Bolesław III Krzywousty (1085-1138), by synem Władysława I Hermana i księżniczki z Czech Judyty. Dwa razy żonaty; za pierwszym razem poślubił księżniczkę ruską Zbysławę, a gdy zmarła poślubił Salomeą, córkę hrabiego z Bergu.

Śmierć ojca Bolesława III Krzywoustego w 1102 roku zapoczątkował okres rozbicia dzielnicowego, bracia dzielą państwo polskie pomiędzy sobą. Rywalizujący bracia szukali wsparcia w swej walce także poza granicami kraju. W roku 1106 Bolesław pozbawia brata Zbigniewa Wielkopolski i Mazowsza, zmusza go do ucieczki z kraju. Zbigniew zbiegła do Niemiec i znalazł tam sprzymierzeńca w postaci cesarza Henryka V, razem dokonują próby najazdu na Polskę w 1109 roku, lecz kończy się to porażką wojsk niemieckich pod Głogowem i na Psim Polu. Bolesław w kolejnych latach zyskiwał kolejne tereny Rzeczpospolitej w 1122 roku zdobył Pomorze szczecińskie a rok później Pomorze Gdańskie. Jednak pomimo tych sukcesów na brak zjednoczenia królestwa miały wpływ wydarzenia związane z wojną z Węgrami z 1132 roku i nieoczekiwany bunt wojewody Skarbimira z 1117 roku. W zamian tego wskutek niepomyślnych wydarzeń w 1135 roku musiał Bolesław złożyć hołd wobec cesarza Lotara.

Rok 1138 testament Bolesława dzieli Polskę pomiędzy trzech pełnoletnich synów, była to próba ochrony królestwa przed wojną domową. Według testamentu Władysław, był najstarszym synem i z racji tego nadano mu tytuł seniora, oraz obszar zwany dzielnicą senioralną z Krakowem a także Śląsk, który był dzielnicą dziedziczną. Kolejnemu z braci Bolesławowi Kędzierzawemu zapisano Mazowsze, a władza w Wielkopolsce spoczęła w rękach Mieszka. Wdowa Salomea z niepełnoletnimi jeszcze synami Henrykiem i Kazimierzem dysponowała ziemią sieradzko-łęczycką. Był okres rzeczywistego rozbicia dzielnicowego Polski.

Władysław II Wygnaniec (1105-1159), był najstarszym synem Bolesława III Krzywoustego i Zbysławy, która była córką księcia kijowskiego Świętopełka II.

Książę zwierzchni Polski i książę śląski 1138-1146. Gdy umarł ojciec Bolesław w 1138, Władysław przejął władze na Śląsku, który nie podlegał dziedziczeniu oraz dzielnicę senioralną z Krakowem stając się tym samym księciem zwierzchnim: był zwierzchnikiem nad lennikami, książętami pomorskimi, pozostałymi braćmi, ponadto posiadał prawo do mianowania urzędników państwowych i kościelnych.

Gdy w 1144, umiera Salome, wdowa po Bolesławie III Krzywoustym, dochodzi do konfliktu między braćmi o obszar ziemi łęczyckiej, która była odseparowaną dzielnicą dla żony Bolesława. W czasie działań wojenny najstarszy syn Władysław zostaje zdradzony przez swego sojusznika Piotra Włostowica, którego spotyka za to bolesna kara, zostaje okaleczony i odebrane mu są wszelkie zaszczyty. Takie okrutne potraktowanie Włostowica wzmaga niepokój wśród innych możnych, co w konsekwencji doprowadza do ucieczki Władysława do Niemiec w 1146 roku.

Cesarze Niemiec kilkakrotnie wyrażali chęć pomocy Władysławowi w powrocie do ojczyzny, realizacja tych planów poprzedzały liczne najazdy na terytorium polskie w 1146 roku przez Konrada III, czy w 1157 wyprawa Fryderyka I Barbarossy, która zakończyła się podpisaniem układu w Krzyszkowie. W tym czasie jego synowie Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi, w 1163 odzyskują Śląsk i rozpoczynają śląską linię Piastów Po wygnaniu Władysława kontrole nad dzielnica senioralna sprawuje Bolesław IV Kędzierzawy (1120-1173). Poślubił on księżniczkę z Rusi o imieniu Wierzchosława. Posiadał tytuł księcia mazowieckiego i kujawskiego od 1138 roku. Kontrolował także ziemie sandomierską opiekując się niepełnoletnim wówczas księciem Henrykiem.

W roku 1146 powstrzymuje nad rzeką Odrą cesarza Konrada III, chcącego powrotu na tron Władysława II. W czasie kolejnego najazdu w 1157 roku zostaje zwyciężony przez cesarza Fryderyka Rudobrodego, któremu składa hołd w Krzyszkowie. Bolesław zobowiązuje się oddać Władysławowi II (Wygnańcowi) przejętą przez niego dzielnicę i zobowiązuje się do uznania zwierzchnictwa Niemiec nad Polską. W roku 1163 w obawie przed kolejna klęską oddaje Śląsk synom Władysława II. Trzy lata później wyprawia się na podbój Prus, który kończy się niepowodzeniem. Umiera w 1173 roku, nie doczekując swej koronacji, a poprzez swoją śmierć utrwala chaos na ziemiach polskich. Kolejny z synów Bolesława Krzywoustego Mieszko III Stary (ok. 1126-1202), który nosił tytuł księcia wielkopolskiego od 1138, a także krakowskiego po śmierci Bolesława IV 1173-1177 i 1191.

