W Polsce w XIV i XV w. społeczeństwo było podzielone na stany. Wyodrębniono duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo i chłopów. Do powstania społeczeństwa stanowego w Polsce przyczyniła się władza, która przyznała liczne swobody określonym grupom. Szlachta i duchowieństwo otrzymali swoje prawa w przywilejach, akty lokacyjne zawierały prawa skierowane do chłopów i mieszczan. Do najważniejszych swobód zaliczano wprowadzenie ulg lub zwolnień podatkowych, stworzenie osobnych sądów, nadanie prawa do nadzoru innych grup. Zaznaczyć należy, że pełnię praw stanowych otrzymała tylko szlachta i duchowieństwo.

Stanem, który wyodrębnił się najwcześniej, było duchowieństwo, a podstawą do powstania odrębnego stanu były sprawowane przez księży funkcje religijne. Już w XIII w. utworzono sądy kościelne, których zadaniem było sądzenie duchownych według prawa kanoniczego. Stan duchowieństwa doskonale obrazuje rozwarstwienia, jakie były charakterystyczne dla społeczeństwa feudalnego. Część księży bowiem była biedna, a część posiadała olbrzymie majątki. Jedynie męscy potomkowie możnowładców oraz przedstawicieli średniej szlachty mogli zostać biskupami, a proboszczami w wiejskich kościółkach zostawali najczęściej krewni lub bliscy znajomi właściciela wsi. W miastach duchowni byli potomkami mieszczan. Od XV w. obowiązywało prawo, które mówiło, że dostojnikiem kościelnym może zostać syn szlachcica lub osoba, która posiada uniwersytecki tytuł.

Stan szlachecki wykształcił się z możnowładztwa oraz rycerstwa. Jednak nawet po połączeniu się tych dwóch warstw nadal obowiązywały między nimi pewne odziały. W XIV w. osoba, która zraniła lub uśmierciła możnowładcę była obciążona wyższym odszkodowaniem, niż gdyby zabiła rycerza. Rycerze nie byli jednak uzależnieni od możnowładców.

Najważniejszym czynnikiem, który zbudował jedność tych dwóch warstw, były nadawane szlachcie przywileje szlacheckie, które nadawały jej rozległe prawa. Szlachta była zwolniona z płacenia większości podatków, miała zagwarantowaną nietykalność majątkową oraz osobistą. Także sejmikom szlacheckim były nadawane liczne prawa.

Aby zostać szlachcicem, trzeba było urodzić się w szlacheckiej rodzinie. Szlachcic miał w posiadaniu na własność ziemię, a nadzór prawny sprawował nad nim sąd szlachecki. Większość szlachciców posiadała własny herb.

Jeszcze na początku XV w. stan szlachecki nie był stanem zamkniętym i dopuszczał innych do swoich praw. Prawa szlacheckie mógł zdobyć ten, kto zdobył na własność kawałek ziemi, co uprawniało do uzyskania w sposób legalny lub nie praw szlacheckich. Co ciekawe, nawet chłopi mogli starać się o uzyskanie praw szlacheckich.

W końcowej fazie średniowiecza ponad 10% społeczeństwa stanowiła szlachta. Wśród nich najwyższą pozycję zajmowali możnowładcy, którzy byli w posiadaniu wielkich majątków ziemskich. Część z nich stanowiły dobra królewskie, które monarchowie zastawiali w celu uzyskania pieniędzy. Możnowładcy dopuszczali jednak do swojej grupy innych. Średniemu rycerstwu powierzano sprawowanie urzędów centralnych, co umożliwiało im dostanie się w szeregi możnowładców.

Stan chłopski ostatecznie ukształtował się między XII a XIV w. Chłopi zajmowali się pracą na ziemiach należących do feudałów, gdyż nie mieli własnej ziemi. Na wsi powstały podobnej do siebie wielkości gospodarstwa, które musiały ponosić jednakowe świadczenia na rzecz Kościoła oraz właściciela danej wsi.

Do stanu chłopskiego należeli również chłopi bezrolni, którzy trudnili się pracą najemną u sołtysa, bogatego chłopa lub u właściciela majątku oraz zagrodnicy, czyli biedniejsi mieszkańcy wsi, którzy mieli niewielki kawałek ziemi.

Chłopi cieszyli się wolnością osobistą oraz posiadali prawo do dziedziczenia tych gospodarstw, na których pracowali. Czasem mogli także sprzedać użytkowaną ziemię, jeżeli spełnili określone warunki. We wsi działały samorządy z sądami (tzw. ława wiejska).

Jeżeli chłopi wypełnili wszystkie zobowiązania wobec właściciela ziemi i pozostawili w należytym porządku gospodarstwo dla swojego następcy, to mogli odejść, co gwarantowała im umowa lokacyjna. Jednak w późniejszym okresie to pan decydował, czy chłop może opuścić wieś.

Stan mieszczański wykształcił się dzięki nadawanym mieszkańcom miast przywilejom lokacyjnym. W miastach rozwinęła się działalność samorządów miejskich (XIII-XIV w.), która sprzyjała temu, że wszyscy mieszkańcy miasta objęci byli prawem miejskim. Jednak prawa obywatelskich posiadali tylko nieliczni mieszkańcy miast i to oni mogli sprawować urzędy i prawować władzę w miastach. Do tej nielicznej grupy ludzi zaliczani byli ci, którzy obywatelstwo odziedziczyli lub uzyskali przy zakupie nieruchomości. Dla odmiany wolnością osobistą mogli pochwalić się wszyscy mieszkańcy miast.

Wśród mieszkańców miast wyróżniano trzy warstwy. Pierwszą z nich był patrycjat czyli kupcy, którzy sprawowali najwyższe urzędy w samorządzie miejskim i zagarniali część dochodów, jakie dostarczało miasto. Drugą warstwę stanowiło pospólstwo, które składało się z drobnych kupców, rzemieślników i handlarzy. Posiadali oni miejskie obywatelstwo, ale ich rola w sprawowaniu władzy była dużo mniejsza. Posiadali oni również dużo gorszą sytuację materialną. Ostatnią warstwę stanowił plebs, na który składała się większość mieszkańców miast. Byli to czeladnicy, najemni robotnicy, służba oraz społeczny margines.

Każdy stan podlegał innemu własnemu sądowi. Sądy ziemskie rozstrzygały kwestie szlachty, ławy wiejskie-chłopskie, a sądy miejskie-sprawy mieszczan. Jeżeli doszło do konfliktu między przedstawicielami odrębnych stanów, to sądem, który miał rozstrzygnąć daną kwestię był sąd osoby oskarżonej. W 1454r. sytuacja się zmieniła, gdyż szlachcie przyznano prawo, które pozwalało jej nie stawić się przed wymiarem sprawiedliwości innego stanu. Prawo to spowodowało, że osoby popełniające te same czyny były nierówno traktowane. Poszkodowanym pozostawało jedynie odwołanie w sądzie królewskim, który także był osobny dla każdego innego stanu.

Podział stanowy w Polsce na przestrzeni XIV i początku XV w. nie był jeszcze ukształtowany. Chłopi mogli przenosić się ze wsi do miast, a synów przeznaczać do stanu duchownego. Biedniejsi rycerze brali ślub z chłopkami lub mieszczankami, a niektórzy przedstawiciele szlachty trudniła się handlem w miastach. Właściwie każdy mógł awansować i zostać duchownym lub mieszczaninem, ponieważ stany te były otwarte na migrację.