W utworzonym podczas obrad kongresu wiedeńskiego Królestwie Polskim istniały liczne instytucje świadczące o autonomii królestwa, aczkolwiek miały ograniczone możliwości działalności. Z części ziem Księstwa Warszawskiego a także ziem zaboru rosyjskiego utworzono konstytucyjne Królestwo Polskie o obszarze 128 tys. km2 i około 3,0 mln mieszkańców. Utworzono osiem województw: krakowskie (bez Krakowa), sandomierskie, kaliskie, lubelskie, mazowieckie, płockie, podlaskie, augustowskie.

Królestwo Polskie połączone unia personalna z Rosją w osobie cara. Posiadał własną konstytucje nadaną przez cara Aleksandra I dnia 27.11.1815, Współudział przy jej tworzeniu miął Książe Adam Czartoryski.

Konstytucja:

  • Głową królestwa był król w osobie cara rosyjskiego, podczas jego nieobecności władzę sprawował namiestnik nominowany przez cara
  • Królestwo posiadało dwuizbowy parlament składający się z izb sejmu i senatu o podobnych kompetencjach, aczkolwiek bez zgłaszania inicjatywy ustawodawczej, znikoma rola parlamentu
  • Rada Administracyjna - w skład wchodziło pięciu ministrów oraz ludzie mianowani przez cara, organ wykonawczy na wzór zadań rządu, przewodniczył jej namiestnik, który miał decydujące prawo głosu.
  • Rada Stanu - organ utworzony jeszcze za czasów księstwa warszawskiego przygotowywał projekty ustaw i dokumentów, skład mianowany przez cara.

Na stanowiska namiestnika został mianowany gen. Jozef Zajączek, marionetka w rękach cara posłuszny urzędnik, które swoje stanowisko pełnił do 1826 roku, kiedy to umarł. Po jego śmierci nie wybrano następcy jego kompetencje przejęła rada administracyjna, wszakże do tego czasu konstytucja już nie była respektowana.

Konstytucja w swych artykułach była bardzo liberalna dawała społeczeństwu wiele praw i wolności np.:

- gwarantowała poszanowanie i stosowanie języka polskiego w królestwie

- swoboda poglądów politycznych i religijnych

-swoboda prasy i zrzeszania się mieszkańców

-król polski będzie miał do dyspozycji własna armie z około 30 tysięcy żołnierzy

Konstytucja królestwa była wzorowana na konstytucji księstwa warszawskiego, choć niektóre jej artykuły sięgały także do czasów konstytucji 3 maja.

Królestwo Polskie dysponowało także własną armia około 30 tys. Żołnierzami, na jej czele stanął brat cara, wielki książę Konstanty. Rozpoczął swoje rządy o stworzenia tajnej policji i aparatu represji. Szczególną postacią był Nikołaj Nikołajewicz Nowosilcow.

Dostarczał specjalne raporty o sytuacji w królestwie, co tylko zaostrzyło sytuacje, w efekcie w 1819 roku wprowadzono na terenie królestwa cenzurę wbrew postanowieniom konstytucji. Pomimo tego ze car mianował na stanowisko namiestnika Polaka w osobie gen Jozefa Zajączka. To prym w królestwie wiedli książę Konstantyn i Nowosilcow, który rozpoczęli proces jawnego łamania postanowień konstytucji. Obaj panowie wprowadzili terror na ziemie królestwa, defraudując pieniądze ze skarbu królestwa, prowadząc politykę manipulacji, podlegli ministrowie corocznie nie patrząc na koszty zwiększali budżet na wojsko w królestwie zgodnie z życzeniem księcia Konstantyna.

