Podział administracyjny

1. Zabór rosyjski.

Jednostka administracyjna.

  • generałgubernatorstwo: na ich czele: generałgubernatorzy,
  1. białoruskie, b. ze stolicą w Kijowie, c. ze stolicą w Wilnie.

Niższa jednostka:

  • gubernie: na ich czele: gubernatorzy,

dalej,

  • powiaty: urzędy ziemskie (sprawnik i 2, 3 asesorów),
  • stany,
  • sejmiki powiatowe i gubernie: na czele: samorząd szlachty.

Gubernatorzy byli podporządkowani ministerstwu spraw wewnętrznych. Policja

w większych miastach podlegała policmajstrom, którym z kolei podlegali horodniczowie.

2. Zabór austriacki.

Jednostka administracyjna

  • prowincja:

Na czele: gubernator, powoływany przez cesarza, urzędem pomocniczym dla niego było Gubernium, podzielone na departamenty, składający się z radców gubernialnych,

  • 6 cyrkułów, na czele: starosta, -
  • 59 dystryktów. - w latach 1773-1782.

Po przyłączeniu do 3 zaboru Galicja została podzielona na 18 cyrkułów kierowanych przez starostów,

  • dominium - jedna lub kilka wiosek należących do tego samego właściciela ziemskiego. Na czele samorządu wiejskiego stał wójt. Urzędnicy pochodzili głównie
  • z Austrii i Czech.

3. Zabór pruski.

Jednostka administracyjna.

  • prowincja: na czele: ministrowie, którzy podlegali Generalnemu Dyrektorium
  • w Berlinie.
  1. Prus Południowych - 3 departamenty: Warszawa oraz tereny na lewym brzegu Wisły (Kalisz, Poznań),
  2. Prus Zachodnich - 2 departamenty: Kwidzyń, Bydgoszcz,
  3. Prus Nowowschodnich - 2 departamenty: Białystok, Płock (tereny na północ od Wisły i Bugu).

W prowincjach zorganizowano urzędy zwane kamerami - miały one kompetencje

w sprawie skarbu, policji, dostawy rekruta, urzędy zwane rejencjami, które pełniły funkcje sądownicze.

Po 1795 roku utworzono 5 nowych departamentów. Niższe jednostki to powiaty kierowane przez landratów, dalej:

Gminy miejskie i wiejskie z radcą skarbowym (organ nadzorczy), władza administracyjna i sądownicza - właściciel ziemski.