Czynniki wpływające na:

  1. Klimat:

Wpływ dominujących mas powietrza

Ze względu na równoleżnikowy układ jednostek fizyczno-geograficznych na obszarze Dolnego Śląska (dominujący przebieg) na jego klimat i warunki pogodowe wpływają głównie masy napływające znad Atlantyku, północno wschodniej Europy i Skandynawii. Znacznie rzadziej są to masy ciepłego powietrza znad Azorów czy z kierunku basenu Morza Śródziemnego.

Powietrze podzwrotnikowe ciepłe, o dużej wilgotności i o umiarkowanej przejrzystości może napływać nad Dolny Śląsk w okresie całego roku. Natomiast powietrze podzwrotnikowe kontynentalne pojawia się nad Dolnym Śląskiem w okresie lata i jesieni. Jest ono wyjątkowo suche, bardzo zapylone i napływa znad północnej Afryki, Azji Mniejszej i Południowo Wschodniej Europy. Powietrze polarno morskie, które jest chłodne i wilgotne a zarazem średnio przejrzyste, występuje w okresie całego roku znad północnego Atlantyku. Powietrze polarno kontynentalne - określane jako zimne, wysuszone i ciężkie, o wysokim stopniu przejrzystości, napływające zimą znad Syberii i Europy Wschodniej. Powietrze arktyczne morskie - wychłodzone, ciężkie, przejrzyste o doskonałej widoczności, napływające w półroczu chłodnym znad Morza Arktycznego, terenów Grenlandii, Spitzbergenu i Nowej Ziemi. Powietrze umiarkowane o odmianie kontynentalnej - wysuszone, mało przejrzyste, napływające w półroczu ciepłym znad Europy Wschodniej.

Z informacji tych wynika, że jest to klimat umiarkowany oceaniczny. Dominujące masy sprawiają, że cechuje się łagodnymi zimami i dość chłodnymi miesiącami letnimi (w porównaniu z pozostałą częścią Polski). Cechą szczególna są częste ale krótkotrwałe okresy pochmurne z opadami. W okresie zimy charakterystyczne są wiatry południowo - zachodnie mające łagodzący charakter natomiast latem są to wiatry północno - zachodnie, które obniżają temperatury na Dolnym Śląsku. Do częstych stanów pogody należą długotrwałe wyże. Mają one związek z powietrzem podzwrotnikowym i charakteryzują się długimi okresami pięknej słonecznej pogody, często bezwietrznej. Najczęściej przypadają na miesiące maj, wrzesień. Wówczas na terenie Dolnego Śląska możliwe są inwersje temperatury i mgły w niżej położonych obszarach Śląska. Rzadziej są to masy powietrza podzwrotnikowego wilgotnego kiedy to powodują one silne burze i nawałnice a w zimie wyże są powodem długich okresów słonecznej ale mroźnej pogody. Dzieje się to głównie w okresie os stycznia do marca.

Wpływ rzeźby terenu

Dolny Śląsk posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu. Możemy wyznaczyć dwie strefy. Pierwsza na północy to obszar nizinny druga na południu to obszary górskie. Najdalej na zachód jest to Nizina Śląsko - Łużycka porośnięta Borami Dolnośląskimi. Dalej na wschód są to już obszary Niżu Polskiego a więc Obniżenie Milicko - Głogowskie, Wał Trzebnicki z pagórami morenowymi oraz największa Nizina Śląska. Natomiast południowa strefa górska to duże i zróżnicowane pasmo górskie Sudety. Poruszając się na południe najpierw przekroczymy Pogórze Zachodniosudeckie a na wschodzie Przedgórze Sudeckie( Masyw Ślęży - 718 m n.p.m.). Same Sudety to wiele mniejszych pasm górskich o skomplikowanej genezie i budowie. Dominujące są łagodne i długie grzbiety niezbyt stromymi stokami. Ogólny podział Sudetów dzieli je na trzy części: Sudety Zachodnie (Góry Kaczawskie, Rudawy Janowickie, Góry Izerskie, Karkonosze z najwyższym szczytem Sudetów Śnieżką - 1602 m n.p.m.), Sudety Środkowe (Góry Wałbrzyskie, Góry Sowie, Góry Bardzkie, Góry Kamienne, Góry Stołowe, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie) oraz Sudety Wschodnie (masyw Śnieżnika ze Śnieżnikiem - 1425 m i Góry Złote).

