagarnęli Karyntię. Okupantem dla Słowenii stały się także Węgry, które (w porozumieniu z Niemcami), odebrały Słowenii Prekomurje.

  Węgry

W listopadzie 1918 powołano do życia niepodległą Republikę Węgierską, która od lat trzydziestych dwudziestego wieku swoją politykę coraz bardziej wzorowała na polityce Niemiec i stopniowo uzależniała się od Adolfa Hitlera.

Dzięki współpracy z Niemcami (jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej  i już w jej trakcie), Węgry zyskały terytorium Rusi Podkarpackiej oraz części Słowacji  i Słowenii.

Węgry przystąpiły także do paktu antykominternowskiego i wzięły udział w inwazji na Rosję z roku 1941. Nigdy natomiast nie wyraziły zgody na przemarsz przez swoje terytorium wojsk niemieckich. Były jednak kolejnym spośród bałkańskich, proniemieckich „kolaborantów”.

  Rumunia

Po pierwszej wojnie światowej Rumunia początkowo prowadziła politykę profrancuską i dążyła do stworzenia gwarantujących jej bezpieczeństwo i nowy kształt granic systemu sojuszów regionalnych (mała ententa i bałkańska ententa). W roku 1921 zawarła też sojusz z Polską.

Od lat  trzydziestych dwudziestego wieku, jednak w Rumunii do władzy pretendowało faszystowski ugrupowanie „Żelaznej Gwardii”. W roku 1938 król Karol II przejął władzę dyktatorską, rozwiązał partie polityczne i dotychczasową (profrancuską) politykę zagraniczną Rumunii, zastąpił polityką proniemiecką.

Po odstąpieniu w roku 1940, ZSRR Besarabii i północnej Bukowiny, Węgrom -  – północnego Siedmiogrodu, a Bułgarii – południowej Dobrudży, skompromitowany Karol II rządy przekazał generałowi I. Antonescu, a  sam abdykował na rzecz syna - Michała I.

Generał Antonescu w listopadzie 1940 roku przyłączył Rumunię do państw Osi,  a w roku 1941 Rumunia przyłączyła się do niemieckiej wojny z ZSRR.

Po rozgromieniu wojsk hitlerowskich przez Armię Czerwoną w rejonie Kiszyniowa, w Bukareszcie wybuchło powstanie, które obaliło dyktaturę generała Antonescu i Rumunia wypowiedziała wojnę Niemcom. We wrześniu doszło pomiędzy Rumunią a państwami antyniemieckiej koalicji do zawieszenia broni, a armia rumuńska wzięła udział w wyzwalaniu swojego terytorium, a potem również terenów Węgier i Czechosłowacji.

  Macedonia

Jeszcze przed pierwszą wojną światową, tereny Macedonii podzielone były na trzy odrębne części – (serbską część) Macedonii Wardarskiej, (bułgarski) Kraj Piryński oraz grecką - Trację Wielką. Po pierwszej wojnie światowej, Bułgaria swoją część Macedonii oddała Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Niemiecka okupacja tych terenów trwała od roku 1941. Przez cały okres trwania niemieckiej okupacji w Macedonii bardzo prężnie działał ruch oporu.

  Bośnia i Hercegowina

Od końca pierwszej wojny światowej, tereny Bośni i Hercegowiny wędrowały z rąk do rąk. Najpierw wcielono je do niezależnego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców,  a potem do Jugosławii.

Kiedy Niemcy hitlerowscy podbili Jugosławię, Bośnia i Hercegowina zostały wcielone do Niezależnego Państwa Chorwackiego. Potem zostały wyzwolone przez oddziały Josipa Broz Tito i weszły w skład Jugosławii (jako republika związkowa).

Przez cały okres drugiej wojny światowej tereny Bośni i Hercegowiny były jednym z głównych ośrodków walk narodowowyzwoleńczych w Europie.

  Operacja „Margarita”

Najważniejszą operacją wojenną, przeprowadzoną przez wojska niemieckie na terenie półwyspu Bałkańskiego (w roku 1941) była operacja „Margarita”.

Benito Mussolini nie mógł przeboleć swojej porażki, poniesionej w roku 1940 przy próbie przełamania granicy Francji. Chcąc zatrzeć złe wrażenie, postanowił więc samodzielnie (bez pomocy Niemiec) podbić Grecję.

28 października roku 1940 zaatakował ją z terytorium okupowanej już Albanii. W ataku tym miał zdecydowana przewagę militarną – jego lotnictwo całkowicie zdominowało np. niebo nad Grecją. Jednak na ziemi, Grecy walczyli z ogromną determinacją. Grekom sprzyjały również warunki naturalne kraju – wysokie góry Epiru bardzo sprzyjały prowadzeniu walk obronnych.

