Gady

Systematyka gadów.

TYP: STRUNOWCE ( Chordata )

PODTYP: KRĘGOWCE ( Vertebrata )

GROMADA: GADY ( Reptilia )

Strunowce posiadają pewne cechy wspólne, którymi są : struna grzbietowa pojawiająca się w stadium embrionalnym, występowanie szpar skrzelowych oraz układ nerwowy w grzbietowej części zwierzęcia. Według systematyki strunowce podzielone są na następujące typy : bezczaszkowce ( Acrania ) , osłonice ( Tunicata ) i kręgowce ( Vertebrata ).

Do najbardziej prymitywnych strunowców należą bezczaszkowce, których przedstawicielem jest lancetnik.

Kręgowce wykazują dwuboczną symetrię ciała oraz metameryzację niektórych odcinków ciała. Szkielet kręgowców składa się z elementów kostnych i szkieletowych , można w nim wyróżnić szkielet czaszki, odnóży oraz szkielet osiowy.

Układ nerwowy u kręgowców jest dobrze wykształcony, wyróżnia się w nim układ centralny, w skład którego wchodzi mózg z rdzeniem kręgowym oraz układ obwodowy utworzony przez nerwy rozchodzące się z różnych części rdzenia kręgowego. Kręgowce posiadają również dobrze wykształcone narządy zmysłów. W ich układzie pokarmowym znajdują się gruczoły trawienne : trzustka i wątroba. Z układem pokarmowym połączony jest układ krwionośny , za pomocą którego rozprowadzane są cząstki pokarmowe oraz gazy. Serce kręgowców jest zbudowane na kształt komory, które jest inaczej zbudowana u każdej gromady.

Kręgowce oddychają za pomocą płuc ( kręgowce lądowe ) lub skrzeli ( gatunki wodne ).

Głównym organem wydalniczym kręgowców są nerki oraz kanaliki wyprowadzające mocz- moczowody. Kręgowe należą do organizmów rozdzielnopłciowych , układ rozrodczy żeński tworzy para jajników, jajowody, macica i pochwa, natomiast układ męski tworzy para jąder o raz odchodzące od nich nasieniowody.

Wśród kręgowców wyróżniamy 6 gromad :

• bezżuchwowce;
• ryby;
• płazy;
• gady;
• ptaki
• ssaki.

Gromada gadów zawiera cztery rzędy : gdy łuskonośne, krokodyle, żółwie i hatterie. W ramach rzędu łuskonośnych wyróżnia się dwa podrzędy : węże i jaszczurki.

W erze mezozoicznej, kiedy gady były zwierzętami dominującymi na świecie znanych było aż 18 rzędów tych zwierząt. Jednak wielka katastrofa ekologiczna, którą najprawdopodobniej było zderzenie meteorytu z Ziemią przyczyniła się do wymarcia większości gadów.

Żółwie ( Chelonia ,Testudines ).

Wśród gadów wyróżnia się dwa podrzędy: żółwie skrytoszyjne i żółwie bokoszyjne, które obejmują 12 rodzin i blisko 250 gatunków. Są one zwierzętami wodno- lądowymi zamieszkującymi wody mórz i oceanów oraz wszystkie kontynenty ( z wyjątkiem Antarktydy i Arktyki ).

Charakterystyczną cechą żółwi jest pancerz otaczający ich ciało. Tworzą go dwie warstwy : zewnętrzna - zbudowana z tarcz rogowych lub grubej warstwy skóry oraz wewnętrzna , którą tworzą spłaszczone kości kręgosłupa, żebra właściwe i brzuszne. Część grzbietowa tego pancerza nazywana jest karapaksem , natomiast część brzuszna - plastronem. Obie części połączone są za pomocą spojenia- mostu . Kończyny żółwi zaopatrzone są w pazury, u niektórych gatunków wodnych przekształcone są w wiosłowate struktury , w których palce połączone są błoną pławną. Żółwie nie posiadają zębów, szczęki okrywa rogowy dziób.

Są one zwierzętami jajorodnymi, wytwarzającymi kuliste lub owalne jaja okryte wapienną osłonką. Samiec zapładnia samicę wewnętrznie za pomocą narządu kopulacyjnego.

Żółwie bokoszyjne - PLEURODIRA.

Żółwie te należą do dwóch rodzin, obejmujących 15 rodzajów. Zasięg tych zwierząt obejmuje tereny Madagaskaru, Nowej Gwinei, Ameryki Południowej, Afryki, Australii oraz Azji.