Sudety wyróżniają się ostrzejszym przebiegiem klimatu niż pozostała część Dolnego Śląska. Dla przykładu pokrywa śnieżna zalega tam nawet do 150 dni w Karkonoszach i Masywie Śnieżnika. Same góry ułożone na kierunku północny - zachód południowy - wschód stanowią barierę dla mas powietrza wilgotnych podzwrotnikowych. Dlatego też położona na północ od nich Nizina Śląska jest jednym z najcieplejszych rejonów Polski. Zimy są łagodne a pokrywa śnieżna zalega średnio tylko 50 dni w roku. W samych górach występuje zjawisko tworzenia się ciepłego wiatru typu fenowego. Przepływający przez pasmo wiatr w wyniku adiabatycznych zmian jest już po ich pokonaniu ciepły i suchy. Powstaje on w sytuacji kiedy to izobary układają się prostopadle do przebiegu pasma górskiego. Są one typowe dla pogody cyklonalnej a warunkiem powstania jest występowanie dwóch ośrodków po obu stronach gór. Na południu na Wyżynie Morawskiej jest to lokalny układ wysokiego ciśnienia a na północy jest to cyklonalny układ. Największa częstotliwość tworzenia się tych wiatrów to jesień i przedzimie. Stosunkowo najrzadziej ma to miejsce latem. Powietrze fenowe, ciepłe i suche, spotyka się na Przedgórzu z masami powietrza z zachodu. W wyniku tego tworzą się w tej strefie chmury, brak ich jest natomiast w strefie fenu. Szkodliwe działanie fenu to bardzo szybkie topnienie pokrywy śniegowej w okresie zimy co ma zły wpływ na rośliny ozime. Wpływ fenu jest odczuwalny aż po Wrocław. Nizina Śląska to także najniższe opady wynikające z cienia opadowego Sudetów. Opady rosną na północ i południe od niej a w górach osiągają nawet 1400 mm rocznie. Sudety to również najwięcej dni z opadem w ciągu roku.

Wpływ położenia geograficznego

Województwo dolnośląskie położone jest w południowo-zachodniej części Polski. Na jego obszar składają się terytoria dawnych województw: legnickiego, wałbrzyskiego, jeleniogórskiego, wrocławskiego oraz siedmiu gmin z byłych województw: kaliskiego i leszczyńskiego. Na północy sąsiaduje z województwem lubuskim, wielkopolskim, na wschodzie z opolskim. Granica państwa z Niemcami i Czechami to pozostałe granice województwa. Centralne położenie na kontynencie europejskim decyduje o przejściowości klimatu umiarkowanego ciepłego. Klimat na terenie Dolnego Śląska ma wyraźne cechy klimatu umiarkowanego ciepłego morskiego a silne urozmaicenie rzeźby decyduje o jego piętrowości w górach. Średnia roczna temperatura powietrza kształtuje się na poziomie 8,5 ° C . W miesiącu styczniu wynosi ona -1,1 ° C a w lipcu 18,8 ° C . W ciągu roku amplitudy temperatur średnich dochodzą do 19 stopni na nizinie. Nizina Śląska to także region o najdłuższym okresie wegetacyjnym w Polsce wynoszącym 225 dni i zaczynającym się średnio około 25 marca podczas gdy okres gospodarczy, temperatury dobowe średnie powyżej zera stopni, rozpoczyna się na początku marca.