Konstytucja królestwa z 1815 r. dawała w pewnym sensie chłopom wolność osobista, ale nie poruszała problemu własności ziemi. Nie zlikwidowano także poddaństwa chłopów na obszarach Litwy, co było pomysłem cara Aleksandra I. Prawie 80 % mieszkańców Królestwa Polskiego zajmowało się rolnictwem, aczkolwiek pośród tej grupy prawie 30 % mieszkańców wsi stanowili chłopi nieposiadający żadnej ziemi

W roku 1818 ograniczono możliwość przemieszczania się chłopów, mógł on opuścić swoja wieś tylko za pozwoleniem wójta, którym był najczęściej dziedzic, który posiadał majątek ziemski i zależało mu na zatrzymaniu jak największej liczby chłopów w swych posiadłościach. Ponadto w rękach wójta znajdowało się sadownictwo nad chłopami, mógł on ich karać chłostą, grzywna. Kolejnym ograniczeniem swobód chłopów było wydanie w 1825 roku przez cara Mikołaja I kontroli nad chłopami by zawrócić potencjalnych uciekinierów chłopskich z obszaru Rosji. Wraz z pogorszeniem się sytuacji chłopom spadała rentowność majątków szlacheckich, większość z nich była ogromnie zadłużona. Problem ten próbowało ratować powołano do życia w 1825 roku Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które miało udzielać licznych kredytów dla właścicieli majątków ziemskich.

Problemy gospodarcze znalazły swe odbicie w sytuacji finansowej skarbu królestwa, próbę ratowania finansów podjął Ksawery Drucki Lubecki, który został ministrem skarbu w 1821 roku i rozpoczął ostra politykę finansowa, wprowadzając wiele nowych podatków. Oprócz zwiększania obciążeń finansowych starano się pomagać przedsiębiorcom i nowo powstającemu przemysłowi na ziemiach polskich, powstał w 1828 roku Bank Polski, który udzielał niskooprocentowanych pożyczek.

Drucki - Lubecki był przychylny zacienianiu współpracy gospodarczej z Rosja, widział w tym szanse na stworzenie silnego przemysłu i rolnictwa, które mogłoby eksportować swoja produkcje na rynek rosyjski. Zwłaszcza ze następował proces industrializacji królestwa, w okręgu łódzkim powstał nowoczesny ośrodek włókienniczy z wykorzystaniem pierwszych na ziemiach polskich maszyn parowych. W obszarze Górnego Śląska powstaje Zagłębie Dąbrowskie z przemysłem hutniczym bazującym na miejscowych złożach rud żelaza, cynku i węgla kamiennego. Minister Lubecki zainicjował także budowę Kanału Augustowskiego, który za zadanie miał połączyć Wisłę z Niemnem, dla niepłacenia pruskich cel. Rozwijała się Warszawa, gdzie w swoje artystyczne talenty eksponowali Antoni Corazzi, Henryk Marconi i in. (place: Bankowy, Teatralny). W wielu mniejszych miastach powstawały gmachy użyteczności publicznej. Minister Lubecki wyprowadził Królestwo z opłakanej sytuacji, zrównoważył budżet, choć sytuacja polityczna w królestwie pogarszała się.

Ważnym wydarzeniem w dziedzinie nauki było otwarcie dekretem Aleksandra I z 19 XI 1816 r. Uniwersytetu w Warszawie w oparciu o funkcjonująca już od 1 X 1808 r. Szkołę Prawa i Szkołę Lekarską (1809). Uniwersytet dysponował 5 wydziałami: teologii, prawa i administracji, lekarski, filozoficzny, wreszcie nauk i sztuk pięknych. Głównymi kreatorami uczelni byli: Stanisław K. Potocki, Stanisław Staszic, Samuel B. Linde, Julian Ursyn Niemcewicz i in. W opinii Stefana Kieniewicza trzy tysiące wychowanków Uniwersytetu z lat 1817 do 1831 stanowiło główny trzon inteligencji warszawskiej XIX wieku, i przyszłej emigracji po upadku powstania.