Żółwie należące do tego podrzędu chowają głowę w pancerzu poprzez zgięcie szyi w bok ( w płaszczyźnie poziomej ). Żółwie bokoszyjne są mięsożercami, zamieszkują głównie wody słodkie, świetnie pływają i nurkują.

Żółwie skrytoszyjne - CRYPTODIRA.

Podrząd ten obejmuje większość żyjących współcześnie żółwi. Żółwie skrytoszyjne chowają głowę w pancerzu poprzez zgięcie szyi do tyłu ciała ( w poziomej płaszczyźnie ). Ich pancerz brzuszny jest luźno połączony z kośćmi miednicy, w przeciwieństwie do żółwi bokoszyjnych, u których połączenie to jest nieruchome.

Żółwie skrytoszyjne żyją w klimacie ciepłym i umiarkowanym na prawie wszystkich kontynentach.

Krokodyle - CROCODYLIA.

Rząd krokodyli obejmuje trzy rodziny : krokodyle właściwe ( Crocodylidae ), gawiale i aligatory. Współcześnie żyje 22 gatunki krokodyli, wśród których wyróżnia się 38 podgatunków lokalnych.

Krokodyl nilowy.

Krokodyl charakteryzuje się spłaszczonym grzbieto- brzusznie ciałem, w którym wyróżnia się podłużna głowę, szyję , tułów i masywny, ciężki ogon. Posiadają one twarde podniebienie oddzielające jamę gębową od nosowej. Szczęka krokodyli zaopatrzona jest w ogromne zęby umiejscowione w zębodołach. Kończyny umieszczone są po bokach ciała, palce kończyn połączone są błoną pławną. Skóra krokodyli jest sucha , pokryta rogowymi płytkami i kostnymi tarczkami, które tworzą razem pancerz ochronny ciała. Komórki skóry posiadają barwniki pigmentowe, które nadają szarą lub oliwkową barwę ciała , od strony spodniej ciało ma jasne zabarwienie.

Głównym pokarmem krokodyli są ryby , ptaki i ssaki. Nie gardzą one również dużymi ssakami kopytnymi a nawet mogą atakować człowieka. Mimo swych dużych rozmiarów są one bardzo zwinne i szybkie, mogą biegać z prędkością przekraczająca 100 kilometrów na godzinę. Są bardzo wytrzymałe, potrafią pokonać czasem odległość kilku tysięcy kilometrów.

Krokodyle odpoczywają oszczędzają swój metabolizm skracając częstość bicia serca do 3 na minutę. Pod wodą mogą przebywać nawet trzy godziny. Krokodyle są zwierzętami jajorodnymi. Samica składa do kilkudziesięciu jaj, które otoczone są twardą wapienną skorupką. Jaja te są zagrzebywane w piachu w celu zapewnienia im ochrony przed drapieżnikami jak również utrzymaniu odpowiedniej temperatury. Krokodyle opiekują się młodymi do czasu osiągnięcia przez nie dojrzałości płciowej. Są one zwierzętami długowiecznymi, mogą żyć nawet 90 lat.

Najmniejszymi przedstawicielami krokodyli są kajmany należące do rodzaju Paleosuchus, osiągające maksymalną długość około 150 centymetrów.

Największe rozmiary ciała osiągają przedstawiciele gatunku krokodyla różańcowego

( Crocodylia porosus ). Rekordziści mogą ważyć nawet tonę przy długości ciała około 9 metrów.

Obecnie kilka gatunków krokodyli jest zagrożonych z powodu na licznych polowań, których celem jest cenna skóra krokodyla. Aby ratować te ginące gatunki zakładane są specjalne rezerwaty i ośrodki hodowlane krokodyli.

Hatteria - Sphaenodon punctatus.

Jest ona jedynym przedstawicielem rzędu ryjogłowych ( Rhynchocephalia ), którego przedstawiciele wymarli ponad 100 ml lat temu. Hatterie nazywane są również tautarami, żyją jedynie na wyspach w pobliżu Nowej Zelandii.

