Kampinoski Park Narodowy położony jest na obszarze województwa mazowieckiego, na zachód Warszawy. Takie bezpośrednie sąsiedztwo parku narodowego ze stolicą państwa jest niezwykłą rzadkością w skali świata. Kampinoski Park Narodowy obejmuje część pradoliny Kotliny Warszawskiej z dużym kompleksem leśnym Puszczy Kampinoskiej zajmującej 22 tys. ha. Kiedyś Puszcza Kampinoska oraz Puszcza Bolimowska, Jaktorowska i Kurpiowska tworzyły wspólnie jeden olbrzymi kompleks leśny. Karczowanie lasów doprowadziło jednak do zmniejszenia się jego powierzchni i powstania osobnych, mniejszych zespołów leśnych.
Pierwsze działania dążące do objęcia tego obszaru ochroną przypadają na lata 20-te XX w. Nie można tutaj nie wspomnieć o Romanie i Jadwidze Kobendzów, którzy zajmując się badaniami florystyczno-fitosocjologicznymi i geomorfologiczno-geologicznymi na tym obszarze, szeroko propagowali jego ochronę. Na lata 30-te XX w. przypada utworzenie pierwszych rezerwatów przyrody w Puszczy Kampinoskiej, które nazwano Granica, Sieraków, Zamczysko. Współcześnie rezerwaty te powiększyły swoje powierzchnie i objęte są jeszcze ściślejszą ochroną. Oficjalnie Kampinoski Park Narodowy powstał w 1959 roku i zajmował wówczas powierzchnię 40 700 ha. Współcześnie park obejmuje 38 544 ha, z czego 68 ha znajduje się poza granicami województwa mazowieckiego. Stanowią one Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach k. Tomaszowa Mazowieckiego, który leży już na obszarze województwa łódzkiego. Kampinoski Park Narodowy w 70 % stanowią bory świeże, w których dominującym gatunkiem jest sosna. Za symbol parku uznaje się łosia.
Ukształtowanie powierzchni parku miało miejsce w okresie plejstocenu, czyli ok. 12 tys. lat temu. Obszar ten, podobne jak cały nasz kraj, pokrywał wówczas ustępujący lądolód skandynawski. Rzeki, które płynęły w kierunku północnym, napotykały na lodowe czoło i zaczynały płynąć wzdłuż niego w kierunku zachodnim. Wyżłobione zostały wówczas szerokie pradoliny, które osiadały nawet 18 km szerokości. Jedną z nich była pradolina Wisły z terasami akumulacyjnymi, ograniczona wysoczyznami polodowcowymi. Jeden z tych północnych terasów stanowi wysoką na ok. 20 m skarpę, tzw. Równinę Płońską. Na południu również powstała skarpa, ale już nie tak wysoka, tworząca Równinę Błońską. Puszcza Kampinoska położona jest również na jednym z terasów Wisły, który zbudowany jest na piaskach i żwirach fluwialnych. W końcówce plejstocenu na obszarze tym, wskutek działania procesów eolicznych, powstały wydmy. Mają one wysokość względną sięgającą 30 m i różnią się między sobą formami morfologicznymi, które mogą przyjmować kształty łuków, paraboli, wałów, grzęd i zespołów wydmowych, przypominających małe łańcuchy górskie. 2,5 tys. lat temu obszar ten został utrwalony przez roślinność, dzięki czemu powstał ten niezwykły ewenement przyrodniczy, zajmujący powierzchnię ok. 20 tys. ha. Dawne koryto Pra-Wisły w dużej mierze pokrywają obszary zabagnione. Współczesna Wisła zajmuje jedynie 1,5 km dawnej pradoliny. Płaskie obszary bagienne, część obszarów wydmowych oraz misy deflacyjne są miejscami tworzenia się pokładów torfu niskiego.
Wydmy w Puszczy Kampinoskiej
W okolicy Warszawy rzeki takie jak Wisła, Bug, Narew, Wkra i Bzura tworzą układ koncentryczny, co powoduje powstanie tutaj największego węzła wodnego w naszym kraju. Kampinoski Park Narodowy jest położony właśnie na tym obszarze węzłowym, dzięki czemu odznacza się barakiem jezior. Na przestrzeni XIX i XX wieku występujące tutaj obszary bagienne uległy melioracji i obecnie odznaczają się przesuszeniem. Największą rzeką przepływającą przez Kampinoski Park Narodowy jest Łasica, należąca do zlewni Bzury, która również została poddana melioracji.