Hitler, widząc nieudolność Mussoliniego w działaniach w Epirze, postanowił sam podbić Grecję i Jugosławię. To właśnie stało się powodem i podstawą niemieckiej operacji „Margarita”.

Operację „Margarita” podjęto 6 kwietnia 1941roku, gdy armie generałów von Kleista  i von Weichsa zaatakowały terytorium Jugosławii. Von Weichs uderzył na nią z terytorium Austrii, a von Kleist uderzył od południa – od strony Bułgarii. Akcję Niemiec wspomagali Węgrzy i Włosi. Jugosłowianie do walki nie zdążyli się zmobilizować, co miało bezpośredni wpływ na jakość ich obrony. Napór sił niemieckich złamał więc ich w końcu całkowicie. W dodatku, w północnych rejonach kraju, wybuchł bunt Chorwatów i Słoweńców, nie chcących podlegać pod rządy Jugosławii.

Armie hitlerowskie podeszły więc w kwietniu aż pod Belgrad. 16 kwietnia nastąpiło podpisanie zawieszenia broni i doszło do utworzenia marionetkowej Chorwacji. Wszystkie pozostałe ziemie jugosłowiańskie, (z wyjątkiem Chorwacji i Bośni) znalazły się pod władzą administracji niemieckiej lub (w mniejszym stopniu) - włoskiej. Błędem Niemiec było nie dopilnowanie całkowitego rozbrojenia jugosłowiańskiej armii, co pozwoliło, by rozwinęła się później potężna, antyfaszystowska partyzantka.

W kwietniu 1941 roku, Niemcy zaatakowali wreszcie Grecję. Poprzez ten atak Hitler chciał uratować prestiż państw Osi, nadszarpnięty nieudaną akcja Mussoliniego (w roku 1940). W marcu 1941 roku, w Grecji wylądowali Brytyjczycy. Hitler obawiał się więc, że alianci założą w Grecji swoją bazę lądową, co byłoby dla państw Osi dużym niebezpieczeństwem. Wszystko to, przyspieszyło decyzję Hitlera o ataku na Grecję.

6 kwietnia (z Bułgarii) wyruszyły więc dwa korpusy wojsk Osi - jeden ruszył na podbój Jugosławii, a drugi podążał w kierunku Grecji. Zajęły Macedonię i Trację, a potem przebiły się przez greckie linie obrony. Zdobyły Saloniki i ruszyły w kierunku przełęczy Monastir, umocnionej wojskami brytyjskimi generała Wilsona. Po ciężkich i długich walkach, Niemcy pokonali w tym rejonie Brytyjczyków, którzy zaczęli się  z Grecji ewakuować do Afryki i na Kretę.

Operacja „Margarita” zakończyła się więc dla Niemiec pełnym sukcesem.

  Podbój Krety

Siły brytyjskie ewakuowane z Grecji znalazły się na Krecie. Wyspa ta była idealnym punktem wypadowym na Bałkany i stanowiła doskonałą wręcz bazę dla brytyjskiego lotnictwa. To dzięki niej, Brytyjczycy mogli kontrolować ruch okrętów znacznej części Morza Śródziemnego. Dlatego też, Hitler postanowił Kretę Brytyjczykom odebrać.

Niemiecka akcja, prowadząca do zajęcia Krety miała być operacją spadochronową i zakładała zdobycie licznych przyczółków wyspy poprzez desant z powietrza, wsparty przez morskie transportowce. Sytuacja obrońców była bardzo trudna - skalista wyspa utrudniała kontakt i wszelki transport pomiędzy poszczególnymi, rozlokowanymi na niej oddziałami.

20 maja rozpoczął się niemiecki desant na Caneę i Malemę na zachodzie wyspy i (położony w jej centrum) Heraklion. Decydującą bitwę stoczono na lotnisku w Canei. Nagłe lądowanie niemieckich samolotów na tym lotnisku, zachwiało proporcje sił i Brytyjczycy musieli cofnąć się w góry.

Główną areną zmagań było także morze. Brytyjska marynarka rozbiła na nim duży konwój niemiecki, jednak - pomimo strat – wojska niemieckie posuwały się dalej. Pod koniec maja Brytyjczycy wycofali się do miejscowości Sfakii (na południu wyspy).

Straty poniesione przez spadochronowe wojska niemieckie, spowodowały wydany przez Hitlera zakaz używania w przyszłości desantów na tak wielką skalę. Podbój Krety był ostatnim niemieckim podbojem tamtego regionu Europy.

