POWSTANIE LISTOPADOWE
PRZYCZYNY:
- wprowadzenie cenzury, nieprzestrzeganie konstytucji;
- nie zwoływanie sejmów;
- tworzenie się jeszcze w sejmie grup opozycyjnych i spiskowych:
- "Kaliszanie" lub inaczej "liberalna opozycja kaliska" - legalna opozycja; działaczami jej byli Wincenty i Bonawentura Niemojowscy; starali się stawać przeciw łamaniu konstytucji; działali legalnie do 1820 roku, potem objęto tych posłów domowym aresztem;
- w Wilnie powstało Zgromadzenie Filaretów (czyli przyjaciół cnoty) oraz Towarzystwo Filomatów (czyli przyjaciół nauk);
- "Promieniści" czyli Towarzystwo Przyjaciół Pożytecznej zabawy;
- Związek Przyjaciół "Panta Koina" (z greckiego wszystko wspólne) powstał w Warszawie;
- Związek Wolnych Polaków (1819/20) -na czele z Maurycym Mochnackim, Witoldem Heltmanem;
- Wolnomularstwo Narodowe, miało zbrojny charakter - na czele stał Walerian Łukasiński (1819), dążyło do powstania w trzech zaborach ;
- Sprzysiężenie Podchorążych;
- nurty i idee romantyczne;
- polskie wojsko miało zostać użyte w sierpniu 1830r do stłumienia powstania w Belgii przeciw Holendrom
- echa rewolucji lipcowej (1830) we Francji, które dochodziły do Polski
PRZEBIEG:
od godz. 19.00 (29.11.1830r.) NOC LISTOPADOWA;
- nieudany atak podchorążych na Belweder (zamach na księcia Konstantego);
- zatrzaskiwanie okiennic przez mieszkańców Nowego Światu i Krakowskiego Przedmieścia w odpowiedzi na okrzyki "Polacy, do broni"
- sygnał do rozpoczęcia powstania - jednoczesne podpalenie browaru na Solcu i Kręgielni - nie zrobiono tego równocześnie, bo wcześniej spadł deszcz
- burżuazja i mieszczaństwo początkowo nie poparły powstańców, poparcia zaś udzielili im robotnicy i rzemieślnicy ze Starego Miasta i Powiśla - został zdobyty ARSENAŁ.
- powstańcy do rana opanowali część centralną miasta (Stare Miasto, Powiśle) oraz Pragę; wojska Księcia Konstantego zajmowały południe i północ miasta.
- rano ks. Drucki - Lubecki zwołał posiedzenie Rady Administracyjnej - wydano dwie odezwy w imieniu rosyjskiego cara:
- pierwsza nawoływała do "samozakończenia tej awantury młodzieńczej"
- druga powoływała w skład Rady Administracyjnej kilku nowych członków
- 30.11.1830r. - dowództwo nad powstańczym wojskiem przejął generał Józef Chłopicki, miał on nadzieję na szybkie zdławienie powstania przez prowincjonalne garnizony polskich wojsk - jednak one stanęły po stronie powstania
- 1.12.1830 r - zostało założone Towarzystwa Patriotycznego z Mochnackim, a prezesem był Lelewel- liczyli oni, że to Towarzystwo będzie mogło wzbudzić w ludności ruchy pro powstańcze i rewolucyjne
- 3.12.1830r. - Rada Administracyjna,bez członków Towarzystwa Patriotycznego, została przekształcona w Rząd Tymczasowy (z prezesem - ks. J.A. Czartoryskim, jej skład to: Lelewel, Radziwiłł, Kochanowski, Ostrowski, Dębowski)
- 4.12.1830r. - powróciły spod Warszawy hucznie witane wojska, one za Konstytucją
- 5.12.1830r. - Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania; do Petersburga wysłał posłów w celu rozmów z carem (Drucki-Lubecki, Jezierski), misja ich zakończyła się fiaskiem gdyż dla cara wybuch powstanie stał się pretekstem do zlikwidowania autonomii Królestwa Polskiego. Chłopicki obawiając się rozszerzenia powstania, wstrzymał ofensywne działania wojsk polskich
- Rząd Tymczasowy postanowił zwołać sejm
- 18.12.1830r.- odbyło się pierwsze posiedzenie sejmu, powstanie uznano za narodowe. Chłopicki dowiedziawszy się, że sejm obradował bez niego złożył dymisję. Sejm nakłaniał go aby powtórnie przyjął dyktaturę 7.01.1831r.
