Pierwotniaki są organizmami zbudowanymi z jednej komórki. Grupa ta liczy ok. 30 tysięcy gatunków. Mimo prostej budowy, mogą w pełni samodzielnie funkcjonować.

Pierwotniaki dzielimy na:

Środowiskiem ich życia jest głównie woda: słona oraz słodka. Mogą w niej swobodnie pływać (jak Euglena) lub siedzieć na dnie (stentor). Z kolei formy pasożytnicze bytują w innych, żywych organizmach, czerpiąc z nich korzyści. Tak czynią m.in. wspomniany wcześniej zarodziec malarii czy rzęsistek pochwowy, świdrowiec gambijski. Przy braku wody pierwotniaki mogą zapaść w stan anabiozy, kiedy to redukują czynności życiowe do minimum.

BUDOWA

Błona cytoplazmatyczna (jedno- lub wielowarstwowa) u zarodziowców nie posiada żadnych wzmocnień, natomiast u wiciowców posiada pasemka włókien, które ją usztywniają. U orzęsków z kolei w błonie jest wiele pasemek włókien biegnących w różnych kierunkach.

Jądro może być jedno lub kilka identycznych. Jedynie orzęski odbiegają od tej reguły i posiadają dwa różnorodne jądra: mikro- (odpowiada za rozmnażanie) i makronukleus (odpowiada za czynności życiowe).

Do wydalania metabolitów pierwotniaki używają wodniczek tętniących, które także stanowią podstawę w regulacji ciśnienia osmotycznego komórki.

W odżywianiu u pierwotniaków dominuje przede wszystkim heterotrofia (za wyjątkiem samożywnych Euglenin). Do pozbywania się niestrawionych cząstek pokarmowych poza komórkę służą wodniczki pokarmowe. Samo pobieranie pokarmu odbywa się przez fagocytozę (duże cząsteczki pokarmowe), pinocytozę (do płynnych pokarmów) lub wchłanianie (z wykorzystaniem błony; wchłanianie prostych, niewymagających trawienia cząstek)

Oddychanie może być tlenowe lub beztlenowe (u pasożytów). Zachodzi poprzez całą powierzchnię błony.

Rozmnażanie jest bezpłciowe - przez dzielenie się podłużne komórki (u wiciowców) lub poprzeczne (u orzęsków). Orzęski dodatkowo koniugują - czyli wymieniają między sobą część DNA.

ZNACZENIE PIERWOTNIAKÓW

  • są pożywieniem wielu zwierząt
  • filtrują wodę
  • trawią celulozę
  • tworzą pokłady skał wapiennych (z pancerzy otwornic)
  • w słodkich wodach są biowskaźnikami do sprawdzania czystości wody