I. Ogólna charakterystyka kraju.

Starożytny Egipt tylko w części pokrywa się z terytorium dzisiejszej Zjednoczonej Republiki Egiptu. W starożytności obejmował on prawie wyłącznie dolinę i deltę Nilu. Dzielił się na dwie krainy: Egipt Dolny (delta rzeki) i Egipt Górny (dolina rzeki). Prawie trzy czwarte uprawnego areału ziemi znajdowało się w obszarze delty. Wpłynęło to na większe zaludnienie tego obszaru. Rytm życia w Egipcie uzależniony był od wylewów Nilu. On też wpływał na urodzaj i nieurodzaj, którego bezpośrednią konsekwencją był głód. Z kolei urodzajność pól zależała od ich prawidłowego nawodnienia, jak też umiejętności odprowadzenia nadmiaru wody. W tym celu stosowano system irygacyjny (irygacja - sztuczne nawadnianie pół w celu uzyskania lepszych plonów), który polegał na budowie sieci kanałów odprowadzających wodę. Nil dostarczał podstawowych środków do życia: wodę i żywność. Ponadto Nil był jednym z najważniejszych wówczas szlaków transportowych. Dlatego też, nie bez przesady, nazywa się ten kraj "darem Nilu". Podstawą gospodarki było rolnictwo, zdeterminowane w dużym stopniu systemem wodnym. Oprócz zbóż (jęczmień, proso, pszenica) Egipcjanie uprawiali także warzywa (ogórki, cebula, czosnek, rzepa, groch) i owoce (daktyle, figi, oliwki). Rozwinęli oni także prawie wszystkie rodzaje rzemiosł i przetwórstwa, znane w starożytności: kamieniarstwo, metalurgię, tkactwo, garncarstwo, wikliniarstwo, rzemiosło artystyczne i obróbkę trzciny papirusowej. Eksploatowali też ze swych kopalń metal i kamienie szlachetne: złoto, miedź, cyny, ołów i żelazo.

II. Początki państwa egipskiego.

Historia starożytnego Egiptu obejmuje ponad 3000 lat. Historia polityczna zaczyna się właściwie od roku 3100 p. n.e., kiedy to powstało zjednoczone państwo egipskie. Pierwszym władcą zjednoczonego Egiptu (rozumianego jako Egipt Dolny i Egipt Górny) według tradycji i zgodnie z przyjętą teorią miał być Menes. W 332 r. p.n.e. państwo to zostało podbite przez Aleksandra Macedońskiego. W 31 roku p.n.e., po porażce w bitwie pod Akcjum, Egipt stał się jedną z wielu prowincji Rzymu.

III. Organizacja państwa.

a). Faraon.

Na czele państwa egipskiego stał król, zwany mylnie po grecku faraonem. Był on władcą absolutnym, najwyższym kapłanem, który pośredniczył między Egiptem, a jego ludem i bogami. Po śmierci stawał się w drugim życiu-wcieleniu od razu bogiem. Był także naczelnym wodzem oraz rozstrzygał wszelkie najważniejsze konflikty. Częstym zjawiskiem były małżeństwa zawierane między członkami rodziny królewskiej i to bardzo bliskiej, na przykład małżeństwo brata z siostrą. Wielu wybitnych faraonów, już od samego początku swych rządów myślało o zabezpieczeniu się na przyszłe, pośmiertne życie, między innymi poprzez budowę wielkich piramid.

b). Urzędnicy.

Najwyższym urzędnikiem państwowym był wezyr. Wyręczał on faraona w zarządzaniu krajem oraz sprawował nadzór nad całą administracją. Podstawową jednostką terytorialną i administracyjną starożytnego Egiptu był nom (okręg). Na ich czele stali specjalni naczelnicy, posiadający olbrzymią władzę.

c). Kapłani.

Kapłani dzierżyli w swych rękach ogromną władzę, tworząc tak naprawdę państwo w państwie. Ich potęga wynikała z jednej strony z olbrzymiej roli religii i jej wpływu na życie państwowe i indywidualne człowieka, oraz z pozycji majątkowych. W rękach kapłanów znajdowały się olbrzymie majątki świątynne, które obejmowały zarówno pola uprawne, jak i zakłady rzemieślnicze. Wpływ na rządy w państwie posiadała także arystokracja rodowa (rody książęce i królewskie). To właśnie przedstawiciele tej warstwy społecznej obsadzali najważniejsze urzędy w państwie.

d). Niższe warstwy społeczne.

Pozostałą masę społeczeństwa egipskiego tworzyła ludność wolna - głównie chłopi, handlarze, rzemieślnicy, czy urzędnicy niższego szczebla. Z chwilą rozpoczęcia przez Egipt ekspansji terytorialnej, podbitą ludność zamieniano w niewolników.

