Wraz z końcem cywilizacji antycznej (V-VIII wiek) doszło do upadku kultury oraz sztuki. Sytuacja zaczęła się zmieniać w Europie dopiero w czasie panowania Karola Wielkiego (IX wiek). Jego rządy odznaczały się podniesieniem poziomu kultury. Okres panowania tego króla nazwany został przez historyków Renesansem Karolińskim. Dążył on do realizacji idei "renovatio imperii romanii". Chciał zjednoczyć pod swoim berłem Europę

i wskrzesić cesarstwo. Podporządkował sobie wszystkie plemiona germańskie w Europie Zachodniej, wzmocnił granice swojego państwa poprzez założenie marchii na granicy

z Duńczykami i plemionami słowiańskimi. Przyjął tytuł cesarza z rąk papieża Leona III 25 grudnia 800 roku.

Karol Wielki widział także konieczność podniesienia rozwoju umysłowego i kulturalnego swojego kraju, poziomu wykształcenia duchowieństwa frankijskiego poprzez naukę języka łacińskiego. Przeprowadził reformę szkolnictwa. Była ona dziełem mnichów sprowadzonych z klasztorów Anglii i Irlandii. Starał się czerpać wzorce z kultury Grecji i Rzymu, z tego powodu jego wkład w rozwój kultury nosi miano renesansu karolińskiego. Zreformowano szkoły klasztorne. Zakładano w stolicach diecezji nowe szkoły katedralne. Wprowadzono system 7 sztuk wyzwolonych (artes liberales), tzw. trivium i quadrivium. Do pierwszego poziomu należały nauki humanistyczne: gramatyka, retoryka, dialektyka. Quadrivium miało charakter stopnia wyższego. Należały do niego głównie nauki matematyczne: arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka. Do zreformowanych szkół uczęszczali nie tylko duchowni, ale także osoby świeckie.

Przy szkołach katedralnych powstawały zespoły kopistów, którzy zarzucili kursywę merowińską i stworzyli nowy typ pisma z półuncjały nazwany z czasem minuskułą karolińską.

Doszło do ożywienia życia intelektualnego, które skupiało się głównie na dworze królewskim. Powstała szkoła pałacowa. Główna rolę w tzw. odrodzeniu karolińskim odegrał mnich, Anglik z pochodzenia, Alkulin, doradca Karola wielkiego w sprawach oświaty i nauki, mający wpływ na politykę cesarza. Wcześniej był on kierownikiem szkoły katedralnej

w Yorku. Na dworze Karola wielkiego w l. 782-796 był kierownikiem szkoły pałacowej. Został następnie opatem w Tours, gdzie dzięki niemu doszło do rozkwitu szkoły klasztornej, zorganizowano wzorcowe skryptorium. Wykorzystywał w swojej twórczości pisarskiej styl dialogu. Był on autorem podręczników do 7 sztuk wyzwolonych, komentarzy biblijnych, rozpraw teologicznych, dzieł liturgicznych, utworów poetyckich i żywotów świętych, krytycznego opracowania Pisma Świętego. To właśnie pod wpływem Alkulina Karol Wielki przyjął teokratyczną interpretację władzy królewskiej i pogląd, że jest władcą chrześcijańskim z woli Boga.

Przywiązywał on także dużą rolę do książek. W związku z tym nastąpił rozwój sztuki iluminatorskiej. Zajmowano się tym w klasztorach oraz w szkle pałacowej w Akwizgranie. Wzorowano się wpływami artystów greckich. Kopiowano przede wszystkim teksty biblijne, dzieła antyczne filozofów, prawników, polityków, starożytną poezję. Były one źródłem wiedzy dla uczonych duchownych i świeckich. Korzystanie z władzy starożytnych uczonych było podporządkowane zasadom religii chrześcijańskiej.

W tym czasie dochodzi do rozwoju dziejopisarstwa. Spisywano roczniki, zawierające krótkie notatki na marginesach tablic paschalnych. Potem przekształciły się one w krótkie relacje

o najważniejszych wydarzeniach roku. Dziejopisarstwem zajmował się Einhard, autor biografii Karola wielkiego, która była wzorem dla późniejszych kronikarzy, m. in. Gala Anonima.

Rozwinęła się także w tym czasie sztuka karolińska. Widoczne były wpływy antyczne. Powoli starano się odbudowywać stare kościoły i klasztory. Jednocześnie stawiano nowe budowle. Sztuka nawiązywała do tradycji klasycznych, ale też tworzyła już własne, oryginalne elementy. Korzystano z wzorów późnorzymskich i bizantyńsko-raweńskich.

W architekturze tkwiły już zarodki stylu romańskiego, choć widoczne były w nim elementy stylu bizantyjskiego w Rawennie. Wiele zabytków architektury karolińskiej nie przetrwała do naszych czasów, ponieważ była budowana z drewna. Najważniejszym do dziś zachowanym zabytkiem powstałym pod bezpośrednim wpływem Karola wielkiego jest budowana zgodnie z wzorem raweńskim kaplica pałacowa w Akwizgranie.

Doszło do rozwoju malarstwa monumentalnego. Odrodziło się malarstwo ścienne. Najważniejszym osiągnięciem w tej dziedzinie była miniatura. Malarstwo cechował zwrot

ku starożytności grecko-rzymskiej, motywy geometryczne, postać ludzka, ornament klasyczny.

Rozwinęło się rzemiosło artystyczne. Korzystano głównie z takich surowców jak metal, kość słoniowa. Rozwinęła się bogato sztuka użytkowa i wyrób militariów. Rozpowszechniły się relikwie, drewniane posążki, które były pokrywane metalem oraz wykonywane z brązu. Przygotowano grunt do rozwoju stylu romańskiego. Sztuka epoki karolińskiej odegrała ważną rolę przejściową w ewolucji w kierunku stylu romańskiego.

Renesans karoliński przyczynił się do zapoczątkowania nowego okresu w rozwoju kultury

i sztuki średniowiecznej.