Ciała hatterii są niewielkich rozmiarów, osiągają one wielkość około 60-70 centymetrów. Skóra ma barwę szarozieloną lub zielono-oliwkową z widocznymi plamkami o jasnej barwie. Przez środek grzbietu i ogona przebiega grzebień zbudowany z wyrostków skórnych o trójkątnym kształcie. Nogi hatterii są krótkie i masywne, przystosowane do kopania nor w ziemi. Często zamieszkują one nory innych zwierząt. Głównym pokarmem hatterii są bezkręgowce, czasem jaja i młode pisklęta. Zwierzęta te wykazują największą aktywność w temperaturach 12- 14 °C, dobrze znoszą niskie temperatury. Są typowymi zwierzętami nocnymi. Hatterie są długowieczne , znane są osobniki osiągające wiek 120 lat. W związku z ich długowiecznością jaja inkubowane są ponad rok.

Hatterie budową zewnętrzną przypominają niektóre duże jaszczurki. Jednak duże różnice można zauważyć w budowie wewnętrznej. Hatterie posiadają trzony kręgów dwuwklęsłe, żebra brzuszne, czaszka łączy się z kością kwadratową w sposób nieruchomy a u osobników dorosłych występuje w niej otwór ciemieniowy , w którym umieszczone jest oko ciemieniowe. Hatterie posiadają żeby akrodontyczne.

Gady łuskonośne.

Jest to rząd w gromadzie gadów szczycący się największą ilością gatunków

( około 6 tysięcy ). Rząd gadów łuskonośnych dzieli się na dwa podrzędy : węże i jaszczurki.

Gady łuskonośne charakteryzują się ciałem pokrytym rogowymi łuskami. W ich czaszce redukcji uległy łuki skroniowe a kość kwadratowa połączona jest z czaszką w sposób ruchomy. W czaszce tych gadów obecne są dwa doły skroniowe, kości żuchwy są mocno zrośnięte oraz zaznacza się w niej duży łuk skroniowy.

Ciało jest wydłużone z wyraźnym ogonem. Gady te mają duże zdolności regeneracyjne. Wśród gadów łuskonośnych występują gatunki z dobrze wykształconymi odnóżami, zaopatrzonymi w palce jak również gatunki beznogie. Jednak u wszystkich gatunków ( nawet beznogich ) obecny jest zredukowany pas miednicowy i barkowy. Wszystkie gady łuskonośne posiadają zęby, niektóre z nich wyposażone są w duże żeby jadowe. W większości są one jajorodne, rzadziej jajożyworodne lub żyworodne. Najczęściej zamieszkują one lądy, lecz znane są również gatunki wodne. Odżywiają się głównie owadami, czasem niewielkimi kręgowcami, rzadko pokarmem roślinnym ( legwany, biczogony).

Gady łuskonośne zamieszkują z reguły strefy subtropikalne i tropikalne, znane są także gatunki stref umiarkowanych i ciepłych. Rząd łuskonośnych obejmuje 3860 gatunków. Najmniejszym przedstawicielem łuskonośnych jest gekon - Sphaerodactylus parthenopion, który mierzy 34 mm i waży 0,12 gram. Największym gadem łuskonośnym jest jaszczurka zamieszkująca wyspę Komodo - waran. Mierzy on ponad 3 metry a waży 165 kilogramów.

Scynkowce ( Scincidae ).

Rodzina łuskonośnych zawierająca 1300 gatunków. Gady te charakteryzują się całkowitą lub częściową redukcją kończyn. Ciało ich pokrywają łuski, które ułożone są na sobie dachówkowato. Wielkość ich rzadko przekracza 60 centymetrów. Posiadają one uzębione szczeki oraz płatowaty, pokryty brodawkami język. Ogon scynkowatych jest delikatny i kruchy dlatego często ulega odrzuceniu w momencie zagrożenia zwierzęcia. Wśród tej rodziny znanych jest kilka gatunków żyworodny, u których embriony rozwijają się w specjalnych uchyłkach jajowodów.

Opis niektórych gatunków scynkowatych.

Scynk beznogi, scynk aptekarski( Acontias meleagris )- gad o brązowej barwie z charakterystycznymi plamkami na grzbiecie, zamieszkuje tereny południowej Afryki.

Scynk długonogi ( Eumeces schneideri )- posiada ubarwienie grzbietu szaro-brązowe, kremowy brzuch, jego boki zdobi czerwony lub pomarańczowy pasek. Występuje z Azji południowo-zachodniej i Afryce północnej.

