I. MONARCHIA PATRYMONIALNA – forma organizacji państwa feudalnego, w której władca traktuje kraj jako swą własność i swobodnie nią dysponuje. Władzę sprawuje dożywotnio, a następnie przekazuje ją swemu potomstwu.

II. KONKORDAT – układ zawarty pomiędzy zwierzchnikiem Kościoła rzymskiego a władzą państwową, który w swej treści reguluje stosunki prawne między owym państwem a Kościołem.

III. STOSUNKI LENNE – funkcjonowały na podstawie tzw. umowy komendacyjnej, od terminu feudum, który zaczął zastępować dawniej używane beneficjum, literatura zachodnia nazwała feudalizmem – stosunki lenne. Zawiązanie stosunku lennego następowało w wyniku zawartej umowy, a jej zewnętrzny ceremoniał przypominał dawną komendację. Przyszły wasal poddawał się uroczyście władzy seniora, składając na klęczkach w jego ręce swoje złożone dłonie. Senior podnosił go z klęczek i całował w usta. Ceremonia ta nosiła nazwę homagium (hominium)czyli hołdu. Bezpośrednio po tym wasal stojąc składał przysięgę (fidelitas) na Ewangelię lub relikwie świętych, że dochowa wierności swemu seniorowie i będzie się dobrze wywiązywać ze wszystkich zobowiązań lennych. Wówczas to senior, wręczając mu przedmiot symbolizujący nadane lenno (na przykład włócznia) przekazywał mu nad nim władzę i oddawał uroczyście we władanie. Ta druga część ceremonii nosiła nazwę inwestytury. Hołd miał charakter zobowiązania czysto osobistego między ściśle określonymi ludźmi, kontrakt lenny tracił moc obowiązującą z chwilą śmierci jednej ze stron, bez względu na to, czy był nią senior, czy też wasal. Jeżeli chciano kontrakt przedłużyć, trzeba go było odnowić zarówno w jednym jak i drugim przypadku.

IV. OBOWIĄZKI LENNE - obowiązki, których wasal obiecywał przestrzegać w przysiędze składanej w czasie hołdu, dzieliły się na nakazy i zakazy. Nakazy: pomoc (auxilium) – to gł. pomoc zbrojna i rada (consiliom) – obowiązek przebywania na dworze seniora, zasiadania w jego radzie i brania udziału w jego sądach.

Zakazy, w  praktyce sprowadzały się one do jednego tzn. zabraniały szkodzenia osobie i interesie seniora. Zobowiązania lenne miały charakter dwustronny, toteż senior winien był zapewnić wasalowi spokojne i zgodne  prawem korzystanie z lenna. W przypadku popełnienia przez wasala wiarołomstwa (tzw. felonia) senior mógł mu nawet odebrać lenno. Decyzja taka musiała być jednak zatwierdzona przez sąd parów. Z czasem wasal, gdy senior nie wywiązał się ze swoich obowiązków mógł zerwać stosunek lenny (deffidatio). Przedmiotem kontraktu zawieranego między wasalem a seniorem było lenno (beneficjum, zwane później feudum). Senior zachowywał w stosunku do niego własność , a wasal uzyskiwał jedynie prawo jej użytkowania. Lenno stanowiło więc klasyczny przykład własności podzielonej.

V. GRUPA LENNA -  każdy senior mógł posiadać nawet kilkunastu wasali. Ich liczba zależała jedynie od jego potęgi i zamożności. Wraz ze swymi wasalami tworzył tzw. grupę lenną, tj. jednostkę która miała charakter polityczny i stanowiła swoiste państewko. Członkowie jednej i drugiej grupy lennej zwali się we stosunku wzajemnym parami (pares). Senior czyjegoś wasala, też był czyimś wasalem itd. W ten sposób powstała hierarchia zależności lennych. U jej szczytu znajdował się zawsze król, który teoretycznie zajmował miejsce najwyższego seniora, ale wobec zasady, jaka wówczas panowała tj. „wasal mego wasala nie jest moim wasalem”, król mógł oddziaływać jedynie na swoich bezpośrednich lenników.

VI. FEUDALIZM - termin ten został wprowadzony w XVII w i jest używany na określenie stosunków politycznych, gospodarczo-społecznych i prawnych. Cechami charakterystycznymi feudalizmu były: ustrój społeczno-gospodarczy oparty na podzielonej własności ziemi; wielka własność ziemskiej; eksploatacja ziemi przez uzależnionych ekonomicznie i prawnie od właściciela majątku chłopów; przejmowanie znacznej części lub całości zysków z tej eksploatacji przez właściciela (renta feudalna); system społeczno –prawny, który

VII. USTRÓJ WASALNO-LENNY - upowszechnił się przede wszystkim w zachodniej Europie i doprowadził tam do wykształcenia się tzw. drabiny feudalnej -  skomplikowanego systemu zależności osobowych między seniorami a wasalami. Najwyższym seniorem był król. Jego lennicy dysponujący rozległymi władzami terytorialnymi (książęta, hrabiowie, margrabiowie) stanowili współuczestniczącą w sprawowaniu najwyższej władzy grupę baronów (we Francji nazwanych parami – równymi). Wasale królewscy byli jednocześnie seniorami swoich wasali – feudałów podlegających ich władzy. Walki polityczne między seniorami oraz dążeniami feudałów do posiadania jak najwyższej liczby lenn powodowały, że senior mógł być wasalem (z tytułu posiadania lenna) nawet człowieka stojącego niżej w hierarchii społeczno-politycznej. Ta skomplikowana sytuacja doprowadziła z czasem do wykształcenia się zasady, że wasal mojego wasala nie jest moim wasalem.

