Kozacy zamieszkiwali tereny nad rzeką Dniepr. Obszary te zwane były Zaporożem bądź Dzikimi Polami. Ludność zamieszkująca te tereny: Ukraińcy, Polacy i Rosjanie trudnili się głównie rolnictwem i rybołówstwem, lecz żyli też z polowań. Nie brakowało tam drobnej szlachty i mieszczaństwa. Kozacy posiadali silne poczucie tożsamości i zgromadzeni byli w swoistą wspólnotę o charakterze militarnym na czele której stał hetman. Ich głównym ośrodkiem była Sicz Zaporoska. Kozacy dobrze walczyli i chętnie wyruszali na wyprawy wojenne w obronie Rzeczypospolitej, walczyli na przykład z Tatarami. Często byli zawodowymi żołnierzami, tzw. rejestrowymi i żyli z wypłacanego im żołdu. Znana była wartość bojowa jednostek kozackich, zwłaszcza piechoty Zaporoskiej. Kozacy domagali się zwiększenia rejestru i chętnych do służby było wielu, ale odmawiano im w związku z dużymi kosztami opłacania żołdu. Większość magnatów była niechętna Kozakom, gdyż często na Siczy chronili się przestępcy lub zbiegli chłopi. Z powodu odrzucania przez sejm postulatów zwiększania rejestru Kozacy wszczynali bunty i powstania. Krwawe tłumienie kolejnych zrywów zaogniało złą sytuację na Ukrainie. Kiedy w 1638 roku sejm uchwalił postanowienie według którego nierejestrowi Kozacy mają stać się chłopami, a ich majątki mają przypaść magnaterii, doszło do największego powstania. Wybuchło ono w 1648 roku. Na jego czele stanął Bogdan Chmielnicki.
