Niniejsze opracowanie ma za zadanie opisać florę i faunę województwa śląskiego. Jest to region, który może pochwalić się niezwykle interesującym i niespotykanym nigdzie indziej światem roślin i zwierząt. To tu występują liczne, bardzo oryginalne i rzadkie gatunki. Jest to także obszar bardzo ciekawych, urozmaiconych krajobrazów, o cechach nizinnych i wyżynnych, równinnych i pagórkowatych. Niestety, te niezwykłe walory przyrodnicze są od długiego czasu zagrożone, ze względu na bogactwa mineralne, które są tu eksploatowane. Poprzez nadmierną ekspansję człowieka, rozwój przemysłu wydobywczego i ciężkiego, wiele skarbów natury zostało zdewastowanych. Największym problemem jest zanieczyszczenie środowiska, emisja do atmosfery trujących substancji - tlenków węgla, siarki, azotu oraz zapylenie (mające bardzo zły wpływ na procesy fotosyntezy u roślin, co nie pozwala im się prawidłowo rozwijać), zatrucie rzek, powodujące choroby i wymieranie gatunków wodnych, zatrucie gleb, osłabiające roślinność, a także przekształcanie naturalnego krajobrazu - silna antropopresja związana z budową nowych osiedli, kopalni i fabryk oraz hałd.

Pomimo tych niedogodności przyroda "nie ustępuje", wciąż występuje tu wiele ciekawych gatunków, nawet kilka endemitów. Można tu wyróżnić kilka charakterystycznych typów zbiorowisk roślinnych.

Flora

Bardzo ciekawa jest flora Śląska. Występuje tu około 1500 gatunków roślin wyższych. Jest to połowa wszystkich gatunków rosnących na obszarze Polski. Większość stanowią oczywiście gatunki okrytonasienne, ale występuje tu również 25 gatunków paproci, 8 gatunków skrzypów, 7 gatunków nagonasiennych i tyle samo widłaków.

Flora śląska obfituje w endemity. Należą do nich wilczomlecz pstry i warzucha polska, a także koślaczek stożkowaty, jeden z przedstawicieli storczyków.

Na Śląsku kilka gatunków kończy swój zasięg. Wierzba śląska, jarząb brekinia, rzeżusznik Hallera, cieszynianka wiosenna, wilczomlecz pstry, omieg górski osiągają tu granicę północną, róża francuska, czartwa pośrednia osiągają granicę wschodnią, natomiast wierzba czerniawa i mącznica lekarska - granicę południową.

Roślinność na każdym obszarze tworzy pewne zespoły, które odznaczają się podobnymi cechami, właściwościami i potrzebami. Tak jest i w przypadku Śląska - występują tu zespół leśny i zaroślowy, zespól nieleśny naturalny i nieleśny pochodzenia antropogenicznego, a także zespól endemiczny.

Bardzo ważnymi zespołami endemicznymi na Śląsku są zespół warzuchy polskiej oraz oleśnika górskiego, wykształcony na skałach wapiennych.

W zbiorowiskach leśnych i zaroślowych na uwagę zwraca duża różnorodność gatunków, związana ze specyfiką tych zespołów. Najbardziej widocznym, choć stosunkowo najmniej różnorodnym podzespołem jest drzewostan, gdzie na uwagę zasługują sosna pospolita, krzewy kruszyny i jałowiec. Dużym bogactwem organizmów odznacza się runo, gdzie występują różnego rodzaju mchy, trawy: mietlica pospolita, śmiałek pogięty, kostrzewa owcza, borówki, orlica pospolita. Na Śląsku występują tez bagna i torfowiska, z gatunkami: trzcinnik owłosiony , trzęślica modra , żurawina błotna, borówka bagienna, bagno zwyczajne.

Głównymi gatunkami tworzącymi zbiorowiska zaroślowe są: wierzba szara, wiciowa, trójpręcikowa, purpurowa, bez czarny.

Znaczną część omawianego obszaru stanowią zbiorowiska nieleśne nienaturalne. Należy do nich głównie roślinność "lubiąca" podłoże podmokłe - błota, szuwary, torfowiska. Ten typ zbiorowisk reprezentują: grążel żółty, grzybień biały, rosiczka okrągłolistna, bobrek trójlistkowy , żurawina błotna szczotlicha siwa , strzęplica sina.

