Demokracją szlachecką charakteryzuje określenie "równość wobec prawa". Odnosi się tylko do ustroju Polski, gdzie władza należała do stanu szlacheckiego, który odsunął od rządów inne stany społeczne. Samodzielnej władzy nie miał także król, który był pod ciągłą kontrolą szlachty.

Wśród przywilejów szlacheckich, które były podstawą ustrojową państwa był przywilej wyłącznego prawa do własności ziemi, nietykalności osobistej, wolności od podatków, wyjątek stanowiła tu szlachta zagrodowa. Dalej konieczności każdorazowej zgody stanu szlacheckiego na nowe podatki, nietykalności majątkowej, zakazu konfiskaty mienia bez pozwolenia sądu, wolności od ceł towarów eksportowanych i importowanych na własne potrzeby, wyłącznego prawa do uczestnictwa na scenie politycznej i zakazu aresztowania bez orzeczenia sądu.

Polska i jej sąsiedzi

Polityka ze Szwecją

Dotyczyła panowania u wybrzeży Morza Bałtyckiego, zwłaszcza w Inflantach i u ujścia Wisły i konfliktów dynastycznych pomiędzy królami szwedzkimi pochodzącymi z dynastii Wazów a królami polskimi także wywodzącymi się z tej linii.

Zygmunta III z dynastii Wazów w 1587 roku zostaje królem Polski, a w latach 1592 - 99 był królem Szwecji. Po detronizacji z tego tronu inkorporował do Rzeczypospolitej północną Estonię. Doszło do wojny o Inflanty. Tocząc wojny ze Szwecją próbował interweniować w sprawy następstwa tronu w Moskwie. W 1605 roku Karol XI Sudermański ruszył na podbój Rygi, gdzie pod Kircholmem drogę zastąpiła mu armia polska dowodzona przez Karola Chodkiewicza. Wojska szwedzkie zostały rozbite. W latach 1621 - 1622 Szwedzi wykorzystując zaangażowanie Polski na wschodzie zajęli Parnawę, Rygę i Mitawę. Nowy król szwedzki przystąpił do kolejnych działań wojennych. W latach 1626 - 1629 toczono wojnę o ujście Wisły. W 1626 roku Prusy i Pomorze znalazły się w rękach Szwedów.Także na morzu pomimo sukcesu polskiego w bitwie pod Oliwą przewaga Szwedów była wyraźna.

W 1629 zawarto ze Szwedami rozejm w miejscowości Stary Targ, na mocy którego Szwedzi zatrzymali większą część Inflant, bez Gdańska, Pucka i Królewca i prawo do pobierania przeważającej części ceł ściąganych z handlu w Gdańsku. Za rządów Władysława IV rozpoczęły się energiczne przygotowania militarne, utworzono flotę wojenną i powiększono stan armii. W tym czasie Szwecja zaangażowana była w wojnę 30 - letnią w Niemczech. Przy niechęci szlachty polskiej do wznowienia wojny i wyczerpania Szwedów doszło do zawarcia rozejmu w 1635 rok w miejscowości Sztumska Wieś. Szwecja wycofała się z uzyskanych korzyści w 1629 roku.

Za rządów Jana Kazimierza miał miejsce potop szwedzki w latach 1655 - 1660. Polska była w tym czasie osłabiona po powstaniu Chmielnickiego oraz po wojnie z Rosją. Silną pozycję w Szwecji miał Karola X Gustawa, który w czasie wojny 30 - letniej, a opozycja magnacka zmierzała do zlikwidowania państwa polskiego detronizując króla Jana Kazimierza. Ich zamierzeniem było powołanie Karola X Gustawa na władcę Rzeczypospolitej. Realizując przebieg wojny w 1655 roku Szwedzi odnieśli sukces pod Ujściem. Zawarto w Kiejdanach układ z rodziną Radziwiłłów. Przełomem w wojnie ze Szwecja była heroiczna obrona Jasnej Góry.

W 1656 roku pod Warką zwyciężył Stefan Czarnecki, została oswobodzona Warszawa, a w kwietniu 1656 roku Jan Kazimierz złożył śluby lwowskie. Pokój w Oliwie zachował przedwojenny stan granic.