Podstawową roślinność parku stanowią rośliny naczyniowe, których liczba gatunków szacowana jest na 1100, z których 61 podlega ochronie. Są nimi m.in.: chamedafne północna, wisienka kwaśna, zimoziół północny i wężymord stepowy. Jedną z osobliwości parku jest brzoza czarna. Oprócz roślin naczyniowych występują tutaj również liczne mszaki (115 gatunków) i porosty (50 gatunków). Park posiada bardzo ciekawy kontrast krajobrazu, który z jednej strony tworzą wydmy z borami sosnowymi i grądami a z drugiej bagna pokryte łąkami, turzycowiskami, zaroślami i lasami olchowymi. W parku można wyróżnić 50 zespołów roślinnych, z których 12 to zespoły leśne. Materiał biologiczny, czyli sadzonki do odnawiania określonych zbiorowisk, pozyskiwany jest ze specjalnych szkółek leśnych prowadzonych przez park.
Obszar parku ze współczesną doliną Wisły, w której znajdują się starorzecza, wyspy, piaszczyste łachy, łęgi i zarośla, stanowi bardzo ważne środowisko życia flory i fauny. Występują tu liczne gatunki zwierząt, których naliczono się ok. 16 tys. Najwięcej jest owadów, których naliczono się ponad 2 030 gatunków i ptaków w liczbie ok. 200 gatunków. Licznie reprezentowane są również gady (6 gatunków), płazy (13 gatunków) oraz ssaki (48 gatunków). Na terenie parku prowadzona jest również restytucja takich zwierząt jak: łoś - od 1951 r., bóbr - od 1980 r. oraz ryś - od 1992 r. Populacja łosia zwiększyła się tu tak bardzo, że niektóre osobniki zostały przeniesione w inne kompleksy leśne. Park zamieszkują 83 zagrożone gatunki zwierząt, które są wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt a także 280 gatunków podlegających ochronie gatunkowej. Z tego terenu opisano 19 gatunków zwierząt stanowiących nowość dla nauki i 14 gatunków nowych dla naszego kraju.
Sielankowy pejzaż parku
www.ga.com.pl/kampin2.htm
www.ga.com.pl/kampin2.htm
Bogata historia parku związana jest głównie z takimi wydarzeniami jak powstania narodowościowe w Polsce, o czym świadczą mogiły ich uczestników z roku 1863 oraz druga wojna światowa z cmentarzami wojennymi z 1939 roku, partyzanckimi z 1944-1945 roku a także licznymi mogiłami i pomnikami. Na cmentarzu Palmiry na obszarze parku spoczywają mieszkańcy Warszawy zamordowani przez Hitlerowców w okresie 1939-1943. Na obszarze parku znajdują się również cenne zabytki architektoniczne z gotycko-renesansowym kościołem obronnym z połowy XVI w., dworkiem i kościołem z końca XVIII w. w Brochowie, drewnianym kościołem z XVIII w. w Lipkowie, klasycystycznym dworem z XIX w. w Kampinosie oraz dworkiem w Żelazowej Woli, gdzie na świat przyszedł Fryderyk Chopin. Św. Maksymilian Kolbe założył w 1927r. w Niepokalanowie olbrzymi zespół klasztorny, który należy do największych na świecie tego typu obiektów i stanowi najważniejszą atrakcję kulturową parku. Park posiada jeszcze jedną atrakcję turystyczną w postaci zabytkowej kolei wąskotorowej z Sochaczewa. Wiosną i latem kolejka stanowi środek dojazdu do północno- zachodniej części parku, a konkretnie do Wilcza Tuowskiego. W Sochaczewie znajduje się również Muzeum Kolei Wąskotorowej, będące największym tego typu muzeum w Europie. Kampinoski Park Narodowy stanowi ważną bazę wypadową dla mieszkańców Warszawy i jej okolic, którzy chętnie spędzają tutaj czas w weekendy i święta.
Park organizuje również edukację poprzez Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny w Granicy koło Kampinosu i Centrum Edukacji znajdujące się w Izabelinie. Zadaniami naukowymi zajmuje się Dział Nauki i Monitoringu Przyrody. Stacja bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego "Pożary", znajdująca się na obszarze parku, jest częścią państwowej sieci monitorującej środowisko.
