Panama powstała w 1903 roku z części terytorium Kolumbii. Wydarzenie to było efektem działań dyplomacji Stanów Zjednoczonych, która była nakierowana na przejęcie kontroli nad obszarem kanału. Po obu stronach kanału otworzono dwa pasy o długości około 8 kilometrów, których powierzchnia wynosiła około 1432 kilometrów kwadratowych. Pasy te zostały wyodrębnione z terytorium Panamy a następnie oddane w dzierżawę bezterminową Stanom zjednoczonym. Określono je mianem : Strefa Kanału, co po angielsku brzmi: "The Canal Zone". W roku 1979 sytuacja geopolityczna uległa zmianie i strefa ta na powrót została przywrócona Panamie, a wojska amerykańskie, na mocy nowego porozumienia, uzyskały prawo pozostawania w niej co najmniej do 2000 roku.
Kanał odgrywa ogromną rolę gospodarczą. Jest przede wszystkim szlakiem wodnym, przy którym organizują się miejsca pracy, głownie dla obywateli Panamy, a także miejscem gdzie funkcjonuje ogromny rynek zbytu artykułów pochodzenia rolniczego. Strefa Wolnocłowa, która została utworzona w 1955 roku w miejscowości Colou, jest po pierwsze największą w Ameryce Środkowej, a po drugie wywiera ogromny wpływ na tempo wymiany handlowej z sąsiednimi krajami, przede wszystkim z Kolumbią. Szacuje się, że dochody z tytułu przepływu towarów przez strefę wolnocłową dla samej Panamy wynoszą od 20 do 50 milionów dolarów ( dane z poprzednich lat ).
Historia Kanału Panamskiego czerpie z rozwiązań przyjętych przy budowie Kanału Sueskiego. Projektantem kanału Panamskiego był francuski inżynier Ferdynand Lessep. Budowę kanału, który miał połączyć dwa oceany: Atlantycki i Spokojny, rozpoczęto w 1879 roku. Napotkano na ogromne trudności techniczne, gdzie doświadczenia Kanału Sueskiego okazały się niewystarczające. Do tego doszły liczne błędy w organizacji inwestycji i w 1899 roku budowa stanęła, a firma finansująca zbankrutowała. Kryzys tego okresu, połączony z licznymi oskarżeniami członków rządu Francji o korupcję, określamy mianem "Kryzysu Panamskiego". Na całym zamieszaniu związanym z tą sprawą skorzystały Stany Zjednoczone. W roku 1902 przejęły wszelkie prawa do Kanału Panamskiego, co kosztowało 42 miliony dolarów. Teren przejęty należał wówczas do Kolumbii. Rok później wyjaśniło się to, co kryło się pod tą transakcją. Okręg Panamski ogłosił się samodzielną republiką, jednocześnie udostępniając Stanom Zjednoczonym rejon kanału za miesięczną opłatę w wysokości 250 tysięcy dolarów. Na nowo podjęto pracę związaną z budową kanału, a ukończono ją w roku 1916. Z tej racji, że kanał ten łączy ze sobą dwa oceany, wyraźnie skraca trasę rejsów, które musiałyby omijać cały kontynent, a to przekłada się na widoczną oszczędność.
Kanał Panamski odgrywa ogromną rolę w transporcie morskim, a w konsekwencji w handlu. Dane z lat siedemdziesiątych wskazują na to, że obsługiwano wówczas około 12-14 tysięcy statków, które przewoziły około 100-130 ton transportu rocznie. Wpływy z obsługi kanału stanowią wysoki odsetek wartości produktu krajowego brutto ( w latach siedemdziesiątych było to 6 procent). Strefa kanału zatrudnia około 14 tysięcy obywateli Panamy.
Kanał Panamski jest ogromną arterią żeglugową. Jego znaczenie dla wymiany towarowej między krajami półkuli zachodniej jest nieocenione. Kanał ma długość 81,6 kilometra, jego szerokość waha się od 90 do 150 metrów, a jego średnia głębokość wynosi 13,6 metra. Wyposażony jest w trzy zespoły śluz dwukierunkowych: MIGVEL, MIRAFLORES, GATUN i PEDRO. Przepustowość kanału wynosi obecnie ponad 150 milionów ton transportu rocznie, gdzie przeważa transport z Atlantyku na Pacyfik.
Kanał Panamski jest strefą walki o wpływy wielu państw z uwagi na jego znaczenie strategiczne i ekonomiczne. Dlatego planowane są nowe trasy, które miałyby stanowić alternatywę dla obecnego szlaku morskiego, jednak bez większych rezultatów.
Należy jeszcze wspomnieć, że żegluga po kanale objęta jest konwencja podpisaną 10 grudnia 1982 r w Moutego Bay, czyli stosuje się tutaj prawo morza, tak jak na morzu otwartym.