Polityka z Rosją

Za panowania Zygmunta III Wazy w Rosji doszło do kryzysu dynastycznego po wygaśnięciu linii Rurykowiczów, co osłabiło ten kraj. Dochodziło do buntów chłopskich i powstań, gdzie przewodził chłopom Bolonikow. Sytucję próbowali wykorzystać polscy magnaci, którzy angażowali się w walkach o władzę. Zygmunta III Waza zmierzał opanować tron Rosji, a kościół katolicki podporządkować sobie prawosławie. W latach 1609 - 1619 doszło do wojny. Wojsko polskie pod osobistym dowództwem króla uderza na Smoleńska i zdobywa miasto na wiosnę 1611 roku. W 1610 roku hetman Żółkiewski rozbija pod Kłuszynem odsiecz szwedzko - rosyjską idącą na pomoc miastu. W 1613 powołano na cara Michała z dynastii Romanowych, który odpiera dalsze ataki. W styczniu 1619 roku w Dywilinie obie strony podpisują rozejm na 14 lat. Przyłączono do Rzeczypospolitej ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską. Za rządów Władysława IV dochodzi do wojny smoleńskiej w latach 1632 - 1634, gdzie Smoleńsk zostaje okrążony przez wojsko rosyjskie. Odsiecz poprowadzona przez Władysława IV i hetmana Krzysztofa Radziwiłła pozwoliła na odparcie najazdu. W 1634 w Polanowie zawarto pokój, w wyniku którego Rosja uznała warunki rozejmu dywilińskiego. W czasach panowania Jana Kazimierza ma miejsce ogromne kozackie powstanie kierowane przez Bohdana Chmielnickiego. W 1654 roku wydana została ugoda o wcieleniu Ukrainy do carskiej Rosji, którą zaakceptowała rada kozacka. W 1654 roku Rosjanie zaatakowali ziemie polskie, a walki toczyły się o Ukrainę. W 1654 i1655 roku Rosjanie odnosili sukcesy, zajęli Ukrainę i dużą część Litwy. W 1655 roku doszło do zawarcia rozejmu, co wymusił najazd Szwedzki. Drugim etapie wojny z Rosją w latach 1660 - 1667 zwycięstwa odnosi hetman Czerniecki pod Połonką, Jan Kazimierz odzyskuje Litwę, a w 1660 roku w bitwie pod Cudnowem hetman Lubomirski rozbija wojsko rosyjskie. W 1667 roku dochodzi do zawarcia kompromisowego rozejmu w Andruszowie. Na jego mocy Rosja zatrzymuje Księstwo Ruskie i południowe kresy Ukrainy z Kijowem. W 1686 roku zostaje zawarty w Moskwie pokój, zwany od imienia polskiego posła pokojem Grzymułtowskiego.

Polityka z Turcją

Przyczyną konfliktów był ataki Tatarskie na ziemie Rzeczypospolitej oraz najazdy Kozaków na ziemie tureckie.

Występował też spór o Mołdawię. W 1620 roku hetman Żółkiewski wyrusza na Mołdawię popierając oddanego Polsce hospodora, czym dochodzi do wojny polsko - tureckiej. Źle przygotowana armia polska w bitwie pod Cecorą klęskę. Wojna w 1621 roku toczy się głównie wokół obrony obozu warownego pod Chocimiem. Po obustronnym wyczerpaniu sił zawarto pokój powracający do granic przedwojennych. W 1672 roku do Polski wkracza regularna armia sułtana Mahommeda IV, w ręce tureckie wpada Kamieniec Podolski. Król Michał Korybut Wisniowiecki zdecydował się podjąć rokowania pokojowe, które doprowadziły do zawarcia pokoju w Buczaczu. Województwo kijowskie, podolskie i bracławskie znalazło się w Turcji. Polska zobowiązała się do płacenia rocznego haraczu. W 1673 roku Jan III Sobieski pokonuje Turków pod Chocimiem, a rok później zostaje królem. Zawiera sojusz z państwem francuskim. W 1683 roku pod osobistym dowództwem Jana III Sobieskiego dochodzi do zwycięskiej bitwy pod Wiedniem, zaczyna się upadek imperium tureckiego. W latach 1684 - 1699 Polska walczy obok państw Ligi Świętej przeciwko Turcji, ale nie odnosimy większych sukcesów. W 1699 roku dochodzi do zawarcia pokoju w Karłowicach, który przywracał Polsce stan posiadania sprzed roku 1672.

W Wieku XVIII Rzeczypospolita przeżywała kryzys wewnętrzny, który doprowadził do rozpadu kraju i zagarnięcia ziem przez państwa ościenne. W XIX stuleciu tereny ziem polskich są w rękach trzech zaborców, w tym okresie mają miejsce powstania narodowe.