Wpływ działalności człowieka

W zagadnieniu tym chodzi o zanieczyszczenia powodowane przez człowieka a wynikające z działalności przemysłowej i bytowania człowieka. Na terenie Dolnego Śląska prowadzona jest działalność gospodarcza na dużą skalę.

W roku 1998 województwo to miało około 10% udział w emitowanych w Polsce zanieczyszczeniach przemysłowych w postaci pyłów, zaraz po Górnym Śląsku, 11% udział w emisji krajowej tlenków siarki, czwarte miejsce wśród województw oraz siódme w emisji tlenków azotu. Wskazuje to na duże uprzemysłowienie województwa dolnośląskiego. Sytuacja na polu emisji zanieczyszczeń ulega jednak ciągłej poprawie. W 1990 roku sytuacja wyglądała dużo bardziej dramatycznie: emisja pyłów zmniejszyła się o 80%, tlenków siarki o 45% a tlenków azotu o 31%. Tak duża redukcja ma związek ze zmniejszeniem emisji przez zakłady przemysłowe na skutek zaostrzenia kar za przekraczanie norm środowiskowych. Część zakładów uległa również likwidacji lub przekształceniom. W wielu zakładach pojawiły się nowoczesne systemy redukujące ilość spalin w emitowanych spalinach i odpadach stałych lub płynnych. Jednak pomimo tego do najbardziej uciążliwych zakładów należą niezmiennie Elektrownia "Turów" (druga pod względem mocy zainstalowanej elektrownia w Polsce), zakłady zagłębia miedziowego Spółki KGHM "Polska Miedź". Swój udział mają też elektrociepłownie miejskie jak ta we Wrocławiu. Emisja tych zanieczyszczeń jest szczególnie uciążliwa dla obszarów miast i obszarów górskich. Zarówno w górach jak i w miastach występują niekorzystne warunki do rozpraszania gazów i pyłów, ograniczone jest przewietrzanie takich miejsc. Redukuję się ilość zanieczyszczeń w miastach ze źródeł stacjonarnych poprzez przechodzenie od opalania piecami węglowymi na gazowe i na olej opałowy. Prowadzi się również akcje na rzecz zaprzestania spalania odpadów w miejscach do tego nieprzystosowanych. Ważnym zagadnieniem jest emisja zanieczyszczeń z pojazdów mechanicznych. W województwie dolnośląskim podobnie jak i w całej Polsce systematycznie rośnie liczba pojazdów. Powoduje to zwiększenie emisji związków siarki oraz tlenkami węgla, węglowodorami i związkami ołowiu. Z tego typu źródeł pochodzi 30% tlenków azotu i 20% związków ołowiu.

Dużym problemem, który miał już swoje widoczne efekty w Górach Izerskich jest napływ zanieczyszczeń terenów państwa ościennych. Bogate złoża węgla brunatnego sprawiają, że w obu tych krajach rozbudowano przemysł energetyczny będący źródłem dużej ilości zanieczyszczeń. Znacznie więcej tych zanieczyszczeń przechodzi w kierunku Polski niż z terytorium naszego państwa nad Czechy czy Niemcy. Jeszcze do lat 90. ogromnym problemem były tzw. kwaśne deszcze. Była to woda deszczowa, która zawierała związki siarki i azotu. Związki te wchodzi w reakcje z wodą tworząc słabe roztwory kwasów, szczególnie kwasu siarkowego IV i VI oraz azotowego V. opad tych substancji powoduje duże zniszczenia w świecie roślin. Zaburzone zostają stosunki pH. U roślin porażony zostaje system opornościowy. Uszkodzeniu ulegają szczególnie części zielone, opadają liście. Zaburzona zostaje fotosynteza i stosunki wodne w roślinach, rozpoczyna się obumieranie. Kwaśny opad powoduje również problemy z pobieraniem związków odżywczych przez system korzeniowy. Potrzebna do życia związki azotu są syntezowane przez uaktywniony kadm i glin. Korzenie roślin obumierają co doprowadza do wyschnięcia całej rośliny.