  Niemiecka okupacja Bałaknów

Od roku 1941, aż do końcowych miesięcy roku 1944, Niemcy panowali nad większością terytoriów bałkańskich.

Ludzie w krajach okupowanych (na Bałkanach) żyli w warunkach podobnych, jak ludzie w Polsce i na innych terenach zajętych przez hitlerowców. Bywali posądzani  o działalność spiskową, rozstrzeliwani, wywożeni do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. (Los ten spotykał przede wszystkim ludność żydowską). Egzekucje, terror i złe traktowanie ze strony Niemiec, jak również, po prostu pragnienie wolności narodu, powodowały, że w krajach okupowanych, prężnie działały ruchy oporu, które przybierały różną postać - oporu czynnego, walki zbrojnej, oporu politycznego, dywersji i sabotażu.

Walką zbrojną z okupantem zasłynęły na Bałkanach szczególnie Albania, Grecja i Jugosławia. W Rumunii, Bułgarii i na Węgrzech bardziej powszechny był opór polityczny wobec władz.

Walka czynna przejawiała się: sabotażem, nielegalnym drukiem i kolportażem prasy, zamachami oraz szarpaną walką partyzancką. Tymczasem opór polityczny przejawiał się brakiem posłuchu i poszanowania niemieckich nakazów i rozkazów, antyfaszystowskimi napisami na murach, absencją w pracy i spontanicznymi manifestacjami organizowanymi z okazji np. świąt narodowych. Narodom bałkańskim nie można więc zarzucić braku woli walki.

Masowe akcje aresztowań, prześladowań i wszelkiego okrucieństwa prowadziło na Półwyspie Bałkańskim hitlerowskie SS, ale nie tylko. Niemcy bowiem do „czarnej roboty” potrafili też wykorzystać samych Słowian. Tymi egzekutorami często bywali tzw. Ustasze - - powstańcy. Ich organizacja powstała w roku 1929 we Włoszech. Przejawiała dążenia separatystyczne i dążyła do osiągnięcia niepodległości Chorwacji. Organizacją Ustaszy dowodził Ante Pavelič. Stosowała ona głównie metody terrorystyczne, których przykładem było np. morderstwo króla Jugosławii - Aleksandra I (w roku 1934 w Marsylii).

Gdy Ustaszom na horyzoncie zamajaczyła wizja wolności za – jak zakładali - sprawą Hitlera, podjęli czynną współpracę z III Rzeszą. W zamian otrzymali własne (chociaż jeszcze nie całkiem niepodległe) państwo. Podwładni Paveliča zaczęli więc terroryzować cały kraj. Organizowali akcje masowej eksterminacji wszystkich mniejszych grup narodowych, szczególnie atakując ludność serbską. Wydali też wojnę komunistom. Podczas drugiej wojny światowej Ustasze byli uprzywilejowani w swoim marionetkowym państwie. Zabili tysiące Serbów i Żydów. Po drugiej wojnie światowej sami stali się ofiarami agresji, represji  i zmuszeni zostali do emigracji z Jugosławii. Jednak nie zakończyło to krwawej działalności ich organizacji. Członkowie organizacji Ustaszy dokonywali bowiem zamachów także poza granicami kraju.

W latach 1941 – 1945 w Jugosławii wybuchła wojna domowa – do walk doszło pomiędzy ekstremistami z podzielonych części: chorwackiej, czarnogórskiej i serbskiej. Sytuacja tych narodów była bardzo skomplikowana. Wzajemnie zwalczały się bowiem dwa główne ruchy antyfaszystowskiego oporu - czetnicy Mihajloviča walczyli krwawo  z wojskami Josipa Tito. Walczyli o ideologię - Tito był zajadłym komunistą, a Mihajlovič zachował wierność rządowi emigracyjnemu. Wkrótce do tych walk dołączyli się jeszcze chorwaccy Ustasze i Serbowie podporządkowani marionetkowemu rządowi Nadiča, którzy walczyli po stronie okupanta. Te cztery bojowo nastawione frakcje zwalczały się nawzajem, chociaż jednocześnie Serbowie i Ustasze występowali po stronie faszystów, a żołnierze Tito  i  Mihajloviča – przeciwko faszystom. Walki prowadzono więc systemem: każdy z każdym.