"Jeszcze Polska nie umarła..."

W 1797 roku zaczęto tworzyć Legiony Polskie u boku Napoleona. Walczyli w Wenecji, pomagały w rozbiciu państwa papieskiego, uczestniczyły w zajęciu Neapolu i w końcu zostały wysłane na San Domingo.Duże znaczenie miało utworzenie Legionu Naddunajskiego któremu przewodził Karol Kniaziewicz. Uformowanie Legionów miało ogromne znaczenie dla sprawy polskiej w Europie. Polacy nawiązali kontakty z rewolucjonistami francuskimi. Zwycięstwa Napoleona nad wojskami państw zaborczych rozbudziły nadzieje Polaków. W Wielkopolsce w 1806 roku wybuchło powstanie, a decyzja o powstaniu Księstwa Warszawskiego na mocy traktatu w Tylży przyjęła się optymistycznie wśród większość Polaków. W lipcu 1807 roku nadana została konstytucja Księstwa Warszawskiego. W tym samym roku uregulowano kwestię chłopską znosząc poddaństwo. Terytorium Księstwa uległo powiększenie po zwycięskiej bitwie pod Raszynem w 1809 roku. Polacy brali też udział w kampanii Napoleona na Moskwę. Księstwo Warszawskie stanowiło przekreślenie trzech zaborów, narodziło się państewko, które obejmowało ziemie polskie mimo, że ustrojowo wzorowało się na Francji. W 1829 roku zawiązał się spisek Podchorążych, a działalność spiskowa młodych patriotów doprowadziła do wybuchu powstania niepodległościowego 29 listopada 1830 roku. Dyktatorem został obwołany 5 grudnia 1830 roku Józef Chłopicki. Stoczono bitwę pod Grochowem w lutym 1831 roku. W marcu i kwietniu miejscami bitew był Wawer, Dębne Wielkie i Iganie. 26 maja tego samego roku stoczono bitwę pod Ostrołęką. Klęska powstania spowodowała nasilenie ucisku narodowego ze strony zaborców. Zapoczątkowała pragnienie odzyskania niepodległości wśród Polaków. Wybuch powstania pomógł powstańcom w Belgii uniemożliwiając tam rosyjską interwencję. Skutki dla Polaków były katastrofalne dokonywano aresztowań, konfiskowano mienie i wprowadzono liczne represje. W lutym 1846 roku doszło do wystąpień chłopów w Galicji. Skierowane one były w stronę szlachciców, celem przeprowadzenia reform uwłaszczeniowych i demokratycznych. Walki podczas "Wiosny Ludów" w latach 1848 - 1849 obecne były również w Polsce. W marcu 1848 roku powstał Komitet Narodowy w Poznaniu i tworzono polskie oddziały wojskowe. Doszło do bitew pod Książem i Miłosławem, ale sytuacja powstańców nadal była ciężka. Znaczenie Wiosny Ludów było dla Polaków bardzo ważne. Ożywiło się życie narodowe w zaborze pruskim i w Galicji. Polacy walczyli w imię wolności na barykadach miast włoskich, niemieckich, węgierskich i austriackich. Kolejnym zrywem niepodległościowym było powstanie styczniowe, które zapoczątkowały liczne manifestacje ludności w Warszawie. Powstały dwa stronnictwa polityczne Biali i Czerwoni. W styczniu 1863 roku Rząd Narodowy wydał manifest powstańczy i dekrety o uwłaszczeniu. Dyktatorami powstania byli między innymi Marian Langiewicz i Romuald Traugutt, który zdecydował się wprowadzić reformy w wojsku. W 1864 roku zaborcy rozbili oddziały powstańcze, a ukaz carski z 2 marca 1864 roku dotyczący uwłaszczenia zniechęcił chłopów do dalszego popierania powstania. powstanie styczniowe należało do jednych z większych zrywów narodowych Polaków, a jego klęska i represje popowstaniowe zmusiły do poszukiwania nowych dróg. Zrodził się program "pracy organicznej".