Mianem lenna określa się wszystkie nadania ziemskie obciążone świadczeniami na rzecz seniora, dysponującego własnością zwierzchnią. Lennami były więc zarówno wielkie władztwa terytorialne (na przykład Akwitania) i drobne majątki ziemskie rycerstwa.

VIII. WIELKIE DYNASTIE ŚREDNIOWIECZA

FRANCJA

Merowingowie – założyciel dynastii Chlodwig (481-511) - dynastia ta panowała od V do I połowy VIII wieku.

Karolingowie – dynastia ta panowała od II połowy VIII wieku do 987 roku

Kapetyngowie – dynastia panowała w latach 987-1328; pierwszy przedstawiciel Hugo Kapet, ostatni przedstawiciel Karol IV Piękny

Walezjusze – dynastia ta panował w latach 1328-1589. Pierwszym jej przedstawicielem był Filip IV.

NIEMCY

Ludolfingowie (dynastia saka) - dynastia ta panowała w latach 911-1138; pierwszy przedstawiciel Henryk I, książę saski, król Niemiec), ostatni przedstawiciel Henryk V

Hohenstaufowie (dynastia salicka) - dynastia ta panował w latach 1138-1254; pierwszy przedstawiciel  Konrad III, ostatni przedstawiciel Konrad IV

1254-1273 Wielkie Bezkrólewie w Niemczech

Od 1273 roku z chwilą wstąpienia na tron Rudolfa Habsburga rozpoczął się okres panowania dynastii Habsburgów.

ANGLIA

Dynastia normandzka – dynastia ta panowała w latach 1066 (bitwa pod Hastings)-1154; pierwszy przedstawiciel Wilhelm Zdobywca, ostatni przedstawiciel Stefan

Plantageneci – dynastia ta panowała w latach 1154-1485; pierwszy przedstawiciel Henryk II

Tudorowie- dynastia ta panowała od 1485 roku (po zakończeniu Wojny Dwóch Róż), pierwszy przedstawiciel Henryk Tudor

INNE DYNASTIE

Rosja – Rurykowicze

Węgry – Arpadzi, Andegaweni

Czechy – Przymyślidzi, Luksemburgowie

IX. MONARCHIA STANOWA – jedna z form państwa feudalnego, w której władza monarchy została ograniczona na rzecz jednego lub kilku stanów: szlachty, duchowieństwa czy mieszczaństwa. Forma monarchii stanowej pojawiła się w XIII wieku we Francji i Anglii, a upowszechniła się w wieku XIV. Przywileje nadane przez monarchę jednemu lub kilku stanom, ograniczały w różnym stopniu dotychczasowe uprawnienia władcy. Dopuszczały one prawo stosowania oporu w stosunku do władcy, w przypadku gdyby on sam nie przestrzegał nadanych przywilejów. Przywileje takie wydali miedzy innymi: król Anglii Jan bez Ziemi w 1215 roku - „Magna Charta Libertatum” („Wielka Krata Swobód”); król węgierski Andrzej II w 1222 roku - „Złota Bulla”; król Czech Jan Luksemburczyk w 1331 roku oraz król polski Henryk Walezy w 1573 roku – „Artykuły henrykowskie”.

X. STANY – nie były w średniowieczu grupami zamkniętymi, choć początkowo o przynależności do nich decydowało urodzenie. Przejście od stanu do stanu było możliwe na drodze nobilitacji (nadanie szlachectwa), uzyskania obywatelstwa miejskiego, czy wejścia w stan duchowny.

XI. NARODZINY PARLAMENTARYZMU

ANGLIA

Parlament zwołany po raz pierwszy w 1265 roku przez króla Henryka III (pierwszy wzorcowy parlament zwołał w 1295 roku króla Edward I), składał się z dwóch izb: Izba Lordów (dziedziczna przynależność, w jej skład wchodziło wyższe duchowieństwo oraz możnowładztwo, jej członkowie otrzymywali tytuł „para Anglii) oraz Izba Gmin (członkowie dobierani według zasady cenzusu majątkowego, który obowiązywał w tym kraju do 1832 roku).

FRANCJA

W 1302 roku król Filip IV Piękny zwołał po raz pierwszy Stany Generalne, złożone z duchowieństwa (I stan), arystokracji (II stan) oraz z tzw. III stanu (mieszczanie, chłopi, inteligencja – przyszła burżuazja).

NIEMCY

Już w XIII wieku Rzesza zwoływała Hoftag, od XV wieku Reichstag, który składał się z trzech kolegiów: kolegium elektorów; kolegium książąt i wolnych panów oraz z kolegium miast. Członkowie do Reichstagu nie byli wybieralni. Byli to przedstawiciele i władcy krajów niemieckich. Pierwszy parlament ogólnoniemiecki zostanie zwołany dopiero w maju 1848 roku podczas Wiosny Ludów.

Landtagi – parlamenty lokalne Rzeszy.

HISZPANIA

W Kastylii i Aragonii od przełomu XIV i XV wieku zaczęto zwoływać Kortezy.

SKANDYNAWIA

Tylko w tamtejszym parlamencie chłopi mieli swa reprezentację.. Od przełomu XV i XVI wieku zaczęto zwoływać: w Szwecji Riksdag, a w Norwegii Storstin.

ROSJA

Od XVI wieku zaczyna być zwoływany Sobór Ziemski, który składał się z : Świętego Synodu i Dumy Bojarskiej.

POLSKA

W 1492 roku Król Jan Olbracht zwołał po raz pierwszy Sejm Walny, który składał się z trzech stanów sejmujących: króla, izby poselskiej i senatu.