Bezpośrednim i niezaprzeczalnym dowodem kulistego kształtu Ziemi okazały się współczesne obserwacje naszej planety z przestrzeni kosmicznej (w 1957 roku wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę); poniżej fotografia Ziemi wykonana z kosmosu.

 

Wyobrażenia o kształcie Ziemi zmieniały się wraz z rozwojem nauki i cywilizacji. Początkowo były one zupełnie fantastyczne. W świecie starożytnym długo utrzymywało się przekonanie, że Ziemia jest wyspą w kształcie dysku, pływającą po bezkresnym oceanie. Byli jednak i tacy (Pitagoras z Samos – VI w. p.n.e.), którzy twierdzili, że planeta na której żyjemy jest kulą – sądzili, że bogowie musieli jej nadać najdoskonalszy kształt.

Pierwsze dowody na kulistość Ziemi dostarczył (obserwując m.in. zaćmienia Księżyca i widnokrąg) w IV w p.n.e. grecki filozof Arystoteles. W średniowieczu zdobycze nauki greckiej poszły w zapomnienie, a ludzkość cofnęła się znowu do pierwotnych pojęć o kształcie Ziemi. Jednak począwszy od II połowy XV wieku coraz śmielej zaczęto ponownie mówić o kulistości Ziemi.

Do czasów Średniowiecza ludzie byli przekonani o tym, że Ziemia jest płaska, ma kształt dysku – niesiona jest przez żółwie lub słonie.

 

Ziemia według starożytnych Hindusów miała kształt spłaszczonego dysku podtrzymywanego przez cztery słonie stojące na skorupie żółwia, który pływał w nieskończonym oceanie Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0. Ziemia według starożytnych Hindusów miała kształt spłaszczonego dysku podtrzymywanego przez cztery słonie stojące na skorupie żółwia, który pływał w nieskończonym oceanie.

Jako pierwszy pogląd o kulistości Ziemi przedstawił Pitagoras matematyk i filozof (VI wiek p.n.e.). Twierdził, że Ziemia jest kulą, gdyż została stworzona przez bogów, więc musi mieć idealny kształt, a taki właśnie posiada kula. Pierwsze dowody na kulistość Ziemi zebrał w IV w. p.n.e. (384 p.n.e. – 322 p.n.e.) grecki filozof Arystoteles. Jednym z obiektów jego zainteresowania była filozofia przyrody, w tym badania Wszechświata i Ziemi. Swoje poglądy opierał nie jak wcześniej Pitagoras na dogmacie religijnym, ale na własnych obserwacjach.

Arystoteles przedstawił dowody na kulistość Ziemi na podstawie obserwacji m.in. statków płynących w stronę portu i zauważył, że wyłaniały się powoli zza horyzontu – a więc musiały płynąć po łuku.

Arystoteles już wiedział, że zaćmienia Księżyca są spowodowane jego wejściem w obszar cienia Ziemi. Z okrągłego kształtu cienia Ziemi na Księżycu wnioskował, że Ziemia musi być kształtu kuli.

Wielki żeglarz Ferdynand Magellan zorganizował wyprawę, która pod jego dowództwem, w latach 1519-1522, opłynęła Ziemię. Płynąc stale w kierunku zachodnim, śmiałkowie dotarli od wschodniej strony do miejsca, skąd wypłynęli (ujście rzeki Gwadalkiwir w Hiszpanii). Podróż ta jednoznacznie udowodniła, że Ziemia nie jest płaska, ale jest zamkniętą, sferyczną bryłą. Niestety podczas tej historycznej wyprawy zginął Ferdynand Magellan. Został zabity w 1521 roku przez mieszkańców wyspy Mactan wchodzącej w skład Filipin – archipelagu na Oceanie Spokojnym.

Na przełomie XVII i XVIII w. angielski uczony Isaac Newton doszedł do przekonania, że Ziemia nie może być idealną kulą. Wziął pod uwagę masę Ziemi i wywnioskował, że ruch obrotowy musi powodować odkształcenia. Późniejsze pomiary potwierdziły jego tezę, Ziemia jest rzeczywiście spłaszczona w okolicach biegunów.

Rozwój geodezji satelitarnej i nowoczesne techniki pomiarowe (astronomiczne, topograficzne, grawimetryczne) wykazały, że Ziemia nie jest idealną kulą. Na skutek ruchu wirowego – dookoła własnej osi – nastąpiło spłaszczenie planety przy biegunach. W wyniku tego spłaszczenia powstała bryła, która nie ma swojego odpowiednika w geometrii, więc nazwano ją geoidą (z greckiego: gea – Ziemia, eidos – wygląd, kształt).

Według definicji geoida to bryła, której powierzchnia w każdym miejscu jest pozioma, a więc prostopadła do kierunku działania siły ciężkości. Ujmując rzecz prościej geoida powstaje przez przedłużenie w wyobraźni powierzchni mórz i oceanów (0 m n.p.m.) pod lądami.

Figurą geometryczną najbardziej zbliżoną kształtem do Ziemi jest elipsoida obrotowa (lekko spłaszczona kula) o promieniu biegunowym krótszym o 21 km od promienia równikowego.

Dokładne pomiary Ziemi wykazały, że nasza planeta nie jest idealną kulą – jest spłaszczona przy biegunach.

  • promień równikowy Ziemi 6 378 km
  • promień biegunowy Ziemi -6 357 km
  • spłaszczenie Ziemi przy biegunie wynosi 21 km

całość na https://geografia.gozych.edu.pl/wszechswiat-i-ziemia/ksztalt-ziemi/