Rewolucja przemysłowa w XIX wieku

W XIX stuleciu nastąpił rozwój komunikacji i transportu. Zrodziły się różne sposoby przekazywania informacji, dzięki używaniu telefonu i radia. Wynaleziono silnik spalinowy i benzynowy, silnik Diesla, na masową skalę rozpoczęto produkcję samochodów. Bracia Wright wybudowali pierwszy aeroplan, a komunikacja kontynentalna nabrała szybkiego tempa. Ukończono budowę kanału Sueskiego w 1869 roku, natomiast w 1914 roku oddano do użytku Kanał Panamski. W medycynie i naukach ścisłych nastał duży postęp. Zaczęto sterylizować narzędzia chirurgiczne, stosowano promienie X, których twórcą był Wilhelm von Roentgen. Zaczęto używać szczepionki ochronne. W szkolnictwie wprowadzono obowiązkową naukę szkolną dzieci między 7 i 14 rokiem życia. We Francji ustawodawstwo to zostało wprowadzone w 1882 roku, natomiast w Wielkiej Brytanii w 1876. Dzięki uzyskaniu wykształcenia podnoszono kwalifikacje, co dawało awans społeczny i poszerzyło świadomość ludzi na scenie politycznej. Zaczęto wydawać więcej książek i czasopism. Zaszły też zmiany w obyczajach. O swoje prawa zaczęły walczyć kobiety. Zrodził się ruch sufrażystek, który zmierzał do przyznania praw wyborczych tej płci. Pierwsze prawa wyborcze przyznano kobietom w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonym. W 1896 roku wrócono do idei organizowania igrzysk olimpijskich.

Stronnictwa polityczne na ziemiach polskich

Wśród organizacji politycznych działających na terenach ziem polskich reprezentujących politykę prorosyjską wymienić możemy Ligę Narodową, Polskie Drużyny Sokole, chłopskie stronnictwo - Drużyny Bartaszowe. Działaczem obozu narodowego był Roman Dmowski, który w książce "Niemcy, Rosja a kwestia polska" nakreślił swoje poglądy polityczne. Uważał, że największe zagrożenie istnieje od strony Niemiec. Polacy powinni współpracować z Rosją, ponieważ podobnie jak Rosjanie reprezentują kulturę słowiańską. Dzięki Rosji nastąpi zjednoczenie ziem polskich, a najlepszym rozwiązaniem byłaby autonomia. Podtrzymywano koncepcje współpracy z Rosją.

Wśród stronnictw politycznych reprezentujących orientację na Austrię i Węgry wymienić możemy Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, organizację "Strzelec" z Krakowa, "Związek Strzelecki" ze Lwowa oraz Związek Walki Czynnej. Głównym celem tej orientacji było wywołanie powstania w Królestwie. Miała to być podstawa odrodzonej Polski. Orientację lojalistyczną reprezentowali konserwatyści, członkowie organizacji politycznych i wojskowych działających głównie w Galicji. Zamierzali przyłączyć Królestwo Polskie do Galicji. Dążyli do utworzenia monarchii trialistycznej reprezentującej Austrię, Węgry i Polskę. Brakowało tu haseł odzyskania pełnej niepodległości. Przedstawiciele orientacji rewolucyjnej przeciwni byli walki o niepodległość. Widzieli w tym zagrożenie dla proletariatu. Popierała tą opcję polityczną Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy oraz Polska Partia Socjalistyczna - Lewica.

Mocarstwa światowe wobec kwestii Polski

Naczelna Komenda wojsk austro - węgierskich wydała w sierpniu 1914 roku odezwę zawierającą wiele ostrożnych ogólników, głosiła hasła wyzwoleńcze dla Polaków i zrzucenie jarzma rosyjskiego. Kolejną odezwę wydał Naczelny Wódz Armii Rosji Wielki Książę Mikołaj Mikołajewicz w sierpniu 1914 roku. W jej treści czytamy o połączeniu terenów polskich pod rządami Rosji. 5 listopada 1916 roku gubernatorzy niemiecki i austriacki ogłosili deklarację informującą o decyzji cesarza Niemiec Wilhelma II oraz cesarza Austrii Franciszka Józefa, którzy postanowili utworzyć samodzielne państwo polskie. Miała to być dziedziczna monarchia, której ustrój określać miała konstytucja. Z noworoczną odezwą wystąpił też car Rosji w grudniu 1916 roku, który zapowiedział utworzenie wolnej Polski złożonej z terytoriów ziem polskich, które łączyłaby z Rosją unia. Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich wydała w marcu 1917 roku odezwę, w której zadeklarowano prawo do odzyskania niepodległości przez naród Polski. 8 stycznia 1918 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Wilson ogłosił słynne 14 punktów. Było to orędzie do Kongresu, w którym była mowa o niepodległej Polsce.