Scynk krótkoogonowy (Trachysaurus rugosus)- występuje w Australii, ciało jego jest barwy brązowej lub ciemnoszarej , brzuch jasnoszary lub kremowy. Ze względu na budowę ogona przypominającego głowę nazywany jest również scynkiem dwugłowym.

Scynk Gerrarda (Tiliqua gerrardi)- szarobrązowej barwy z widocznymi ciemnymi poprzecznymi pasami, występuje we wschodniej Australii.

Scynk nadrzewny (Corruccia zebrata)- występują na Wyspach Salomona, mają barwę zielono-oliwkową.

Scynk olbrzymi (Tiliqua scincoides)- występuje na Nowej Gwinei oraz Australii, często hodowany w domu. Ciało gada ma barwę oliwkowo- żółtą, język ma barwę intensywnie niebieską.

Scynk kolczasty lub krokodylowaty (Tribdonotus gracilis)- pochodzi z górzystych terenów Nowej Gwinei, na ciemnobrązowym grzbiecie i ogonie posiada klinowate wyrostki.

Rodzina padalcowatych (Anquidae) obejmuje 70 gatunków zwierząt. Do rodziny tej nalezą zarówno gatunki niewielkich rozmiarów jak i jaszczurki u wielkości powyżej metra długości, formy beznogie lub posiadające normalnie wykształcone kończyny. Ogon padalcowatych bardzo łatwo ulega oderwaniu i szybko się regeneruje. Ciało ich pokrywają rogowe łuski i tarczki a pod nimi umieszczone są kostne płytki pochodzenia skórnego. Na głowie osadzone są oczy z powiekami, czaszka posiada otwór ciemieniowy. Język padalcowatych charakteryzuje się zróżnicowaną budową : część przednia jest wcięta i wąska , tylna jest mięsista, stanowi pochwę dla przedniej części. Są one zwierzętami lądowymi, jajorodnymi lub jajożyworodnymi. Odżywiają się z reguły bezkręgowcami. Zamieszkują tereny Ameryki Środkowej i Północnej, nieliczni przedstawiciele padalcowatych występują w Azji, Europie i Afryce południowej.

Węże ( Serpentes ).

Podrząd ten obejmuje 10 rodzin oraz 2800 gatunków. Przedstawiciele tego podrzędu charakteryzują się głową o niewielkich rozmiarach, której kości trzewioczaszki są połączone z sobą stawowo, dzięki czemu mają one zdolność połykania dużych ofiar. Szczęki węży zaopatrzone są w szereg zębów chwytnych zagiętych ku tyłowi. Gatunki jadowite posiadają dodatkowo duże zęby, które są puste w środku, służące do wstrzykiwania jadu ofiarom. Ich język jest długi i rozwidlony w końcowej części. Na głowie jest para oczu pokrytych przeźroczystą powieką. Ciało węży jest długie, bez kończyn. Naskórek węży jest okresowo zrzucany w czasie tzw. linienia. Kręgosłup węży zbudowany jest od 140- 435 kręgów, połączone są z nimi więzadłami żebra. W związku z podłużna budową ciała niektóre narządy są niesymetrycznie ułożone lub są pojedyncze ( np. płuco ). Samce posiadają parzysty narząd kopulacyjny. Węże są jajożyworodne lub jajorodne. Są one przede wszystkim gatunkami lądowymi, poruszają się po ziemi, drzewach istnieją także nieliczne gatunki wodne. Mimo braku kończyn poruszają się całkiem szybko i zwinnie. Często wykonują skoki na dość duże odległości. Poruszają się one dzięki silnemu umięśnieniu tułowia, wykonują one ruchy wijące zygzakowate lub boczne, węże nadrzewne poruszają się owijając wokół konarów. Żywią się one pokarmem mięsnym, zamieszkują prawie wszystkie ekosystemy z wyjątkiem obszarów podbiegunowych i górskich. Najwięcej węzy żyje w rejonach tropikalnych i subtropikalnych.

Jaszczurki właściwe ( Lacertidae ).

Głowę jaszczurek pokrywają tarczki zawierające czasem kostne płytki. Grzbiet i boki ciała pokrywają drobne łuski ziarniste, natomiast na brzuchu występują łuski większe i prostokątne.

Jaszczurki są jajorodne, jedynie jeden gatunek - jaszczurka żyworódka zaliczany jest do jajożyworodnych. Najczęściej odżywiają się one owadami, tylko gatunki o dużych rozmiarach takie jak : jaszczurka trójpręga, jaszczurka zielona oraz jaszczurka perłowa atakują niewielkie kręgowce. Niektóre gatunki zjadają jaja ptaków oraz niektóre owoce. Ogon ich jest delikatny i łatwo ulega odrzuceniu.

