Wejherowo

Wejherowo jest miastem zamieszkiwanym przez 50 tysięcy ludzi i leży w północno-zachodniej części aglomeracji gdańskiej. Otacza je malownicza okolica, miasteczko znajduje się u podnóża porośniętych lasami wzgórz morenowych wzdłuż pradoliny rzeki Redy.

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Śmiechowa i Nanicach pochodzą z epoki żelaza (około 650 p.n.e.). W VII wieku był to teren słowiańskiej osady, zaś w XI wieku założono ty trzy grody. Włości te w 1576 roku zakupił starosta pucki Ernest Wejher z rodu z Frankonii. Jego potomek Jakub, który towarzyszył Władysławowi IV w czasie jego wojennych wypraw, złożył - jak relacjonuje to Ojciec Grzegorz, autor kroniki przedstawiającej prapoczątki miasta - w obliczu zagrożenia życia pod miejscowością Biała na terenie Smoleńszczyzny (1634) śluby, które późnej spełnił skrzętnie, finansując budowę kościoła pod wezwaniem Trójcy Świętej na terenie dóbr śmiechowskich nad rzeką Białą. Pomiędzy nią oraz niewielką rzeczką Srebrną lokował 28.05.1643 roku niewielką miejscowość, nazywaną Wejherowską Wolą. Przywilej z dnia 13.01.1650 roku nadany przez króla Jana Kazimierza na prawie chełmińskim przekształcił tę osadę w prawowite miasto, które następnie w późniejszych czasach potwierdził Jan III Sobieski (1696 r). Herbem miasta jest biały krzyż maltański z niebieskim polem w tle, czerwoną różą pośrodku a wszystko obramowane jest liśćmi wawrzynu.

Ufundowany przez Jakuba Wejhera kościół z klasztorem (1648 - 1651) przypadł w opiece O.O. Reformtorom. W 1651 roku została tu otwarta przyklasztorna szkoła oraz powstał pomysł budowy Kalwarii, na wzór kalwarii jerozolimskiej, która liczy obecnie 26 kaplic. Sanktuarium oddziaływało na teren całych Kaszub. Przez XVIII i XIX wieku odwiedzane było przez około kilkanaście tysięcy pątników w czasie jednego roku. Wpłynęło to znacznie na szybki rozwój miasta. Po rodzinie Wejherów (do 1657) miastem zarządzały rody magnackie - Radziwiłłów z Nieświeża (do 1681), Sobieskich (do 1720), Przebendowskich (do 1782), a po nich władanie nad miastem objął rezydent angielski w Gdańsku A. Gibsone (do 1796) i oraz ród Keyserlingów (do 1808).

Pomimo przeciwności losu ( krwawych wojen ze Szwedami, wojen w XVIII wieku, okresu zaboru pruskiego) miasto wciąż się rozrastało, wpływało to czynnie na zwiększenie zaludnienia okolicznych terenów a generowało to dogodne położenie na szlaku handlowym i transportowy Gdańsk - Szczecin.

W 1772 roku miasto zamieszkiwane było przez 565 ludzi. Rozwój nastąpił po zbudowaniu szlaku kolejowego na linii Gdańsk - Koszalin w 1870. Pod panowaniem zaborcy pruskiego postępował czynny proces germanizacji. Wraz ze szkołą ewangelicką (1778) zbudowano kościół ewangelicki (zbudowany w 1823) oraz szpital (zbudowany w 1874), choć ciągle jeszcze prosperował szpital prowadzony przez ss. Szarytki (1866). Władze pruskie zlikwidowały szkołę przyklasztorną (zbudowaną w 1824) oraz klasztor (zbudowany w 1874). Ludność w czynie społecznym zbudowała w tym czasie tzw.: Leoninum. Pomimo czynnie działającej i organizującej się Hakaty zmniejszeniu uległy tereny niemieckiej własności ziemskiej (1896 - 1914), co było pośrednio wynikiem również powstanie banków ludowych oraz spółdzielni - przykładem są Bank Kaszubski (zbudowany w 1907) oraz Spółdzielnia "Kupiec". W okresie od 1905 do 1908 zbudowano potężny budynek kościoła ewangelickiego. Wejherowianie zajmowali się pracą na roli, handlem drzewem, kupiectwem oraz uprawianiem rzemiosła. Dobrze prosperowały to przede wszystkim młyny, cegielnie, kuźnie, drukarnia ( zbudowana w 1845), cementownia (zbudowana w 1873), fabryka cygar (zbudowana w 1892), gazownia (zbudowana w 1895) oraz rzeźnia (zbudowana w 1898). W 1900 roku Wejherowo zamieszkiwane było już przez 6 720 mieszkańców, w tym przez około 2,5 tysięcy ludzi wyznania ewangelickiego.