Ostatnim typem zbiorowisk roślinnych na obszarze województwa śląskiego są zbiorowiska nieleśne pochodzenia antropogenicznego. Do tego typu należy bardzo duża ilość gatunków, związanych z działalnością człowieka. Mogą to być rośliny potrzebne ludziom, związane z rolnictwem, czyli rośliny uprawne i rośliny łąk i pastwisk, ale także te, których obecność nie zależy od jego woli - są one nazywane roślinami synantropijnymi. Roślinami towarzyszącymi człowiekowi są: pełnik europejski, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna, kukułka szerokolistna, kłosownica pierzasta , maki , przetaczniki, złoć łąkowa, rolnica pospolita, miłek letni, czechrzyca grzebieniowa , tobołki przerosłe, wierzbówka, a także wiele innych.

Fauna

Także świat zwierząt na obszarze regionu śląskiego jest bogaty i zróżnicowany. Jest to związane z przeszłością tych terenów, a także dużym wpływem człowieka. Dzięki niemu zostały tu sprowadzone nowe, bardzo wartościowe i pożyteczne gatunki. Również na obszarach znacznie zmienionych, wykształciły się ciekawe mikrosiedliska.

Przedstawicielami bezkręgowców są:

Owady - ważki, chruściki, kałużnice, pasikonik zielony, świerszcz polny, a z rzadszych gatunków: paź królowej, turkuć podjadek, kozioróg dębosz, jelonek rogacz, trzmiele, biegacze, tęczniki, mieniaki, szerszeń.

Raki - rzeczny, stawowy , pręgowany.

Pająki - tygrzyk paskowany, krzyżaki , kwietniki, osnuwik pospolity.

Można tu spotkać także małże i ślimaki.

Ciekawe gatunki ryb zamieszkują tutejsze rzeki: lipienie, miętusy, pstrągi, minog strumieniowy, strzebla potokowa, różanka. W sztucznie zarybianych stawach natomiast występują: sandacze, szczupaki, węgorze, amury białe, karpie, liny, ślizy.

Bardzo bogaty jest świat płazów, występuje tutaj bowiem większość polskich gatunków: salamandra plamista, traszka karpacka, traszka górska, kumak górski, grzebiuszka ziemna, ropuchy - szara, zielona, paskówka, rzekotka drzewna, żaba śmieszka, trawna, moczarowa.

Gady reprezentowane są przez sześć gatunków: jaszczurki: zwinka, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty i żmija zygzakowata. Obecnie nie występuje na Śląsku już żółw błotny.

Aż 262 spośród 392 spotykanych na terenie kraju gatunków ptaków, żyje na obszarze województwa śląskiego. Najpopularniejszymi są wróbel, skowronek, bażant. Wielu przedstawicieli mają ptaki wodno - błotne, ze względu na sprzyjające temu środowisko. Występują tu: łabędzie, kaczki, łyski, perkozy, mewy. Obszar województwa śląskiego jest dla wielu gatunków terenem tranzytowym w ich wędrówkach (np. dla: kaczki krzyżówki, czapli białej, mewy śmieszki, perkoza dwuczubego). Spotyka się tu także: bąki, bączki, czaple purpurowe, rycyki, cyranki, krakwy, rybitwy, kureczki wodniki, kormorany.

Innymi gatunkami żyjącymi na Śląsku są: bocian biały, bocian europejski, bocian czarny (w okolicach Rybnika), myszołów, jastrząb gołębiarz, krogulec, kobuz, pustułka, kania ruda, sokół wędrowny, jak również bieliki, sowy, kuropatwy, głuszce, cietrzewie.

Na omawianym obszarze żyją 63 gatunki ssaków. Ponad połowa z nich (36) jest rzadko spotykane w Europie. Najważniejszymi ssakami tych terenów są: kret, ryjówki - aksamitna , górska, średnia, rzęsorki, gryzonie - smużka, darniówka tatrzańska, koszatka, popielica, orzesznica, bóbr europejski, suseł moręgowany. Żyją tu także: wydra, ryś, wilk, niedźwiedź brunatny, borsuk, gronostaj, łasica, tchórz, kuny, lisy, jenoty, sarny, dziki, tumaki.

Trudno sobie wyobrazić, że tak zanieczyszczony, uważany za brudny i nie sprzyjający życiu roślin i zwierząt obszar jest zagłębiem tylu wspaniałych, interesujących i niejednokrotnie rzadkich gatunków. Świadczy to o wielkich możliwościach przyrody w radzeniu sobie z niesprzyjającym środowiskiem. Trzeba jednak pamiętać, że fauna i flora są w stanie odradzać się do czasu, należy więc bardziej uważać aby nie stracić jej tak wspaniałych zasobów.