Wojsko Polskie w czasie I wojny światowej

W sierpniu 1914 roku powołano polskie formacje wojskowe, które kilkakrotnie reorganizowano. Były to trzy brygady, których głównym dowódcą był Józef Piłsudski. Dowódcami byli też J. Haller oraz S. Szeptycki. Oddziały te przestały funkcjonować po kryzysie przysięgowym w 1917 roku. Działał Legion Puławski grupujący ochotników walczących przy armii rosyjskiej. Inicjatorem powołania legionu był podpułkownik Witold Gorczyński. Oddział brał udział w bitwie pod Radomiem. Po roku 1915 utworzona została z niego Polska Brygada Strzelecka. Polacy służący w Rosji powołali Polski Korpus I, II. i III. Zgodę na to wyraził Rząd Tymczasowy. Polskie Korpusy istniały do wiosny 1918 roku. Z inicjatywy Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu powołano we Francji Armię Polską, która powstała w skutek dekret prezydenckiego. W jej skład wchodzili Polacy mieszkający w krajach zachodniej Europy oraz ochotnicy ze Stanów Zjednoczonych i Kanady. Od koloru mundurów nazywano ją "błękitną Armią Hallera". Po uzyskaniu niepodległości żołnierze Armii Hallera przybyli na ziemie polskie.

Podpisanie Karty Atlantyckiej

Prezydent Stanów Zjednoczonych F. D. Roosevelt oraz premier Wielkiej Brytanii W. Churchill podpisali 14 sierpnia 1941 roku na pokładzie statku "Prince of Wales" kartę, która formułowała podstawowe prawidła polityki mocarstw. Podkreślała prawa narodów do niepodległości i decydowania o ustroju. Kartę Atlantycką podpisało wiele państwa należących do koalicji antyfaszystowskiej.

Teheran

Spotkanie przywódców mocarstw światowych Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz Związku Radzieckiego w Teheranie odbywało się od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku. Podjęto tu decyzje o powołaniu drugiego frontu europejskiego i przeprowadzono orientacyjny podział wpływów po zakończeniu wojny. Podtrzymano niepodległość Iranu, udzielono poparcia dla partyzantów Jugosławiańskich i zwrócono uwagę na współpracę koalicjantów. W sprawie polskiej zarysowano wstępne granice kraju.

Jałta

Spotkanie przywódców Wielkiej Trójki (Anglii, Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego) w Jałcie odbyło się od 4 do 11 lutego 1945 roku. Zdecydowano o powojennej organizacji świata, a w sprawie Niemiec podjęto decyzje o przyszłości tego kraju. Postanowiono podzielić go na strefy okupacyjne oraz wprowadzić zasady mające na celu uniemożliwienie odrodzenia się niemieckiego militaryzmu i ideologii nazizmu. Określono termin powołania Organizacji Narodów Zjednoczonych. Związek Radziecki dwa miesiące po zakończeniu europejskiej wojny miał rozpocząć działania zbrojne przeciwko Japonii. W kwestii polskiej zdecydowano o utworzeniu rządu koalicyjnego i zapowiedziano wolne wybory. Potwierdzono przebieg polskiej granicy wzdłuż linii Curzona.

Poczdam

Konferencja w Poczdamie miała miejsce od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku. Uczestniczyli w niej premier Wielkiej Brytanii W. Churchill (po nim Wielką Brytanię reprezentował C. Attlee), prezydent Stanów Zjednoczonych H. Truman oraz przywódca Związku Radzieckiego Józef Stalin. Została powołana sojusznicza Rada Kontroli Niemiec, a w kwestii wprowadzono zasadę "4 D". Dekartelizacja oznaczała zlikwidowanie wszystkich karteli, które pracowały dla przemysłu zbrojeniowego. Demilitaryzacja oznaczała rozbrojenie Niemiec. Denazyfikacja wiązała się z likwidacją ideologii nazistowskiej i zarządzono demokratyzację kraju.

Okres Zimnej Wojny

Terminem tym określamy stosunki polityczne między dwoma blokami państw, które cechowało napięcie i stan "martwego" konfliktu. Pierwszy blok państw reprezentowały Stany Zjednoczone i państwa zachodnie, natomiast drugi związek Radziecki i kraje mu podporządkowane. Stalin był zdania, że system komunistyczny przeważają nad kapitalizmem. Według niego kapitalizm oraz faszyzm są wrogami ludzkości. Okres ten charakteryzował się wyścigiem zbrojeń, kłamliwą propagandą, licznymi sankcjami, zakładaniem baz na terytorium wroga.