RZYM

Legenda podaje, że Rzym został założony w 753 r. p.n.e. Zgodnie z nią bracia Remus i Romulus, synowie kapłanki Westy i boga Marsa z rozkazu swego dzida, uzurpatora wrzuceni zostali do Tybru. Jednakże cudownie ocaleli. Fale rzeki wyrzuciły bliźniaków na brzeg u podnóża Palatynu. Wilczyca wykarmiła je, a później przygarnął je mieszkający w pobliżu pasterz. Osiągnąwszy pełnoletniość bracia założyli Rzym (753r. p.n.e.). W wyniku sporu między braćmi Romulus zabił Remusa. Niedługo potem w poszukiwaniu żon dla swych towarzyszy Romulus porwał Sabinki (kobiety z plemienia Sabinów).

Zgodnie z opinią archeologów najstarsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszego Rzymu pochodzą z X w. p.n.e., ale samo miasto powstało w toku VI w. p.n.e., gdy wyznaczono forum - miejsce wymiany handlowej i życia politycznego, gdy zbudowano pierwsze świątynie i wzniesiono obronny wał.

Od 575 r. p.n.e. Rzymem rządzili królowie etruscy. W 509 r. p.n.e., po wygnaniu ostatniego z nich nastała w Rzymie republika, a na pod koniec I w. p.n.e., po bitwie pod Akcjum w 31 r. p.n.e. zapanował nowy ustrój - cesarstwo.

GRECJA

Do najstarszych cywilizacji istniejących na terytorium dzisiejszej Grecji należy cywilizacja kreteńska, zwana także minojską, która powstała na Krecie na przełomie IV i III tysiąclecia p. n. e. Jej spadkobiercą była powstała w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e. na Peloponezie cywilizacja mykeńska. Cywilizacja ta załamywała się stopniowo, przeżywając długotrwały kryzys. Proces ten został wzmocniony osiedleniem się w Grecji plemienia Dorów, które zajęły w niej dominująca pozycje. W okresie archaicznym w dziejach starożytnej Grecji, trwającym od IX do VI w. p.n.e. rozwinęła się kultura grecka. Powstały pierwsze utwory literackie: "Iliada" i "Odyseja" Homera, wiersze Safony. Z koncepcjami dotyczącymi początku i istoty funkcjonowania świata wystąpili filozofowie greccy: Tales z Miletu, Anaksymenes , Anaksymander, Heraklit z Efezu czy też Pitagoras.

Ustrój polityczny greckich polis ewoluował od monarchii, która stopniowo wypierana była przez system oligarchiczny, w którym władze w państwie przejęła wąska grupa arystokratów. Kolejnym etapem ewolucji była tyrania. W takich wypadkach władzę kumulowała w swych rękach jednostka. Przykładem tej formy rządów była tyrania rodu Pizastratydów w Atenach. Jednakże w tej polis dzięki reformom Solona, a w następnej kolejności Klejstenesa zaczął kształtować się system demokratyczny. Do dużego znaczenia w państwie doszło zgromadzenie ludowe zrzeszające wszystkich wolnych obywateli państwa. Pełny rozkwit demokracji ateńskiej przypadł na czasy Peryklesa.

W VII i VI w. trwała wielka kolonizacja grecka, która objęła wybrzeża Morza Czarnego, południową Italię i Sycylie (tzw. Wielka Grecja), południową Galię i północną Afrykę w okolicach Cyreny. Dzięki niej Grecy zaczęli kontrolować handel w basenie Morza Śródziemnego.

Wojny, jakie toczyli Grecy z Persami w V w. p.n.e przyczyniły się do ugruntowania się świadomości narodowej odrębności Greków. Po zakończeniu wojen pojawił się w Grecji konkurent dla dominującej dotychczas wśród polis Sparty. Były nim Ateny, które dzięki swojej potędze morskiej i założonemu przez siebie Związkowi Morskiemu mogły rozpocząć skuteczną rywalizację ze Spartą o hegemonię w Grecji. Jej finałem była wojna peloponeska, która toczyła się między tymi dwoma państwami w latach 431 - 404 p.n.e. Dzięki pomocy perskiej Sparcie udało się pokonać przeciwnika.

V w. p.n.e. należący do klasycznego okresu w dziejach starożytnej Grecji był również czasem rozkwitu sztuki. Dzieła swe tworzyli wtedy rzeźbiarze Fidiasz i Poliklet oraz autorzy najsłynniejszych greckich tragedii: Ajschylos, Sofokles i Eurypides. Filozofia wydała wtedy wielkich mędrców. Ze szkoły sofistów wyrósł Sokrates, którego uczniem był Platon.