W toku walk Mihajloviča i Tity, Mihajlovič otrzymał znaczną pomoc z Zachodu. Stalin postanowił więc przerwać te dostawy. Ostatecznie, wszystkich więc pokonał Josip Broz Tito, który objął władzę w Jugosławii zaraz po wejściu  do niej Armii Czerwonej. Tuż po objęciu władzy, Tito zabrał się za mordowanie przeciwników. Zamordowano wtedy około stu tysięcy ludzi, a krwawymi represjami objęto kilkaset następnych tysięcy. W sumie,  w jugosłowiańskiej wojnie domowej zginęło więc około półtora miliona ludzi.

  Wyzwolenie Bałkanów

Po załamaniu się potęgi hitlerowskiej pod Stalingradem i po zakończeniu się operacji prowadzonej  w Białorusi, wojska Armii Czerwonej skupiły swoje siły na Bałkanach. W celu wyzwolenia półwyspu Bałkańskiego powstał Front pod dowództwem generałów: Pietrowa, Tołbuchina i Malinowskiego.

Pierwszym zadaniem miało być opanowanie Rumunii. Operację rozpoczęto w sierpniu 1944 roku. Wojska Malinowskiego przekroczyły wtedy Prut i uderzyły na Jassy, zdobywając to miasto. Tołbuchin tymczasem poprowadził natarcie od Dolnego Dniestru i przesuwał wojska w kierunku zachodnim. Niemcy poczuli się zagrożeni, zwłaszcza, że współpracujące z nimi (teoretycznie) oddziały rumuńskie, masowo przechodziły na stronę ZSRR. 23 sierpnia król rumuński – Michał, aresztował dyktatora Antonescu i ogłosił powstanie nowego rządu oraz zawarcie pokoju z aliantami. Wojska rumuńskie, podjęły więc walkę z okupantem niemieckim. Wojska generała Malinowskiego  zdobył tymczasem zagłębie naftowe w Ploeszti i jednocześnie z wojskami generała Tołbuchina, (1 września), dotarły do Bukaresztu.

W tym samym czasie - równocześnie z wkroczeniem do Bukaresztu, wojska rosyjskie zatrzymały się na granicy z Bułgarią. Bułgaria, chcąc uchronić się przed wkroczeniem sił ZSRR, proklamowała niepodległość. Nic to jednak nie dało - proklamacja opóźniła Rosjan tylko o osiem dni. 8 września Armia Czerwona przekroczyła granice Bułgarii i zajęła Sofię. Rozbicie ostatnich sił wojsk niemieckich na bułgarskim terytorium zajęło armii radzieckiej tylko dwa tygodnie. Od momentu rozbrojenia Niemców, ZSRR przejął pełną kontrolę nad Bułgarią.

Po Bułgarii i Rumunii, kolejnymi celami armii ZSRR stały się: Budapeszt i Belgrad.

Atak na Belgrad wojska ZSRR podjęły 6 września 1944 roku. Walki trwały aż do drugiej połowy października. Dopiero wtedy ZSRR przejął pełną kontrolę i zainaugurował tam erę rządów komunistycznych. W walkach o opanowanie miasta czynny udział (po stronie ZSRR) brały oddziały jugosłowiańskich partyzantów, pod wodzą Josipa Broz Tity. W skład Jugosławii weszły: marionetkowa zupełnie Chorwacja, a także Czarnogóra, Macedonia, Słowenia i Bośnia. Sytuacja wróciła więc do stanu sprzed czasów wojny.

Budapeszt, natomiast zdobyty został przez Armię Czerwoną dopiero w pierwszej połowie lutego 1945 roku. Miasta broniły bowiem zaciekle duże zgrupowania wojsk hitlerowskich i węgierskich. Władzę na Węgrzech (podobnie jak w przypadku innych krajów wyzwolonych przez siły Armii Czerwonej) władzę natychmiast przejęli komuniści. Od 1947 roku jedyny wyjątek stanowiła tylko Jugosławia, która spod supremacji i dominacji ZSRR wyodrębniła się po doktrynalnym sporze Tity i Stalina. Jugosłowianie wyodrębnili wtedy swój kraj z jednolitego bloku państw komunistycznych, ale nadal prowadzili taką samą (ideologicznie) politykę.

W 1943 roku (zależna dotąd od Włoch) Albania, przeszła pod niemiecką okupację. Jednak Albańczycy spodziewali się rychłej klęski Niemiec i prowadzili prężne przygotowania do przejęcia władzy. Na tym polu szczególnie aktywnie działali komuniści (pod dowództwem Hodży), którzy zorganizowali się wokół organizacji „Frontu Wyzwolenia Narodowego”. Komuniści albańscy stworzyli więc armię wyzwoleńczą do walki z okupantem i rozpętali wojnę domową, mordując przy okazji całe tysiące rodzimych nacjonalistów albańskich. W październiku roku 1944 do władzy w Albanii doszła Komunistyczna Partia Albanii, a miesiąc później, Niemcy opuścili ten kraj.