IV. Wiara w życie po śmierci.

W życiu starożytnych Egipcjan także bardzo ważną rolę odgrywała wiara w życie pozagrobowe. Śmierć nie była końcem definitywnym, lecz jedynie przejściem do innego życia w świecie zmarłych. Element duchowy człowieka składała się według Egipcjan z trzech elementów, a mianowicie: ducha - ka, duszy - ba oraz osobowości, czyli światłości, pojmowanej jako indywidualny element boski, obecny w każdej naturze człowieka.. Elementy duchowne zmarłego znajdowały w ciele schronienie. Dlatego też tak duże znaczenie przywiązywano do zachowania ciała po śmierci w stanie nienaruszonym oraz wyposażenie go w niezbędne przedmioty, potrzebne do życia. Znana w Egipcie mumifikacja, nie była jednak zjawiskiem powszechnym. Mogli sobie na nią pozwolić tylko najbogatsi . Ci, których nie było stać na zbudowanie sobie grobowca i kosztowne usługi balsamowania, nie byli pozbawieni perspektywy bycia szczęśliwym w przyszłym życiu. Zwłoki można było zmumifikować wystawiając je na gorącym piasku pustyni, co oczywiście dawało gorsze rezultaty w porównaniu z profesjonalna mumifikacją, jednak przedłużało istnienie ciała, bez którego nie można się było wybrać, według wierzeń, w życie pozagrobowe. Wystarczyło także namalować na grobowcu porter zmarłego i podpisać go, aby dusza miał oparcie niezbędne dla jej trwania. Mumifikacja polegała na zabalsamowaniu ciała i owinięciu go w kilka warstw tkanin i bandaży. Narządy wewnętrzne, m.in. serce i wątrobę usuwano z ciała zmarłego i umieszczano w specjalnych urnach kanopskich. Były to zazwyczaj małe, wykonane ze złota naczynia i wazy. Dopiero tak przygotowane ciało zostało składane do specjalnych sarkofagów do wnętrza grobowca, do którego składano też wszelkie naczynia, narzędzia i inne sprzęty, które mogły przydać się zmarłemu w przyszłym życiu. Ludzi biednych chowano najczęściej w zwykłej ziemi. Dopiero po takim odpowiednim złożeniu ciała zmarłego do sarkofagu element duchowy zmarłego mógł dopiero udać się w drogę do świata podziemnego. Bardzo ważną częścią tej wędrówki był sąd ostateczny, który miał zadecydować o jego dalszych losach. Na czele sądu ostatecznego, który składał się z specjalnego trybunału czterdziestu bogów, stał Ozyrys. Cały ceremoniał wyglądał następująco: najpierw następowała spowiedź, po której bóg Anubis ważył serce zmarłego. Na drugiej szali wagi kładł on pióro - symbol bogini wiecznej prawdy. Jeśli następowała równowaga, to oznaczało to pomyślne zakończenie dla zmarłego. Wyniki te ogłaszał z kolei bóg Tot. Jeśli zmarły przeszedł szczęśliwie ten "test" to udawał się on z kolie na urodzajne pola Jaru, gdzie oddawał się swym ulubionym zajęciom. Jeśli wynik "testu" był negatywny, to w zależności od skali jego grzechów był on albo skazywany na wieczne cierpienie albo z miejsca rozszarpywany przez potwora Ammita.

Dziełami, które najpełniej reprezentowały całą ówczesna egipska wiedze o życiu pozagrobowym, które zawierały wskazówki dla zmarłych były "Księga Piramid" i "Księga Umarłych".

V. Świątynie.

Świątynie były mieszkaniami bogów. Mimo, iż każda z nich tworzyła zupełnie nowe arcydzieło, to należy wziąć pod uwagę kilka ich wspólnych elementów. Była to przede wszystkim charakterystyczna droga wiodąca od Nilu do głównej bramy świątyń zwieńczonej obowiązkowo wielkimi pylonami oraz otoczony portykami dziedziniec główny, który poprzedzał sale kolumnową, z której dopiero wchodził się do kaplicy-sanktuarium. Jednym z najwspanialszych przykładów architektury sakralnej jest monumentalny zespół świątynny w tebańskim Karnaku i Luksorze, połączony słynną aleją sfinksów

Do świątyń przynoszono różnego rodzaju ofiary na rzecz bogów. Były to zarówno kwiaty i owoce, jak i chleb, czy zwierzęta. Czyniono to by, wedle ówczesnej wiary, pozyskać przychylność bogów. Wewnątrz znajdował się posąg bóstwa, który według Egipcjan wiódł ludzkie życie.

VI. Pałace.

Pałace królewskie były mniej potężne niż świątynie. Odznaczały się swoistą lekkością. Otoczone były najczęściej przepięknymi ogrodami i sadami, a całość zamykały wielkie mury. Pałace budowano zazwyczaj koło świątyń. Taki przykładem może być pałac Ramzesa II w Medinet Habu. Ściany i kolumny sal pałacowych były pokryte freskami, przedstawiającymi sceny z życia codziennego lub religijnego.

VII. Piramidy.

Największymi piramidami są: piramidy Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Posiadały one kształt czworościennego ostrosłupa i były z reguły budowane w kamieniu przez okres około 30 lat przez 100 tysięcy ludzi. Piramidy Cheopsa i Chefrena znajdują się w Gizie. Są to ogromne klasyczne piramidy w kształcie regularnych ostrosłupów o podstawie kwadratu. Najwyższa jest piramida Cheopsa (164 metry). W środku znajdowało się wiele pułapek i ukrytych korytarzy. Przy piramidzie Chefrena znajduje się monumentalny sfinks (leżący lew z głową ludzką). Piramida Dżosera znajduje się w Sakarra, zbudowana jest na planie kwadratu. Składa się ona z kilkustopniowych platform, pod którymi ukryta jest komora grobowa. Jest to piramida schodkowa. Wzniósł ja słynny wezyr Imhotep. Piramidom głównym towarzyszyły często mniejsze piramidy i tzw. mastaby, w których pochowani byli współpracownicy i członkowie najbliżej rodziny faraona. W późniejszych czasach piramidy wznoszono ze skał. Miały one formę długiego korytarza z kilkoma salami i mieszcząca się zwykle na końcu korytarza komorę grobową. Największym skupiskiem takich grobowców władców egipskich jest słynna Dolina Królów na zachodnim brzegu Nilu.