Komórka nerwowa inaczej nazywana jest neuronem. Zbudowana jest z ciała komórkowego, czyli perikarionu, oraz wypustek. Wypustki cytoplazmatyczne zwane są dendrytami. Przekazują one impulsy nerwowe w kierunku perikarionu. Pojedyncza wypustka osiowa to akson lub neuryt. Informacje są nim przesyłane z perikarionu do innych komórek. Ciało komórkowe zawiera wszystkie organelle:
- mitochondria
- rozbudowany aparat Golgiego
- tigroid, czyli zawierające RNA ziarnistości
- neurofibrylle, czyli włókienka nerwowe
Komórki nerwowe można porządkować przyjmując za kryterium podziału budowę komórki lub jej funkcje. Ze względu na ilość wypustek neurony dzielimy na:
- jednobiegunowe
- rzekomojednobiegunowe
- dwubiegunowe
- wielobiegunowe
Ze względu na pełnioną funkcję wyróżniamy neurony:
- czuciowe (przewodzą informacje z obwodu do układu nerwowego)
- ruchowe (przewodzą informacje z układu nerwowego do efektorów, czyli różnych narządów)
- pośrednicząco-kojarzeniowe
Aksony komórek nerwowych tworzą włókna nerwowe. Mają one około jednego metra długości. Niektóre z nich posiadają białkowo lipidową osłonkę (tzw. osłonkę mielinową). Nazywamy je włóknami rdzennymi. Isrnieją włókna rdzenne:
- jednoosłonkowe
- dwuosłonkowe
Włókna nieposiadające osłonki nazywamy bezrdzennymi. Mogą mieć one pojedynczą osłonkę (bez mieliny), lub nie posiadać żadnej (włókna nagie).
Mielina tworzy się gdy akson wnika do cytoplazmy lemocytu. Powoduje to podwojenie się błony białkowo-lipidowej tej komórki. Owija się ona wielokrotnie wokół włókna nerwowego, zaś cytoplazma z jądrem komórkowym zepchnięte zostają 'na wierzch' tak powstałej osłonki i tworzą neurolemę włókna nerwowego, czyli tak zwaną osłonkę Schwanna. Mielinę budują więc różne lipidy błon komórkowych, np. cholesterol i fosfolipidy. Pełni ona funkcję izolatora. Wzdłuż włókien nerwowych tworzy przewężenia (tzw. przewężenia Ranviera), które nie są izolowane. Dzięki temu impulsy elektryczne przepływają skokowo od przewężenia do przewężenia a nie rozprzestrzeniają się falowo po włóknie, co byłoby dużo wolniejsze (tak funkcjonują włókna bezrdzenne).
Pomiędzy dwoma kolejnymi przewężeniami Ranviera mieści się jeden lemocyt.
Między dwoma neuronami lub między neuronem a efektorem znajdują się synapsy. Tworzone są one przez błonę komórki z której płynie sygnał (błona presynaptyczna) i błonę komórki która sygnał odbiera (błona postsynaptyczna). Informacja płynąca wzdłuż włókna nerwowego ma postać impulsu elektrycznego. Gdy dochodzi do synapsy możliwe są dwa rozwiązania:
- błony synaptyczne przylegają do siebie i informacja pozostaje impulsem elektrycznym
- między błonami istnieje szczelina przez którą sygnał przekazywany jest za pomocą substancji chemicznych
Synapsę pierwszego rodzaju nazywamy elektryczną, zaś drugiego - chemiczną.