Po objęciu władzy w Macedonii przez Filipa II w 359 r. p.n.e. państwo to zaczęło się dynamiczne rozwijać i rozpoczęło marsz w kierunku swej dominacji w Grecji. Po zwycięstwie Filipa II nad wojskami greckimi w bitwie pod Cheroneją w 338 r. p.n.e. Macedonia podporządkowała sobie wszystkie polis greckie. Filip II powołał Związek Koryncki, czyli federację państw greckich pod przewodnictwem Macedonii. Macedoński władca kontrolował w pełni sferę polityki zewnętrznej Związku, której celem miała być wojna z Persją. W sprawach wewnętrznych greckie polis otrzymały autonomię - zagwarantowano istnienie w państwach greckich dotychczasowych ustrojów politycznych. Po zamordowaniu Filipa II w 336 r. p.n.e. władzę w Macedonii objął jego syn Aleksander Wielki. Zrealizował on dalekosiężne plany ojca i w 334 r. p.n.e. wyruszył na wyprawę przeciwko Persji. Podbił to państwo tworząc ogromne imperium, które rozciągało się od Grecji na zachodzie aż po Indus na wschodzie. Śmierć Aleksandra zapoczątkowała walkę o władzę pomiędzy jego współpracownikami. Jej wynikiem był podział ogromnego państwa Aleksandra Wielkiego na mniejsze jednostki polityczne. Do najsilniejszych z nich należały: Macedonia z Grecją, Egitp rządzony przez Ptolemeuszy oraz państwo Seleucydów obejmujące tereny Azji Mniejszej, Mezopotamii i Iranu.

Podboje Aleksandra zapoczątkowały epokę hellenistyczną, czyli okres w historii starożytnej obejmujący lata od śmierci króla perskiego Dariusza III do upadku ostatniego z państw powstałych na gruzach monarchii Aleksandra Wielkiego - był to Egipt został podbity przez Rzym (330 - 30 p.n.e.). Charakterystycznym dla niej było przenikanie się wpływów i kultur Grecji oraz Starożytnego Wschodu. Miasta Greckie powstające w Azji na terenach państwa Aleksandra Wielkiego były miejscem ścierania się kultur. Kultura grecka była bardziej rozwinięta, ale nie pozostawała obojętna wobec Wschodu, zwłaszcza jego religii. W założonej przez Aleksandra egipskiej Aleksandrii powstał niezwykle prężny starożytny ośrodek naukowy oraz wspaniała biblioteka.

.

JEROZOLIMA

Jerozolima była stolicą założonego około 1020 r. p.n.e. państwa żydowskiego w Palestynie. Jego największy rozkwit przypadał na panowanie króla Dawida. Po nim władzę objął jego syn Salomon, który rozpoczął budowę świątyni w Jerozolimie. Żydzi wierzyli, że Bóg wybrał sobie lud Izraela spośród wszystkich narodów świata i zawarł z nim przymierze. Bóg dał Izraelowi prawa, których najważniejsza część zwana Dziesięcioma Przykazaniami, wyryta na kamiennych tablicach, była przechowywana w skrzyni zwanej Arką Przymierza. Była to największa świętość Żydów, od czasów Dawida przechowywana w Jerozolimie. Salomon wzniósł dla niej w mieście wspaniałą świątynię. W 587 r. p.n.e. po nieudanym buncie przeciwko panowaniu babilońskiemu świątynia została zburzona, a dla Izraela rozpoczął się czas tzw. niewoli babilońskiej, czyli zależności od panowania babilońskiego. Pod koniec VI w. p.n.e. rozpoczęto odbudowę świątyni, która zakończyła się sukcesem.

Podczas żydowskiego powstania walczącemu przeciwko rzymskiemu panowaniu nad Palestyną Rzymianie zdobyli Jerozolimę w 70 r. Świątynia została zniszczona. Do dziś przetrwał tylko jej fragment - Ściana Płaczu.

CHINY

Kolebką cywilizacji chińskiej były tereny położone u ujścia rzeki Huang-ho (Żółtej Rzeki). Jej nazwa wynikała z faktu, że płynęła przez żyzne tereny lessowe i niosła ze sobą dużo żółtego, lessowego mułu, który po jej wylewach użyźniał glebę. Powstaniu organizacji państwowej sprzyjała konieczność stworzenia systemu irygacyjnego. Chińskie osadnictwo na terenach ujścia Huang-ho zaczęło się już w V tys. p. n. e. Chińczycy stopniowo rozszerzali swoje wpływy w kierunku południowym do rzeki Jangcy tworząc konglomerat księstw i państewek. W III w. p. n. e. przedstawiciele dynastii Cin (stąd nazwa Chiny) zjednoczyli Chiny tworząc jednolite państwo, które zaczęto nazywać cesarstwem, a jego władcy przyjęli tytuł cesarzy.