Podrząd jaszczurek zawiera około 20 rodzajów obejmujących powyżej 200 gatunków. Często jaszczurkami nazywa się gady , które są daleko z nimi spokrewnione ale wykazujące duże podobieństwo w budowie morfologicznej.

Typowe jaszczurki są niewielkich rozmiarów, osiągają długość od 12-80 centymetrów. Ciało ich składa się z niewielkiej, podłużnej głowy, szyi, podłużnego tułowia i długiego ogona. Kończyny jaszczurek umieszczone są po bokach ciała, zakończone są pięcioma palcami.

W przeważającej części jaszczurki są jajorodne. Samica składa kilkanaście jaj osłoniętych delikatną pergaminową osłonką. Jaja zakopywane są w ziemi lub osłonięte izolacyjną warstwą liści. Jaszczurki właściwe zamieszkują tereny Europy, Azji oraz Afryki. Występują najczęściej na obszarach suchych i ciepłych. Są typowymi gatunkami lądowymi.

Jaszczurka żyworodna (Lacerta vivipara).

Jest to jedyny przedstawiciel jaszczurek właściwych charakteryzujący się rozmnażaniem żyworodnym. Jaszczurka ta jest niewielkich rozmiarów, długość jej ciała to około 6,5 centymetra, natomiast ogon jej jest prawie dwukrotnie dłuższy od całego ciała. Odnóża są małe i delikatne, głowa z zaostrzonym pyskiem. Ciało jaszczurki żyworódki jest barwy szarej, brązowej lub oliwkowo-zielonej. Boki ciała i grzbiet upstrzone są plamkami o ciemnej barwie mm, natomiast brzuch jest jaśniejszy i wykazuje zabarwienie zależne od płci ( samce mają brzuch pomarańczowy, samice jasnokremowy ). Okres godowy tego gatunku przypada na miesiące: maj i czerwiec, we wrześniu składane są przez samice jaja w ilości od 5-14 sztuk. Jaszczurki te zjadają różne bezkręgowce ( owady, ślimaki, dżdżownice ).

Jaszczurki żyworódki zamieszkują najczęściej tereny górskie, lecz spotykane są także w terenach nizinnych. Spotykane są często w pobliżu zbiorników wodnych, ponieważ dobrze pływają i nurkują. Zamieszkują one dość duże wysokości, w Tatrach żyją na wysokości około 1700 metrów ,w Alpach na wysokości nawet 3 tysięcy metrów. Ten gatunek jaszczurki jest jedynym, którego zasięg obejmuje tak odległe tereny na północy. W Polsce występuje przede wszystkim w górach, jest zwierzęciem objętym ochroną gatunkową.

Jaszczurka perłowa ( Lacerta lepida).

Jest największą jaszczurką spośród podrzędu jaszczurek właściwych. Długość jej ciała wynosi ponad 20 centymetrów. Ciało utrzymywane jest na dość masywnych kończynach zaopatrzonych w pazury, zakończone jest długim ogonem. Rekordziści tego gatunku mogą osiągać nawet długość 80 centymetrów, lecz spotykane są sporadycznie. Ciało jaszczurki jest zielone z widocznymi ciemnymi smugami tworzącymi na ich grzbiecie marmurkowaty wzór. Boki ciała ozdobione są niebieskawymi plamami , które u samców otoczone są czarną otoczką. Brzuch i gardło tych jaszczurek ubarwione jest na żółto lub jasnozielono. Młode jaszczurki są barwy oliwkowej lub zielonej , po bokach ich ciała widoczne są białe plamki obrzeżone na czarno. Typowym miejscem bytowania jaszczurki perłowej są zarośla oraz tereny lesiste, spotykane są czasem w rumowiskach miedzy kamieniami.

Zasięg tego gatunku obejmuje rozległe obszary Półwyspu Iberyjskiego, południe Francji , tereny północno-zachodnie Włoch, spotykane są również w Afryce północno-zachodniej.