Jednak polityka cara względem królestwa szła w stronę coraz większego łamania postanowień konstytucji. Załamanie nastąpiło wraz z przybyciem do królestwa księcia Konstantego, sprowadzony tutaj jako przyszły konkurent cara Aleksandra I otrzymał wielkie uprawnienia prowadzenia polityki w królestwie według swojego zdania. Dzięki temu zrzekł się on praw do tronu rosyjskiego, dopełnił tego ślub z polka Joanna Grudzińską.

Funkcjonująca wówczas opozycja legalna w osobie tzw. kaliszan, musiała stonować swoje oburzenie sposobem prowadzenia polityki według Konstantyna. Wprowadzono cenzurę, ograniczono swobody praw obywatelskich zawartych w konstytucji. Główni opozycjoniści Bonawentura i Wincenty Niemojewscy, zostali zatrzymani i nałożono na nich areszt domowy. Oprócz legalnej nieskutecznej formy sprzeciwu wobec panującej sytuacji, powstaje liczne organizacje nielegalne powstające w środowisku studentów i armii.

Wydarzenia w Belgii i ich walki o niepodległość dają znak dla polaków, kresu postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Powstanie w Belgii wywołało podział na dwa obozy:

a) Karbonaryzm - o poglądach radykalnych

b) Masoneria, - która walkę o niepodległość nie łączyła z potrzeba reform społecznych.

RUCHY MŁODZIEŻOWE

a) Panta Coina lub Związek Polaków - organizacja powstała w Warszawie lansowała hasła odrzucenia pracy organicznej na rzecz uświadamiania Polaków, kształcenia w nich poczucia odrębności narodowej, by potem moc podjąć walkę o niepodległość,

b) Związek Wolnych Braci Polaków - stworzony przez ludzi związanych z lewica Wiktorem Hettmanem, Tadeuszem Krępowieckim

c) Związek Filomatów w Wilnie - członkowie to m.in. Adam Mickiewicz i Tomasz Zan - walka w obronie języka polskiego, funkcjonował w latach od 1817 do 1823

RUCHY WOJSKOWE

a) Wolnomularstwo Narodowe - członkowie skupieni wokół osoby majora Waleriana Łukaszewicza w swoim programie nie dopuszczali myśli, że przyszła walka o niepodległość będzie wymagać włączenia w nią chłopów. W 1822 roku zmieniono nazwę na Towarzystwo Patriotyczne, lecz władzę rosyjskie wykryły organizacje następują liczne aresztowania. Walerian Łukasiewicz zostaje skazany na 9 lat, deportowany do Twierdzy w Szlisenburgu, zapomniany przez towarzyszów spędził tam 36 następnych lat. Nowym liderem został Ksawery, Krzyżanowski, który jawnie dążył do zniesienia caratu, nawiązał współpracę z tajnym organizacjami w Rosji o podobnych celach z Stowarzyszeniem Północnym i Stowarzyszeniem Południowym. Gdy umiera Aleksander I, wysnuto plan zamordowania następcy tronu. W 1825 carem zostaje Mikołaj I, na którego przygotowywano zamach. W dniu 26.12.1825 Miał być ostatnim dzień życia Mikołaja I, który w tym dniu miał złożyć przysięgę wierności. Aczkolwiek zamach się nie powiódł, doprowadził do licznych aresztowań i wzmożenia represji w królestwie. Polscy opozycjoniści z tajnych organizacji znaleźli się w zagrożeniu, wielu z nich została aresztowana i osadzona, cześć z nich skazano na karę śmierci, która wykonano. Ksawery Krzyżanowski był osądzony w Rosji jako obywatel rosyjski został skazany na karę śmierci.

b) Stowarzyszenie Piotra Wysockiego stworzone w 1828 w Warszawskiej Szkole Podchorąży wśród żołnierzy piechoty, kontynuowało działania Towarzystwa Patriotycznego, celem była walka o przywrócenie przestrzegania konstytucji. W 1829 opracowano bezskuteczny plan porwania rodzinny carskiej. Wylansowali hasło walki o niepodległość i rozpoczęli przygotowania do powstania impulsem był zryw Belgów i ich walka o niepodległość.