Królestwo Polskie obejmowało obszar 127 tysięcy km2, w tych granicach zamieszkiwało 3 miliony ludzi. Królestwo było połączone z Rosja wspólnym władcą w osobie cara, takie było postanowienie konstytucji przyznanej królestwu, która opracowywali eksperci także Polacy a wśród nich największy wkład przypisywani księciu Adamowi Czartoryskiemu. Do głównych postanowień konstytucji należało:

  • Głową królestwa był król w osobie cara rosyjskiego, podczas jego nieobecność władzę sprawował namiestnik nominowany przez cara
  • Królestwo poosiadało dwuizbowy parlament składający się z izb sejmu i senatu o podobnych kompetencjach, aczkolwiek bez zgłaszania inicjatywy ustawodawczej, znikoma rola parlamentu
  • Rada Administracyjna - w skład wchodziło pięciu ministrów oraz ludzie mianowani przez cara, organ wykonawczy na wzór zadań rządu, przewodniczył jej namiestnik, który miał decydujące prawo głosu.
  • Rada Stanu - organ utworzony jeszcze za czasów księstwa warszawskiego przygotowywał projekty ustaw i dokumentów, skład mianowany przez cara.

Na stanowiska namiestnika został mianowany gen. Jozef Zajączek, marionetka w rekach cara posłuszny urzędnik, które swoje stanowisko pełnił do 1826 roku, kiedy to umarł. Po jego śmierci nie wybrano następcy jego kompetencje przejęła rada administracyjna, wszakże do tego czasu konstytucja już nie była respektowana.

Konstytucja w swych artykułach była bardzo liberalna dawała społeczeństwu wiele praw i wolności np.:

- gwarantowała poszanowanie i stosowanie języka polskiego w królestwie

- swoboda poglądów politycznych i religijnych

-swoboda prasy i zrzeszania się mieszkańców

-król polski będzie miał do dyspozycji własną armie z około 30 tysięcy żołnierzy

Konstytucja królestwa była wzorowana na konstytucji księstwa warszawskiego, choć niektóre jej artykuły sięgały także do czasów konstytucji 3 maja.

REFORMY

Próbę wprowadzenia reform w królestwie podjęła także Rada administracyjna, w oparciu o współprace z carem, pragnęli wymusić na Rosji pewne ustępstwa względem królestwa. Jednym z reformatorów był Stanisław Kostka Potocki, który podjął zadanie rozbudowy szkolnictwa, podjął próbę zbierania funduszy na ten cel przez nakładanie podatków i likwidacja części klasztorów. Powstało wiele szkol elementarnych w terenach wiejskich, a także powstały wyższe szkoły techniczne górnicze, drogowe itp. W roku 1816 utworzono Uniwersytet Warszawski, a także powstało znane Liceum w Krzemieńcu. Lecz ta rozpoczęta zmiana wizerunku szkolnictwa została zaburzona pozbawieniem stanowiska Kostki Potockiego przez kościół na rzecz ministra Grabowskiego, który nie kontynuował reformy poprzednika.

W kwestii przemysłu i rolnictwa wielkie zasługi trzeba oddać Ksawery Drucki Lubecki i Stanisław Staszic przyczynili się do rozwoju przemysłu na ziemiach polskich a także reforma rolnictwa zwłaszcza upraw by odpowiadały potrzeba powstającego przemysłu. Rozwijają się hodowla zwierząt i inna produkcja rolna, towary głównie eksportowano poza granice królestwa. Powstający nowy przemysł włókienniczy przyczynił się do kształtowania się pierwszych przedstawicieli klasy robotniczej, którzy przybywali do fabryk z odległych obszarów także z poza granic królestwa. Wraz z rozwojem przemysłu rozwijała się infrastruktura w królestwie nowe drogi handlowe także te niekonwencjonalne w postaci budowy kanału augustowskiego.