Podczas swego panowania w ziemi krakowskiej dąży do wzmocnienia swojej władzy, kończy się to oporem możnych, którzy na władcę promują Kazimierza Sprawiedliwego w 1177 roku. Mieszko III ucieka z kraju, powraca do Gniezna około roku 1182, i szybko opanowuje całą Wielkopolskę. Następnie w roku 1191 udaje mu się zdobyć tron w Krakowie, gdzie formalnie panuje od roku 1198 za niepełnoletniego Leszka Białego, w okresie swych rządów próbuje zjednoczyć pozostałe dzielnice i podporządkować je swojej władzy, co mu się jednak nie udaje.

Kazimierz II Sprawiedliwy (1138-1194), piastuje tytuł księcia wiślickiego od 1166, sandomierskiego i krakowskiego od 1177 roku, oraz kujawskiego i mazowieckiego od 1186 roku. Wydziedziczony przez ojca nie dostaje żadnej dzielnicy w panowanie. Dopiero, gdy umiera Henryk Sandomierski w roku 1166 otrzymuje we władanie część ziemi sandomierskiej z Wiślicą.

Gdy możni buntują się przeciw Mieszkowi III to on sprawuje zaszczyt sprawowania władzy w dzielnicy krakowskiej jako princeps, rozumiany jako najstarszy spośród książąt. Jego zwierzchnictwo w dzielnicy senioralnej było pogwałceniem zasady pryncypatu zapisanej w testamencie Bolesława Krzywoustego. Gdy umiera Leszek, syn Bolesława Kędzierzawego, Kazimierz zdobywa kontrolę nad Mazowszem i Kujawami. Ponadto ingeruje w sprawy Rusi pomagając w powrocie na tron księciu Włodzimierzowi w 1191 roku. Swoją politykę opiera na zgodzie z duchowieństwem i akceptacji zwierzchnictwa cesarza niemieckiego. W roku 1180 podczas zjazdu w Łęczycy zrzeka się, praw do przywłaszczenia przez panującego do zagarnięcia spadków po zmarłych biskupach a także zobligował się do ograniczania podatków na dobra kościoła. Jego ostatnie lata to walka o prym na tronie krakowskim z Mieszkiem III.

Leszek Biały żyjący w latach 1186 lub 1187 do roku 1227, był synem Kazimierza Sprawiedliwego, piastował tytuł księcia sandomierskiego i krakowskiego w latach 1194-1199, 1201 i od 1202 roku, obsadzony na tronie krakowskim po śmierci Mieszka Starego i usunięciu Władysława Laskonogiego. Akceptacji dla swej osoby doszukiwał się w duchowieństwie, agitował Stolicę Apostolską i Kościół w Polsce. Popierał reformy kościelne arcybiskupa H. Kietlicza, aprobując m.in. zgodę na kanoniczny wybór W. Kadłubka na stanowiska biskupa w Krakowie w 1207 roku, za co spotkał się z oficjalnym uznaniem przez papieża Innocentego III i został mianowany księciem krakowskim. Ponadto uwolnił duchowieństwo od regulacji sądowej przed sądami świeckimi ponadto podarował klerowi prawo do sądzenia ludności we wsiach kościelnych.

W kwestii polityki międzynarodowej postępował podobnie jak ojciec, ingerując w kwestie na Rusi. W 1205 roku pokonuje księcia halicko-włodzimierskiego pod Zawichostem, choć nie zdołał skorzystać z tej wiktorii i stracił swoje korzyści w tej części na rzecz Węgrów. Chcąc uregulować sprawę Pomorza powołał zjazd książąt dzielnicowych do Gąsawy (1227), wzięli w nim udział Władysław Laskonogi i Henryk Brodaty.

Podczas obrad na zjeździe zostaje fortelem zamordowany z powodu intrygi księcia pomorskiego Świętopełka. Wraz ze śmiercią Leszka Białego Pomorze Gdańskie zyskało niezależność, a w kraju dobiegła końca obowiązywanie zasady pryncypatu.

Władysław III Laskonogi żyjący pomiędzy 1161 a 1166-1231rokiem, był najstarszym synem Mieszka III Starego, był księciem gnieźnieńskim i poznańskim od 1202 roku. Dwukrotnie w latach 1202 i 1228 był na tronie w Krakowie mając władzę nad dzielnicą senioralną.

Za pierwszym razem zostaje mianowany, jako konkurent emancypacyjnych żądań Kościoła i wyznawca umocnienia władzy książęcej, taką postawą szybko zniechęcił do swej osoby możnych, duchowieństwo i świeckich. Zostaje wydalony z Krakowa w 1202 lub 1206 roku, powodem był spór rozpoczęty w 1206 roku z osobą biskupa gnieźnieńskiego H. Kietliczem. W 1206 roku zapoczątkował bój z bratankiem, Władysławem Odonicem o dominację w Wielkopolsce. Oboje zostali wydaleni z Wielkopolski, oboje znajdują schronienie na dworze wrocławskim u Henryka I Brodatego. W 1208 roku Władysław III Laskonogi zostaje przymuszony do przyznania Władysławowi Odonicowi odrębnej dzielnicy z Kaliszem. W roku 1228 ponownie zostaje uprawniony na tron krakowski. Podczas zjazdu w Cieni w 1228 roku potwierdza uprawnienia dla duchownych. Nie udaje mu się wzmocnić władzy i w 1229 roku zostaje wygnany przez możnych.