Z nastaniem I połowy XVIII stulecia, na arenie europejskiej doszło do niezwykle widocznego wzrostu znaczenia państwa rosyjskiego oraz pruskiego. Zmiana ta wywoła konsekwencję w postaci przetasowania oraz przegrupowania funkcjonujących w ówczesnej Europie bloków oraz układów sił.
Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że od schyłku wieku XVII głównym rozgrywającym na Starym Kontynencie, był car Rosji - Piotr I Wielki (1682-1725). Fundamentalnym celem prowadzonej przez rosyjskiego władcę polityki, było uzyskanie dostępu do Morza Czarnego oraz Morza Bałtyckiego. Nie bez znaczenia były także projektowane (oraz wdrażane w życie) przez Piotra I reformy wewnętrzne oraz potrzeba przebudowy gospodarczej państwa carów.
Jedną z pierwszych inicjatyw, w które zaangażował się z wielkim powodzeniem Piotr I, była europejska wojna północna, toczona w latach 1700-1721. Konflikt, w który brały udział takie kraje jak: Rosja, Dania, Saksonia czy Szwecja, początkowo pozwalał sądzić, że zwycięzcą sporu zostaną dowodzeni przez króla Karola XII, Szwedzi. Rozmiar odnoszonych przez szwedzkiego monarchę sukcesów był wręcz porażający. Nie tylko, że Karol XII zwyciężył Danię, a później i Rosję, ale także zdołał podporządkować sobie Rzeczpospolitą, zaatakować Saksonię, zmusić Augusta II do abdykacji z polskiego tronu, i osadzić na nim swego protegowanego, Stanisława Leszczyńskiego.
Niestety, dobra passa szwedzkiego monarchy nie mogła trwać wiecznie. I nie trwała. Pokonany w roku 1709 w bitwie pod Połtawą, Karol XII nie miał szans na ponowny sukces. Po kilku kolejnych latach wojny, walczące strony zdecydowały się na podpisanie traktatu pokojowego w Nystad (1721). Wielkim triumfatorką wojny północnej okazała się Rosja, której pokój przyznawał prawa do rezydowania w Ingrii, Karelii, Estonii oraz w Inflantach. W niedługim czasie, tak przegrana Szwecja, jak i słabnąca z dnia na dzień Rzeczpospolita, miały odczuć bolesne skutki carskiego zwycięstwa.
Z prężnie prowadzoną na forum zagranicznym polityką carską, szła w parze polityka reform, podejmowanych przez Piotra I wewnątrz rosyjskiego państwa. Ogólną przesłanką towarzyszącą modernizowaniu państwa, była potrzeba jego unowocześnienia, oraz uczynienia go bardziej europejskim. Nic też dziwnego, że projektowane zmiany dotyczyły tak wielu dziedzin życia. Reformowano więc: wojsko, administrację, gospodarkę, oświatę, kulturę, a nawet prawosławną cerkiew. "Nowoczesność" wdarła się także do obyczajowości. Powszechne w Rosji stało się więc palenie tytoniu, czy pobieranie lekcji tańców zachodnich.
Na uwagę zasługuje jednak w pierwszej kolejności reforma wojskowa wdrożona w kraju przez Piotra I. Opierała się ona na corocznym, obowiązkowym poborze rekruta do armii. Młodych żołnierzy miały uczyć i przygotowywać do godnego wypełniania fachu, szkoły kadetów, funkcjonujące przy pułkach gwardyjskich.
Z inicjatywy cara, w kraju wprowadzono także nowy porządek administracyjny, funkcjonujący w oparciu o wyodrębnione gubernie, prowincje oraz dystrykty. W miastach ustanowiono magistraty, kierowane przez kompetentnych burmistrzów.
Politykę Piotra I kontynuować miała w II połowie XVIII stulecia, caryca Katarzyna II (1762-1796). Wówczas to także, Rosja zdołała ostatecznie uzyskać dostęp do Morza Czarnego, oraz wzbogacić się terytorialnie kosztem takich państw jak Turcja, czy Rzeczpospolita.
Wzrost znaczenia państwa pruskiego widoczny był już w XVII stuleciu. Wówczas to rządzący Brandenburgią Hohenzollernowie, nabyli prawa do znacznej części terytoriów Rzeszy. Z nastaniem roku 1701, Fryderyk I wyniesiony został do rangi pruskiego króla, zaś jego następcy Fryderyk Wilhelm I (1713-1740) oraz Fryderyk II (1740-1786), rozbudowując oraz wzmacniając znaczenie państwa na europejskim forum, przystąpili do tworzenia nowoczesnej armii oraz do modernizacji aparatu administracyjnego kraju. Kolejnym krokiem na drodze do budowania pruskiej potęgi, było zawłaszczenie sobie przez Fryderyka II w roku 1740, należącego wówczas do Austrii, Śląska. Pomimo sporów zbrojnych o dzielnicę śląską (toczonych w latach 1744-1745, oraz 1755-1763), Habsburgowie nie zdołali odzyskać zagarniętej im przez Hohenzollernów własności.
W tym miejscu warto w kilku słowach wspomnieć właśnie o domu austriackim. Po śmierci Karola VI (1740) władza w kraju znalazła się w rękach Marii Teresy. Niestety, z pretensjami do tronu wystąpili także inni sukcesorzy, osłabiając znaczenie monarchii, tak wewnątrz, jak i na zewnątrz. Tylko i wyłącznie dzięki wsparciu angielskiemu oraz rosyjskiemu, Maria Teresa zdołała ocalić swe rządy, a co za tym idzie jedność państwa.