Jednak polityka cara względem królestwa szła w stronę coraz większego łamania postanowień konstytucji. Załamanie nastąpiło wraz z przybyciem do królestwa księcia Konstantego, sprowadzony tutaj jako przyszły konkurent cara Aleksandra I otrzymał wielkie uprawnienia prowadzenia polityki w królestwie według swojego zdania. Dzięki temu zrzekł się on praw do tronu rosyjskiego, dopełnił tego ślub z polka Joanna Grudzińską.

Funkcjonująca wówczas opozycja legalna w osobie tzw. kaliszan, musiała stonować swoje oburzenie sposobem prowadzenia polityki według Konstantyna. Wprowadzono cenzurę, ograniczono swobody praw obywatelskich zawartych w konstytucji. Główni opozycjoniści Bonawentura i Wincenty Niemojewscy, zostali zatrzymani i nałożono na nich areszt domowy. Oprócz legalnej nieskutecznej formy sprzeciwu wobec panującej sytuacji, powstaje liczne organizacje nielegalne powstające w środowisku studentów i armii.

Wydarzenia w Belgii i ich walki o niepodległość dają znak dla polaków, kresu postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Powstanie w Belgii wywołało podział na dwa obozy:

a) Karbonaryzm - o poglądach radykalnych

b) Masoneria, - która walkę o niepodległość nie łączyła z potrzeba reform społecznych.

RUCHY MŁODZIEŻOWE

a) Panta Coina lub Związek Polaków - organizacja powstała w Warszawie lansowała hasła odrzucenia pracy organicznej na rzecz uświadamiania Polaków, kształcenia w nich poczucia odrębności narodowej, by potem moc podjąć walkę o niepodległość,

b) Związek Wolnych Braci Polaków - stworzony przez ludzi związanych z lewica Wiktorem Hettmanem, Tadeuszem Krępowieckim

c) Związek Filomatów w Wilnie - członkowie to m.in. Adam Mickiewicz i Tomasz Zan - walka w obronie języka polskiego, funkcjonował w latach od 1817 do 1823

RUCHY WOJSKOWE

a) Wolnomularstwo Narodowe - członkowie skupieni wokół osoby majora Waleriana Łukaszewicza w swoim programie nie dopuszczali myśli, że przyszła walka o niepodległość będzie wymagać wyłączenia w nią chłopów. W 1822 roku zmieniono nazwę na Towarzystwo Patriotyczne, lecz władze rosyjskie wykryły organizacje następują liczne aresztowania. Walerian Łukaszewicz zostaje skazany na 9 lat, deportowany do Twierdzy w Szlisenburgu, zapomniany przez towarzyszów spędził tam 36 następnych lat. Nowym liderem został Ksawery, Krzyżanowski, który jawnie dążył do zniesienia caratu, nawiązał współpracę z tajnym organizacjami w Rosji o podobnych celach z Stowarzyszeniem Północnym i Stowarzyszeniem Południowym. Gdy umiera Aleksander I, wysnuto plan zamordowania następcy tronu. W 1825 carem zostaje Mikołaj I, na którego przygotowywano zamach. W dniu 26.12.1825 Miał być ostatnim dzień życia Mikołaja I, który w tym dniu miał złożyć przysięgę wierności. Aczkolwiek zamach się nie powiódł, doprowadził do licznych aresztowań i wzmożenia represji w królestwie. Polscy opozycjoniści z tajnych organizacji znaleźli się w zagrożeniu, wielu z nich została aresztowana i osadzona, cześć z nich skazano na karę śmierci, która wykonano. Ksawery Krzyżanowski był osądzony w Rosji jako obywatel rosyjski został skazany na karę śmierci.

b) Stowarzyszenie Piotra Wysockiego stworzone w 1828 w Warszawskiej Szkole Podchorąży wśród żołnierzy piechoty, kontynuowało działania Towarzystwa Patriotycznego, celem była walka o przywrócenie przestrzegania konstytucji. W 1829 opracowano bezskuteczny plan porwania rodziny carskiej. Wylansowali hasło walki o niepodległość i rozpoczęli przygotowania do powstania impulsem był zryw belgów i ich walka o niepodległość.