Powstanie kościuszkowskie, inaczej zwane insurekcją kościuszkowską, wybuchło w 1794 r. Powstanie kościuszkowskie było skierowane przeciwko Rosji i Prusom.

Powstanie kościuszkowskie - przyczyny wybichu

Wojna polsko - rosyjska, jaka miała miejsce w 1792 r., zakończyła się klęską Polaków. Konsekwencją tego była likwidacja zdobyczy Konstytucji 3 maja, wprowadzenie cenzury, okupacja ziem polskich przez wojska rosyjskie.

22 stycznia 1793 r. Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski, który następnie został zaaprobowany przez sejm nadzwyczajny w Grodnie. Jednak nie wszyscy Polacy godzili się na taki stan rzeczy.

Na emigracji, już od 1792 r. zawiązało się sprzysiężenie występujące w imieniu Konstytucji 3 maja, mające na celu doprowadzenie do buntu zbrojnego. Jego członkami byli m.in. Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Tadeusz Kościuszko, Ignacy Działyński, Józef Wybicki, Józef Zajączek.

Powstanie kościuszkowskie - początek

24 marca 1794 r. na rynku krakowskim Tadeusz Kościuszko ogłosił się Naczelnikiem Państwa, nadając sobie władze niemal absolutną. Aby przekonać do siebie chłopów, wydał tzw. uniwersały, z których najważniejszy z nich, zwany połanieckim (wydany 7 maja 1794 r.), ustanawiał instytucje dozorców mających sprawować opiekę nad chłopami i być rozjemcami w ich konfliktach z dziedzicami. Chłopi uzyskali wolność osobistą, nieusuwalność z gruntu, a także obniżono pańszczyznę.

Bitwa pod Racławicami

Część chłopów przyłączyła się do powstania kościuszkowskiego. Znaczącą rolę odegrali w bitwie pod Racławicami, jaka rozegrała się 4 kwietnia 1794 r. Wojsko złożone z chłopów - kosynierzy, przepuścili atak na armaty wroga, przyczyniając się do wygranej powstańców.

Powstanie kościuszkowskie - dalszy przebieg wydarzeń

W niedługim czasie powstanie ogarnęło stolicę - na czele walczących stanął Jan Kitliński. Z emigracji powrócił książę Józef Poniatowski, aby przyłączyć się do insurekcji.

23 kwietnia 1793 r. insurekcja wybuchła w Wilnie. Dowodził nią Jakub Jasieński.

W stolicy kraju kilkakrotnie dokonano publicznej egzekucji Targowiczan. 10 czerwca 1794 r. powstała Rada Najwyższa Narodowa, która stała się rządem powstańczym.

Wobec zjednoczenia sił pruskich i rosyjskich przeciwko Polakom, powstańcy zaczęli ponosić klęski: w bitwie pod Szczekocinami (06.06.1794) oraz Maciejowicami (10.10.1794), kiedy Kościuszko został wzięty do niewoli. Jego następcą został Tomasz Wawrzecki.

Ostateczny cios zadał powstaniu kościuszkowskiemu Aleksander Suworow, przepuszczając szturm na Warszawę w dniach 4 - 9  listopada 1794 r. Dokonano wówczas okrutnej rzezi mieszkańców stolicy.

Ostatecznie powstańcy skapitulowali w obozie pod Radoszycami (16.11.1794). Polaków czekał trzeci rozbiór kraju.