Kwaśne deszcze bardzo niekorzystnie wpływają również na zbiorniki wodne. Zbiorniki są miejscem podwyższonej kumulacji szkodliwych związków spływających do nich powierzchniowo bezpośrednio lub rzekami. Takie pierwiastki jak kadm i glin bardzo niekorzystnie wpływają na faunę i florę zbiorników.

Szczególnie glin, który u ryb paraliżuje prace oskrzeli co prowadzi do śmierci wielu ryb. Już wielokrotnie obserwowano obniżenie z tego powodu ilości pstrągów i innych gatunków ryb.

Gospodarowanie odpadami

Odpady pochodzą z trzech głównych źródeł: przemysłu, gospodarki komunalnej i handlu. W zakresie likwidacji odpadów to Dolny Śląsk boryka się z podobnymi problemami jak cała Polska. Główną metoda utylizacji jest składowanie na wysypiskach śmieci, bardzo szybko zapełniających się. Problemem jest również brak prowadzenia segregacji odpadów już u ich źródła, tak powszechnie praktykowane na zachodzie. W stopniu niedostatecznym rozwinięty jest również system ponownego użytkowania zużytych produktów. Odpady przemysłowe to głównie śmieci pochodzące z takich działów gospodarki jak: górnictwo węgla, eksploatacja surowców mineralnych, przemysł energetyczny i hutnictwo. Szczególnie duże ilości pochodzą z kopalń w postaci skały płonnej, z zakładów przerabiania urobku oraz jako odpady poflotacyjne. Do tej grupy wchodzą również osadów z mechanicznego oczyszczania wód kopalnianych oraz popioły lotne i żużli z elektrowni, elektrociepłowni i kotłowni. Aż 94% wszystkich odpadów w województwie to te właśnie odpady przemysłowe. Ogólnie w województwie dolnośląskim powstaje aż 26% odpadów przemysłowych w Polsce. Oprócz tradycyjnego składowania nie rozwinął się jak dotąd na większą skalę przemysł utylizacji odpadów. W niewielkim zakresie wykonują go same zakłady przemysłowe. Większość zutylizowanych odpadów wykorzystuje się ponownie w przemyśle i budownictwie. Część z nich wykorzystywana jest do celów rekultywacji w rolnictwie.

  1. Sieć wodna:

Dolny Śląsk prawie w całości położony jest w zlewisku morza Bałtyckiego, w dorzeczu Odry. Rzeka płynie przez Nizinę Śląską prawie równolegle do masywu Sudetów. Większość jej dopływów to lewe prowadzące swe wody z terenów Sudetów. Do największych należą: Nysa Kłodzka z Białą Głuchołaską, Bystrzyca ze Strzegomką, Kaczawa z Nysą Szaloną i Skorą, Bóbr z Kwisą i Nysa Łużycka. Jeśli chodzi o nizinne prawe dopływy to największe z nich to: Stobrawa, Widawa, Barycz i Orla. Charakterystyczne jest zbieganie się rzek w okolicy Wrocławia co czyni te tereny podmokłym obniżeniem. Sieć rzeczna nie jest rozłożona równomiernie. Do obszarów o niskiej gęstości sieci rzecznej należą: Bory Dolnośląskie, zachodnia części Wału Trzebnickiego i wschodnia części Równiny Wrocławskiej, Sudety Zachodnie. Zdecydowanie większa gęstość występuje w Kotlinie kłodzkiej i Pogórzu Sudeckim oraz w okolicach Wrocławia. Stosunki wodne Dolnego Śląska pozwoliły na wyznaczenie trzech regionów hydrograficznych. Pierwszy nizinny jest zarazem największym z nich. Obejmuje on swym zasięgiem Nizinę Śląską, Wał Trzebnicki i Kotlinę Baryczy. Pozostałe dwa to pogórski górski z czego ten pierwszy leży na obszarze przedsudeckim.

