POWSTANIE LISTOPADOWE

PRZYCZYNY:

  1. wprowadzenie cenzury, nieprzestrzeganie konstytucji;
  2. nie zwoływanie sejmów;
  3. tworzenie się jeszcze w sejmie grup opozycyjnych i spiskowych:
    1. "Kaliszanie" lub inaczej "liberalna opozycja kaliska" - legalna opozycja; działaczami jej byli Wincenty i Bonawentura Niemojowscy; starali się stawać przeciw łamaniu konstytucji; działali legalnie do 1820 roku, potem objęto tych posłów domowym aresztem;
    2. w Wilnie powstało Zgromadzenie Filaretów (czyli przyjaciół cnoty) oraz Towarzystwo Filomatów (czyli przyjaciół nauk);
    3. "Promieniści" czyli Towarzystwo Przyjaciół Pożytecznej zabawy;
    4. Związek Przyjaciół "Panta Koina" (z greckiego wszystko wspólne) powstał w Warszawie;
    5. Związek Wolnych Polaków (1819/20) -na czele z Maurycym Mochnackim, Witoldem Heltmanem;
    6. Wolnomularstwo Narodowe, miało zbrojny charakter - na czele stał Walerian Łukasiński (1819), dążyło do powstania w trzech zaborach ;
    7. Sprzysiężenie Podchorążych;
  5. nurty i idee romantyczne;
  6. polskie wojsko miało zostać użyte w sierpniu 1830r do stłumienia powstania w Belgii przeciw Holendrom
  7. echa rewolucji lipcowej (1830) we Francji, które dochodziły do Polski

PRZEBIEG:

od godz. 19.00 (29.11.1830r.) NOC LISTOPADOWA;

  1. nieudany atak podchorążych na Belweder (zamach na księcia Konstantego);
  2. zatrzaskiwanie okiennic przez mieszkańców Nowego Światu i Krakowskiego Przedmieścia w odpowiedzi na okrzyki "Polacy, do broni"
  3. sygnał do rozpoczęcia powstania - jednoczesne podpalenie browaru na Solcu i Kręgielni - nie zrobiono tego równocześnie, bo wcześniej spadł deszcz
  4. burżuazja i mieszczaństwo początkowo nie poparły powstańców, poparcia zaś udzielili im robotnicy i rzemieślnicy ze Starego Miasta i Powiśla - został zdobyty ARSENAŁ.
  5. powstańcy do rana opanowali część centralną miasta (Stare Miasto, Powiśle) oraz Pragę; wojska Księcia Konstantego zajmowały południe i północ miasta.
  6. rano ks. Drucki - Lubecki zwołał posiedzenie Rady Administracyjnej - wydano dwie odezwy w imieniu rosyjskiego cara:
    1. pierwsza nawoływała do "samozakończenia tej awantury młodzieńczej"
    2. druga powoływała w skład Rady Administracyjnej kilku nowych członków
  8. 30.11.1830r. - dowództwo nad powstańczym wojskiem przejął generał Józef Chłopicki, miał on nadzieję na szybkie zdławienie powstania przez prowincjonalne garnizony polskich wojsk - jednak one stanęły po stronie powstania
  9. 1.12.1830 r - zostało założone Towarzystwa Patriotycznego z Mochnackim, a prezesem był Lelewel- liczyli oni, że to Towarzystwo będzie mogło wzbudzić w ludności ruchy pro powstańcze i rewolucyjne
  10. 3.12.1830r. - Rada Administracyjna,bez członków Towarzystwa Patriotycznego, została przekształcona w Rząd Tymczasowy (z prezesem - ks. J.A. Czartoryskim, jej skład to: Lelewel, Radziwiłł, Kochanowski, Ostrowski, Dębowski)
  11. 4.12.1830r. - powróciły spod Warszawy hucznie witane wojska, one za Konstytucją
  12. 5.12.1830r. - Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania; do Petersburga wysłał posłów w celu rozmów z carem (Drucki-Lubecki, Jezierski), misja ich zakończyła się fiaskiem gdyż dla cara wybuch powstanie stał się pretekstem do zlikwidowania autonomii Królestwa Polskiego. Chłopicki obawiając się rozszerzenia powstania, wstrzymał ofensywne działania wojsk polskich
  13. Rząd Tymczasowy postanowił zwołać sejm
  14. 18.12.1830r.- odbyło się pierwsze posiedzenie sejmu, powstanie uznano za narodowe. Chłopicki dowiedziawszy się, że sejm obradował bez niego złożył dymisję. Sejm nakłaniał go aby powtórnie przyjął dyktaturę 7.01.1831r.
  15. 25.01.1831r. - sejm zdetronizował cara Mikołaja I - decyzję tą podjęto pod wpływem przybyłych z terenów prowincji posłów jak również pod naciskiem opinii publicznej

ZNACZENIE:

  1. Polska staje się niepodległym państwem;
  2. tracą sens jakiekolwiek układy z carem;
  3. 25.01.1831r. - Rząd Tymczasowy przekształcił się w Rząd Narodowy (na czele z J. A. Czartoryskim) - Rząd Pięciogłowy;
  4. instytucja wodza naczelnego przypada Michałowi Radziwiłłowi, doradcą został Chłopicki, który faktycznie dalej dowodził powstaniem;

WOJNA POLSKO - ROSYJSKA:

  1. 5.02.1831- rosyjska armia pod dowództwem generała Iwana Dybicza wkracza na terytorium Królestwa Polskiego
  2. 14.02.1831 - miała miejsce bitwa pod Stoczkiem (kawaleria gen. Józefa Dwernickiego) - zwycięstwo Polaków;
  3. 24.02 - bitwa pod Grochowem i 25.02. o Olszynkę Grochowską (dowodził Chłopicki - został wtedy poważnie ranny;
  4. Polacy wycofali się z Warszawy - rosyjskie wojska odstąpiły od stolicy;
  5. 26.02 - wodzem naczelnym powstania został J. Skrzynecki;
  6. wzmocnienie się przez miesiąc bezczynności;
  7. gen. Skrzynecki przyjął plan Prądzyńskiego - doszło do dwóch zwycięskich bitew: 30-31.03 - pod Wawrem i Dębem Wielkiem;
  8. kolejny plan ofensywy Prądzyńskiego - połączenie korpusów i wygrana bitwa pod Iganiami (10.04), Skrzynecki zatrzymał ofensywę i tym samym zmarnował szansę pokonania Rosjan
  9. znowu miesiąc bezczynności;
  10. siły rosyjskie rozdzielono - Dybicz ruszył na południe, Gwardia Narodowa na północ, polskie wojska zaś ruszyły na Tykocin, jednak były to działania nieudolne - znów zaprzepaszczono szansę
  11. wyprawa na carską Gwardię - bitwa pod Ostrołęką (26.05) - przegrana w wyniku nieudolności gen. Skrzyneckiego. Generał Bem uchronił wojsko przed zupełną katastrofą;
  12. powstanie na Litwie i Ukrainie;
  13. kryzys psychologiczny powstania - brak dowódcy;
  14. 21.06. - Rząd Narodowy powołał pospolite ruszenie, dowódcą wojsk carskich został Paskiewicz;
  15. 15/16.08. - demonstracje w Warszawie sprowokowane przez Towarzystwo Patriotyczne; lud wykonał samosąd na zdrajcach; rozruchy te stłumiły wojska gen. Krukowieckiego; Krukowieckiemu odebrano naczelne dowództwo;
  16. 16-17.08. - naczelne dowództwo- Prądzyński;
  17. 17.08.- wodzem Dembiński;
  18. 18.08. - Towarzystwu Patriotycznemu zakazano działalności - aresztowano przywódców (4 aktywnych uczestników manifestacji w Warszawie rozstrzelano z rozkazu Krukowieckiego);
  19. 29.08. - miało miejsce ostatnie zwycięstwo polskie - pod Rogoźnicą na Podlasiu;
  20. rosyjskie wojska podeszły pod Warszawę, szykowały się na jej oblężenie;
  21. 6.09 - szturm na stolicę - ginie generał Józef Sowińskiego - upada pierwsza linia obrony;
  22. 7.09 - poddaje się druga linia obrony - gen. Krukowiecki składa dymisję;
  23. 8.09 - Krukowiecki podpisuje akt kapitulacji Warszawy;
  24. 24.09- podaje się do dymisji Niemojowski (ostatni prezes Rządu Narodowego) następnie razem z grupą innych posłów emigruje za granicę; polskie wojska nie oddają broni, tylko przekraczają austriacką i pruską granicę - chcą tym samym pokazać, że nie poddają się - dopiero tam oddają broń i zostają aresztowani, udają się później na emigrację;
  25. 9.10 - poddaje się twierdza Modlin;
  26. 21.10 - pada Zamość;

PRZYCZYNY KLĘSKI POWSTANIA:

  1. brak finansów;
  2. nieudolni dowódcy;
  3. nie dopuszczenie chłopów do powstania;
  4. układy z caratem (dwulicowa gra polityków);
  5. brak dobrej organizacji powstania;
  6. niewiara w sukces powstania wśród dowódców;
  7. chaos w armii polskiej;
  8. różnice w liczebności (wojsk rosyjskich 130 tys. ,wojsk polskich 50-60 tys.);

SKUTKI:

  1. Wielka Emigracja -9 tys. Polaków wyemigrowało na Zachód;
  2. umocnienie nastrojów narodowych wśród Polaków;
  3. 1833 - doszło do podpisania układu między zaborczymi państwami, który miał być porozumieniem co do wzajemnej pomocy na wypadek kolejnych wybuchów powstańczych;
  4. rozpoczęła się a następnie nasiliła rusyfikacja;
  5. niepodległość odzyskała Belgia;
  6. w Europie (głównie we Francji) szerzyły się nastroje pro polskie;
  7. w sztuce i literaturze coraz częściej pojawiały się myśli narodowowyzwoleńcze;