W obszarach górskich południowej Hiszpanii spotykane są jaszczurki na wysokości ponad 2 tysięcy metrów, w Pirenejach i Alpach ich zasięg sięga tylko wysokości 1000 metrów nad poziomem morza. Głównym pożywieniem jaszczurki perłowej są : pająki, owady, ślimaki oraz wiele innych bezkręgowców, zdarza się także że polują one na niewielkie węże, gryzonie, pisklęta oraz na inne jaszczurki. Dietę swoją wzbogacają zjadając jaja ptaków oraz niektóre owoce. Są one zwierzętami terytorialnymi. Terytorium zakłada dominujący samiec, na którego terenie zamieszkuje kilka podległych mu samic. Samce chronią swojego terytorium, jeśli na terytorium jednego samca wejdzie inny samiec to dochodzi do walki miedzy nimi, która może skończyć się nawet śmiercią któregoś z nich.

Okres lęgowy jaszczurki przypada na miesiące wiosenne. Z jaj złożonych przez samicę pod koniec lata wykluwają się młode jaszczurki. Obecnie populacja tej jaszczurki kurczy się, w związku z tym jest ona objęta ochroną gatunkową.

Jaszczurka trójpręga ( Lacerta trilineata).

Podobnie jak jaszczurka perłowa osiąga dość duże rozmiary ciała. Przeciętna długość ciała tego gatunku to 16 centymetrów, jednak spotykane są dość często osobniki o długości ciała ponad 50 centymetrów. Ogon ich jest półtorakrotnie dłuższy od ich całego ciała. Ciało tych jaszczurek jest masywne i krępe z dużą głową. Masywne nogi zaopatrzone są w pazury. Jaszczurki te są barwy jasnozielonej, rzadziej żółtej lub brązowej. Na całym ciele widoczne są ciemne plamki, z wyjątkiem brzucha który ma barwę żółtą lub żółtozieloną. Samce , okresie godowym zwabiają samice błękitna plamką w okolicy szyi. Poza tym samce posiadają na grzbiecie trzy jasne podłużne paski. Młode osobniki są barwy brązowej i również posiadają żółtawe pasy na grzbiecie i po bokach ciała ciągnące się od okolicy karku aż po nasadę ogona. Znanych jest kilka podgatunków jaszczurki trójpręgiej, które różnią się miedzy sobą wielkością i ubarwieniem. Najczęstszym miejscem bytowania tych jaszczurek są ciepłe i suche tereny porośnięte krzewami, niektóre gatunki spotyka się na nadmorskich wydmach, w okolicach pól uprawnych ( w miedzy )i ruinach.

Zasięg tego gatunku obejmuje Półwysep Bałkański, Azję Mniejszą oraz wyspy basenu Morza Śródziemnego. Głównym pokarmem tych jaszczurek są bezkręgowce. Zamieszkując tereny górzyste występują na wysokości nawet 2 tysięcy metrów ( w Armenii).

Jaszczurka zielona (Lacerta viridis).

Dość duża jaszczurka występująca w rozległych obszarach Europy. Najczęściej osiągają długość około 13 centymetrów, rekordziści ( głównie żyjący w Europie południowej ) mierzą ponad 40 centymetrów.

Samiec jest barwy zielono- szmaragdowej, na całym jego ciele widoczne są czarne plamki, brzuch jest pomarańczowy lub żółty ,a gardło w czasie godowym jest niebieskie. Ubarwienie samicy jest skromniejsze - jest ona barwy szarozielonej, wzdłuż jej ciała biegną 2 lub 4 jasne linie, podbrzusze jest koloru żółtego.

Jaszczurki zamieszkują tereny porośnięte krzewami lub trawami, skraje pól uprawnych lub lasów, wydmy nadmorskie oraz tereny kamieniste. Najczęściej można je spotkać w miejscach mocno nasłonecznionych, wygrzewających się na kamieniach lub skałach. Schronieniem tych gadów są niewielkie jamki, które same wykopują w ziemi. Ich głównym pożywieniem są bezkręgowce, lecz czasem atakują niewielkie węże i jaszczurki.

Jaszczurka zielona jest jajorodna. Ze złożonych przez samicę jaj w ilości od 5-12 sztuk, wykluwają się po okresie około 10 tygodni młode jaszczurki. Jaszczurki zapadają w sen zimowy ( od września do kwietnia ) , ukryte w głębokich jamach wewnątrz ziemi. Zamieszkują one obszary południowej i centralnej Europy ( od południowo-wschodniej Ukrainy po Francję ). Współczesna populacja jaszczurki zielonej jest mocno skurczona.