INDIE

W dorzeczu Indusu w III tysiącleciu p.n.e. powstała cywilizacja Harappa - Mohendżo - Daro. Określenie to pochodzi od nazw stworzonych przez nią dwóch największych miast. Zbudowała ona zwarte scentralizowane państwo. Miasta budowano z cegły, wyposażone były w wodociągi i kanalizacje. Były to potężne metropolie, dla których charakterystyczną cechą był układ równoległych i przecinających się prostopadle ulic oraz budowa bardzo podobnych zabudowań. Przypuszcza się, że ta jednolitość mogła świadczyć o dyscyplinie i wysokim stopniu zintegrowania społeczeństwa, które mogło być osiągnięte na bazie wierzeń religijnych. Wśród wzniesionych w miastach budowli brak wyodrębnionych pałaców i świątyń, co świadczy o tym, że również kapłani i osoby sprawujący władzę byli silnie zintegrowani w społeczeństwie i podlegali tak jak wszyscy dyscyplinie. Cywilizacja ta stworzyła także pismo obrazkowe, które jednak nie zostało odczytane. Najprawdopodobniej doszło do jej upadku w wyniku przesunięcia koryta Indusu, co zniszczyło sieć irygacyjną, której nie dało się już odbudować. W połowie II tysiąclecia p.n.e. do Indii przybyli Ariowie, którzy stworzyli tam własną cywilizację.

EGIPT

Państwo egipskie powstało około 3000 r. p.n.e w wyniku zjednoczenia dwóch wcześniej już istniejących ośrodków państwowych: Egiptu Dolnego i Górnego. Egipt Dolny ze stolicą w Memfis obejmował terytorium delty Nilu, natomiast obszary Egiptu Górnego, którego stolicą były Teby ciągnęły się od nasady delty do pierwszej katarakty na rzece. Zjednoczenia Egiptu dokonał legendarny król Mens - jego autentyczność nie została ostatecznie potwierdzona. Do zjednoczenia doszło w wyniku podboju Egiptu Dolnego przez Egipt Górny.

W historii starożytnego Egiptu wyróżnia się okresy: Starego Państwa, które trwało całe III tys. p.n.e., a dokładniej od 3000 - 2250 r. p.n.e. W latach 2250 - 2050 p.n.e. był pierwszy okres przejściowy, podczas którego doszło do politycznego rozbicia Egiptu. następnym okresem było Średnie Państwo, które trwało przez pierwsza połowę II tys. p. n. e. (2050 - 1778 p.n.e.). Jego stolicą były Teby. W latach 1778 - 1680 p.n.e. miał miejsce drugi okres przejściowy, po którym nastąpiło Nowe Państwo istniejące w drugiej połowa II tysiąclecia p.n.e. (1680 - 1080 p.n.e.). W Vi w. p.n.e. Egipt został podbity przez Persów i stał się częścią ich państwa. Po podboju Persów przez Aleksandra Wielkiego Egipt stał się częścią jego imperium, a po jego rozpadzie utworzono tam hellenistyczną monarchię Ptolemeuszy. W 31 r. p.n.e. Egipt stał się prowincją Rzymską.

Okresy przejściowe były czasem kryzysu państwa egipskiego. Ostatni władca Starego Państwa Pepi I był słabym władcą, który ulegał wpływom doradców i nie potrafił kontrolować urzędników lokalnych, którzy uniezależnili się od jego władzy tworząc odrębne ośrodki państwowe nie uznające władzy faraona.

Średnie państwo upadło w wyniku działalności plemiona Hyksosów, którzy osiedlili się w granicach Egiptu, zakładając swoje państwo na obszarze delty Nilu.

Kres Nowego Państwa związany był z wybuchem wojny domowej, która toczyła się między faraonem Ramzesem XI, a zbuntowanym przeciwko niemu wojskiem. Żołnierze obwołali nowego faraona Herhora, jednakże zdołał on opanować jedynie Górny Egipt, podczas gdy w Dolnym nadal rządzili następcy Ramzesa XI. Gdy ich dynastia wymarła władzę zaczęły przejmować nowe rody często obcego, poza egipskiego pochodzenia.

BABLIONIA

Państwo babilońskie powstało w Mezopotamii (Międzyrzecz), czyli krainie geograficznej położonej w dolinach dwóch rzek: Eufratu i Tygrysu. Brak granic naturalnych i otwarcie na wpływy z zewnątrz spowodował, że w Mezopotamii nie powstał jeden, trwały i zdecydowanie dominujący ośrodek państwowy, który zjednoczyłby całe to terytorium. Stało się ono przedmiotem rywalizacji różnych plemion i terenem powstania kilku cywilizacji. Jedną z nich było państwo babilońskie, stworzone przez Hammburabiego. Babilon stał się stolicą państwa i główna siedzibą władcy. Znajdowała się tam wielka świątynia (tzw. zikkurat) boga Marduka.

MACEDONIA

Państwo leżące na Półwyspie Bałkańskim u wybrzeży Morza Egejskiego. Jego największy rozkwit przypadł na panowanie Filipa II, który w IV w. p.n.e., po zwycięskiej bitwie pod Cheroneją podporządkował sobie całą Grecję. Jego syn Aleksander Wielki zorganizował wielką wyprawę przeciwko Persom, która zakończyła się jego sukcesem i podbojem państwa perskiego.