Bilans wodny

Na bilans wodny wpływ mają: opady, parowanie (z gruntu i roślin), spływ powierzchniowy, wsiąkanie i retencja. Klimat nie tylko warunkuje występowanie opadów deszczu i śniegu ich wielkość, okres zlodzenia rzek i intensywność parowania ale również poprzez roślinność decyduje o stopni retencjonowania wody w zlewni. Największą role odgrywają tu obszary leśne i im przyjrzymy się bliżej. Z roku 1997 pozostały nam doświadczenie powodzi. To właśnie podczas ulewnych deszczów lasy spełniają ogromna rolą w retencjonowaniu deszczu i zapobieganiu powodzi. Woda zatrzymywana jest na roślinach, przez rośliny i w wierzchniej warstwie gleby. Na Dolnym Śląsku kompleksy leśne odgrywające dużą rolę retencjonowaniu znajdują się na terenie: źródliskowym rzek a więc wyższe partie gór, na Przedgórzu ( w masywie Ślęży, Wzgórza Strzelińskie) na nizinie w rejonie Wałów Trzebnickich, Bory Dolnośląskie i w zlewni Baryczy.

Zanieczyszczenia wód powierzchniowych

Niestety większość rzek Dolnego Śląska nie nadaje się do bezpośredniego wykorzystania przez człowieka, są to głównie wody pozaklasowe. Powodem są odprowadzane do rzek nieczyszczone ścieki przemysłowe i komunalne. Pomimo zmniejszenia się ilości ścieków o 25% w latach 90. to i tak stan rzek jest bardzo zły. W roku 1998 ścieki komunalne po raz pierwszy stanowiły mniejszy procent niż ścieki przemysłowe. Uzyskano to dzięki racjonalnemu zużywaniu wody w gospodarstwach domowych. Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest budowa coraz większej ilości oczyszczalni ścieków, gównie dzięki środkom unijnym. Coraz więcej ścieków jest oczyszczanych. Są to różne oczyszczalnie od mechanicznych, przez biologiczne i chemiczne a najmniej to oczyszczalnie o wysokim stopniu redukcji zanieczyszczeń biologicznych. Duża część ścieków pochodzi z terenów wiejskich. O ile zaopatrzenie w wodę bieżącą jest zadowalające to kanalizację posiada tylko kilkanaście procent miejscowości. Ocenia się, że połowa zanieczyszczeń płynących rzekami pochodzi z rolnictwa (nawożenie pól) oraz z opadów atmosferycznych. Są to tak zwane zanieczyszczenia powierzchniowe. Najmniejszy jest udział zanieczyszczeń bakteryjnych ze szpitali.

Ustrój rzek

Rzeki Dolnego Śląska maja reżim śnieżno - deszczowy. Cechują go dwa stany wyżowe wód na rzece: letni, najczęściej w miesiącu lipcu związany z opadami oraz wiosenny w okresie topnienia śniegów. Z kolei prawobrzeżne dopływy Odry to dominacja wezbrania wiosennego a wezbranie letnie jest dużo słabsze. Można mówić w tym przypadku o reżimie śnieżnym. Stany maksymalne na rzekach zaczynają się najwcześniej na nizinie i przesuwają się w czasie wraz ze wzrostem wysokości. W obszarze podgórskim jest to już kwiecień. Po tym okresie następuje stopniowy spadek przepływu aż do niżówki w czerwcu a w górach w lipcu. Składają się na to nie tylko stopnienie śniegów ale również wzrost parowania i rozwój roślinności. Po stanie niski wód na początku lata następuje w lipcu gwałtowny wzrost stanów wód. Zaznacza się drugi stan maksymalny skojarzony z opadami deszczu, często bardzo gwałtownymi. Po tym okresie poziom wody zostaje obniżony do średniego przepływu. Dla wód Dolnego Śląska największe znaczenie mają zapasy wody zgromadzone w śniegu i stopniowo topniejące na wiosnę w kierunku południa.