- 25.01.1831r. - sejm zdetronizował cara Mikołaja I - decyzję tą podjęto pod wpływem przybyłych z terenów prowincji posłów jak również pod naciskiem opinii publicznej
ZNACZENIE:
- Polska staje się niepodległym państwem;
- tracą sens jakiekolwiek układy z carem;
- 25.01.1831r. - Rząd Tymczasowy przekształcił się w Rząd Narodowy (na czele z J. A. Czartoryskim) - Rząd Pięciogłowy;
- instytucja wodza naczelnego przypada Michałowi Radziwiłłowi, doradcą został Chłopicki, który faktycznie dalej dowodził powstaniem;
WOJNA POLSKO - ROSYJSKA:
- 5.02.1831- rosyjska armia pod dowództwem generała Iwana Dybicza wkracza na terytorium Królestwa Polskiego
- 14.02.1831 - miała miejsce bitwa pod Stoczkiem (kawaleria gen. Józefa Dwernickiego) - zwycięstwo Polaków;
- 24.02 - bitwa pod Grochowem i 25.02. o Olszynkę Grochowską (dowodził Chłopicki - został wtedy poważnie ranny;
- Polacy wycofali się z Warszawy - rosyjskie wojska odstąpiły od stolicy;
- 26.02 - wodzem naczelnym powstania został J. Skrzynecki;
- wzmocnienie się przez miesiąc bezczynności;
- gen. Skrzynecki przyjął plan Prądzyńskiego - doszło do dwóch zwycięskich bitew: 30-31.03 - pod Wawrem i Dębem Wielkiem;
- kolejny plan ofensywy Prądzyńskiego - połączenie korpusów i wygrana bitwa pod Iganiami (10.04), Skrzynecki zatrzymał ofensywę i tym samym zmarnował szansę pokonania Rosjan
- znowu miesiąc bezczynności;
- siły rosyjskie rozdzielono - Dybicz ruszył na południe, Gwardia Narodowa na północ, polskie wojska zaś ruszyły na Tykocin, jednak były to działania nieudolne - znów zaprzepaszczono szansę
- wyprawa na carską Gwardię - bitwa pod Ostrołęką (26.05) - przegrana w wyniku nieudolności gen. Skrzyneckiego. Generał Bem uchronił wojsko przed zupełną katastrofą;
- powstanie na Litwie i Ukrainie;
- kryzys psychologiczny powstania - brak dowódcy;
- 21.06. - Rząd Narodowy powołał pospolite ruszenie, dowódcą wojsk carskich został Paskiewicz;
- 15/16.08. - demonstracje w Warszawie sprowokowane przez Towarzystwo Patriotyczne; lud wykonał samosąd na zdrajcach; rozruchy te stłumiły wojska gen. Krukowieckiego; Krukowieckiemu odebrano naczelne dowództwo;
- 16-17.08. - naczelne dowództwo- Prądzyński;
- 17.08.- wodzem Dembiński;
- 18.08. - Towarzystwu Patriotycznemu zakazano działalności - aresztowano przywódców (4 aktywnych uczestników manifestacji w Warszawie rozstrzelano z rozkazu Krukowieckiego);
- 29.08. - miało miejsce ostatnie zwycięstwo polskie - pod Rogoźnicą na Podlasiu;
- rosyjskie wojska podeszły pod Warszawę, szykowały się na jej oblężenie;
- 6.09 - szturm na stolicę - ginie generał Józef Sowińskiego - upada pierwsza linia obrony;
- 7.09 - poddaje się druga linia obrony - gen. Krukowiecki składa dymisję;
- 8.09 - Krukowiecki podpisuje akt kapitulacji Warszawy;
- 24.09- podaje się do dymisji Niemojowski (ostatni prezes Rządu Narodowego) następnie razem z grupą innych posłów emigruje za granicę; polskie wojska nie oddają broni, tylko przekraczają austriacką i pruską granicę - chcą tym samym pokazać, że nie poddają się - dopiero tam oddają broń i zostają aresztowani, udają się później na emigrację;
- 9.10 - poddaje się twierdza Modlin;
- 21.10 - pada Zamość;
PRZYCZYNY KLĘSKI POWSTANIA:
- brak finansów;
- nieudolni dowódcy;
- nie dopuszczenie chłopów do powstania;
- układy z caratem (dwulicowa gra polityków);
- brak dobrej organizacji powstania;
- niewiara w sukces powstania wśród dowódców;
- chaos w armii polskiej;
- różnice w liczebności (wojsk rosyjskich 130 tys. ,wojsk polskich 50-60 tys.);
SKUTKI:
- Wielka Emigracja -9 tys. Polaków wyemigrowało na Zachód;
- umocnienie nastrojów narodowych wśród Polaków;
- 1833 - doszło do podpisania układu między zaborczymi państwami, który miał być porozumieniem co do wzajemnej pomocy na wypadek kolejnych wybuchów powstańczych;
- rozpoczęła się a następnie nasiliła rusyfikacja;
- niepodległość odzyskała Belgia;
- w Europie (głównie we Francji) szerzyły się nastroje pro polskie;
- w sztuce i literaturze coraz częściej pojawiały się myśli narodowowyzwoleńcze;
REKLAMA
REKLAMA
Komentarze (0)