Obserwując sytuację panującą na froncie wschodnim, Niemcy już w sierpniu 1944 roku, podjęli także ewakuację swoich wojsk z Grecji. Obawiali się bowiem, że broniąc się  w Epirze, mogą zostać odcięci od własnej ojczyzny przez uzależnione od ZSRR kraje: Bułgarię i Jugosławię. Aby nie pozwolić na powstanie kolejnego w tym rejonie państwa uzależnionego od ZSRR, Brytyjczycy przygotowywali się tymczasem do zajęcia Grecji, zaraz po wycofaniu się z niej wojsk niemieckich. We wrześniu dowódca brytyjskich sił zbrojnych w Grecji oraz grecki premier Papandreou spotkali się z dowódcami greckich ruchów oporu (z Greckim Frontem Wyzwolenia Narodowego i z Grecką Armią Narodowowyzwoleńczą), by omówić porządek w kraju po jego wyzwoleniu. W październiku 1944 roku Ateny przeszły pod władzę Brytyjczyków. Jednak nastawione raczej lewicowo greckie ruchy oporu podjęły walkę z Brytyjczykami. Musiały jednak ulec ich przewadze liczebnej, wzmocnionej dodatkowo dywizją hinduską. Pod koniec grudnia miała miejsce konferencja, na której regent Grecji - patriarcha Damaskinos, miał (na zlecenie Winstona Churchilla) pojednać zwaśnione strony. Przyniosło to skutek i efekt taki, że w styczniu Brytyjczycy kontrolowali już całe Ateny i Pireus, a w lutym greckie ruchy oporu podjęły decyzję o rozbrojeniu się, co oddało Brytyjczykom całą Grecję.

  Podsumowanie

W roku 1939 Niemcy hitlerowskie po wcześniejszym porozumieniu się ze Związkiem Radzieckim rozpętały drugą wojnę światową.

Jednym z ważniejszych i głównych kierunków niemieckiej ekspansji był półwysep Bałkański, na którym istniały zarówno państwa z Niemcami hitlerowskimi sympatyzujące  i wobec nich lojalne, jak i tam państwa ewidentnie wrogie, które Niemcy dopiero musieli zdobyć.

Realizując plan „Margarita”, w roku 1941 Niemcom udało się podporządkować sobie całkowicie Grecję i Jugosławię, a od końca roku 1941, przez następne trzy lata (do końca roku 1944), siły hitlerowskie niepodzielnie panowały nad Bałkanami, zwłaszcza po październiku roku 1943, kiedy Niemcy zajęli także posiadłości dotąd włoskie.

Okres niemieckiej okupacji półwyspu Bałkańskiego, był okresem okrutnego terroru, grabieży, walk z siłami partyzanckimi oraz tropienia i zagłady ludności żydowskiej. Był więc okresem typowej, europejskiej zagranicznej polityki III Rzeszy, prowadzonej wszędzie w stosunku po państw okupowanych i wobec podbitych narodów. Posiadanie dwóch dużych frontów, przy przewadze liczebnej przeciwnika musiało jednak spowodować (i istotnie powodowało) dla Niemiec pewnego rodzaju trudności w utrzymywaniu ich ogromnych zdobyczy terytorialnych. Na półwyspie Bałkańskim było to widoczne zwłaszcza w roku 1944, siły niemieckie musiały się bardzo szybko wycofać przed napierającymi siłami armii ZSRR.

W roku 1945 III Rzesza została więc wzięta w wielkie kleszcze  - od zachodu nadeszli Alianci, a od wschodu ZSRR. Osłabione długotrwałą wojną Niemcy nie były w stanie wytrzymać tego naporu – Adolf Hitler popełnił samobójstwo, a jego wojska skapitulowały. Wojna się zakończyła.

Dla półwyspu Bałkańskiego zaczął się jednak okres innej okupacji – czas kilkudziesięcioletniego podporządkowania polityce Moskwy i ZSRR; czas tylko pozornej samorządności tych krajów, pod „czerwonym sztandarem”.

Spośród okupowanych państw Bałkańskich, wolność zaraz po zakończeniu się drugiej wojny światowej udało się więc odzyskać tylko: wyzwolonej przez Brytyjczyków Grecji  i komunistycznej, ale samodzielnej Jugosławii. Dla pozostałych państw bałkańskich, pełna wolność i niepodległość przyszła dopiero pół wieku później.