Dnia 10 lutego 1920 roku miasto znów znalazło się w granicach Polski i założono w nim siedzibę Urzędu Marynarki Handlowej (1920 - 1927) oraz siedzibę władz powiatu morskiego (1928). Ale sytuacja ekonomiczna miasta nie była zadowalająca - bieda i bezrobocie było trudne do zwalczenia. Podjął się tego trudu burmistrz Teodor Bolduan, który był inicjatorem między innymi zbudowania basenu oraz kompleksu kortów tenisowych. Działały tu: drukarnia "Gazety Kaszubskiej" (w latach 1922 - 1939), Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" (od roku 1919), chór "Lutnia", Teatr "Kaszubski" (od roku 1935) oraz miasto było bazą stacjonowania I Batalionu Morskiego. Złaszono w mieście również seminarium nauczycielskie. W 1939 roku miasto zamieszkiwane było przez około 16 000 ludzi.

W latach 1939 - 45 Wejherowo również uczestniczyło w czasie wojny i okupacji. We wrześniu 1939 roku rozstrzelany przez hitlerowców został Teodor Bolduan oraz ks. Prałat Edmund Roszczynialski, a w pobliskim lasku piaśnickim dokonano masowych mordów na Polakach. Ludność czynnie podejmowała próby przeciwstawienia się okupantowi hitlerowskiemu, wspierana przez partyzantów z "Gryfa Pomorskiego".

Miasto wyzwolono w dniu 12 marca 1945 roku. W 1946 roku Wejherowo zamieszkiwane było przez 13 tysięcy ludzi, a po całkowitej elektryfikacji kolei ( dokonanej w 1957 roku) liczba ta wzrosła do około 20 tysięcy. Po okresie wojny miasto zaczęło inaczej prosperować - powstały nowe zakłady: obuwniczy "Neptun", odzieżowy "Jantar", przetwórstwa "Las". Produkcje wznowiła Cementownia "Wejherowo". Edukacja dotychczas prowadzona w gimnazjum i seminarium kontynuowana była w Liceum Ogólnokształcącym oraz Liceum Pedagogicznym (do 1969). Zbudowano nowoczesne osiedla: Harcerskie, Tysiąclecia, Staszica, Ściegiennego oraz nowe budynki szkól średnich: samochodowej, elektrycznej, dla dzieci niesłyszących, liceum medycznego, jak również szkoły muzycznej, nowego szpitala, dwóch nowych kościołów i budynków parafialnych, hotelu "Bliza".

Współcześnie miasto posiada malowniczo położony stadion oraz ogromny park z wybudowanym w jego obrębie amfiteatrem. Sportowymi sukcesami mogą poszczycić się kręglarze, bokserzy, piłkarze oraz modelarze okrętowi. W 1968 roku założono "Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej". Sukcesy odnosi ruch śpiewaczy, np. w całym województwie znane są występy chórów "Harmonia" i "Cantores Veiherovienses". Od 1966 roku miasto to jest siedzibą "Ogólnopolskiego Festiwalu Pieśni o Morzu".

Najważniejszymi zabytkami współcześnie są:

• kościół klasztorny zawierający bogato zdobione krypty Wejherów i Przebendowskich (w podziemiu kościoła),
• kościół farny,
• budynek szpitalny pochodzący z XVIII w. zbudowany przy budynku fary,
• budynki pałacowe rodziny Przebendowskich z XVIII wieku,
• kalwarię (większa liczba kaplic pochodzi z okresu 1651 - 57),
• ratusz na rynku zbudowany w 1650 roku, który trzykrotnie uległ przebudowywaniu i dziś prezentuje się okazale i majestatycznie.