Bakterie są organizmami kosmopolitycznymi to znaczy występującymi na całej kuli ziemskiej. Można jest potkać zarówno na lodowcach, jak i w gorących źródłach, w głębinach oceanów, w glebie oraz w organizmach zwierzęcych i ludzkich. Wszystkim znane jest chorobotwórcze działanie bakterii. Ale bakterie mają również szereg znaczeń pozytywnych. Warto się przyjrzeć temu zagadnieniu nieco bliżej.

Negatywne znaczenie bakterii

  • Oddziaływanie chorobotwórcze. Ten negatywny aspekt znaczenia bakterii wpływa zarówno na rośliny, jak i na ludzi i zwierzęta. W przypadku roślin, choroby bakteryjne, inaczej bakteriozy są o wiele trudniejsze w zwalczaniu, niż gdy rośliny są atakowane przez choroby grzybowe. Związane jest to z faktem, iż bakterie mogą przeżywać w nasionach, w organizmach wegetatywnych, w owocach, w glebie. Rośliny najczęściej atakują bakterie z rodzaju: Ervinia, Xanthomonas, Agrobacterium, Pseudomonas i Streptomyces, które najczęściej doprowadzają do pojawienia się na roślinie różnego rodzaju plamistości, nekroz, (czyli miejsc martwych) i narośli oraz doprowadzają do ich więdnięcia. Do bakteryjnych chorób roślin należą między innymi: zaraza ogniowa (Ervinia amylovara), czarna nóżka i mokra zgnilizna bulw ziemniaka (Ervinia carotovara), parch zwykły ziemniaka (Streptomyces scabies), bakteryjna plamistość pomidora (Xanthomonas campestris), rak bakteryjny drzew owocowych (Pseudomonas streptomyces) oraz wiele, wiele innych chorób. Bakterie atakujące rośliny powodują w rolnictwie, warzywnictwie i sadownictwie ogromne straty. W przypadku ludzi i zwierząt sytuacja jest podobna. Bakterie wywołują u tych organizmów wiele chorób. Po przedostaniu się do organizmu zwierzęcego lub ludzkiego ulegają szybkiemu namnożeniu, po czym wydzielają toksyny: egzotoksyny poza komórkę i endotoksyny, które w momencie, gdy komórka się rozpada zostają uwolnione do organizmu. Wśród chorób ludzi spowodowanych przez bakterie znajdują się: dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, gruźlica, cholera, borelioza, zapalenie opon mózgowych, a także szkarlatyna oraz chyba dobrze wszystkim znana angina. Ponadto bakterie mogą spowodować ciężkie zatrucia pokarmowe, takie jak salmonellozy (od czasu do czasu słuchać sygnały alarmujące, ostrzegające o możliwości pojawienia się epidemii) oraz na przykład zatrucie jadem kiełbasianym, które niestety ma najczęściej skutek śmiertelny.
  • Doprowadzanie do procesów rozkładu. Odnosi się to przede wszystkim do artykułów spożywczych. Bakterie doprowadzają do psucia i gnicia żywności powodując ogromne straty. Produkty takie należy wyrzucić, co oprócz strat finansowych jest dość nieetyczne, ponieważ tysiące ludzi umiera z powodu braku żywności. Ponadto bakterie mogą przyczyniać się do rozkładu różnego rodzaju innych materiałów jak cegły i zbudowane z nich mury, zaprawę i cement, co oprócz strat ekonomicznych powoduje też straty kulturowe i społeczne (np. gdy są to zabytki lub domy mieszkalne) nie wspominając o utracie walorów estetycznych. Bakterie rozkładają również różnego rodzaju tkaniny, drewno oraz papier.

Pozytywne znaczenie bakterii

  • Bakterie są składnikiem środowiska, a więc są tak samo potrzebne jak rośliny, zwierzęta, woda, słońce, aby w przyrodzie mogła zostać utrzymana homeostaza (równowaga).
  • Bakterie obok grzybów stanowią ostatnie ogniwo w łańcuchach pokarmowych. Są reducentami (destruentami), czyli organizmami które rozkładają martwą materię organiczną. Pozwolę sobie, na stweirdzenie, że jest to jedno z najważniejszych oddziaływań, jakie wykazują, ze wszystkich organizmów na ziemi. Dzieje się tak, dlatego ponieważ dzięki procesom rozkładu martwej materii organicznej uwalniane są pierwiastki, które z powrotem mogą być włączone w cykle biogeochemiczne. Pierwiastki te występując w postaci soli przyswajalnych dla roślin stanowią dla nich substancje niezbędne do życia. Rośliny są natomiast producentami, czyli pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego. Następnym ogniwem są konsumenci i następnym właśnie reducenci, czyli bakterie i grzyby. W ten sposób obieg materii zostaje zamknięty, a cały cykl trwa nieprzerwanie.
  • Bakterie rozkładając substancję organiczną przyczyniają się do powstawania warstwy próchnicy, a więc mają znaczenie glebotwórcze. Gleba jak wiadomo stanowi podłoże dla roślin, czyli głównego źródła pokarmu, oprócz tego jest miejscem życia wielu organizmów, jest również źródłem surowców wykorzystywanych przez człowieka, oraz między innymi ma zdolność do magazynowania wody.
  • Organizmy te wykazują zdolności do wiązania azotu atmosferycznego. Niektóre bakterie wchodzą w symbiozę, (czyli związek, z którego obydwa organizmy czerpią korzyść) z roślinami. Za przykład mogą posłużyć bakterie z rodzaju Rhizobium, które funkcjonują w symbiozie z roślinami motylkowymi. Bakterie przez zdolność do wiązania azotu atmosferycznego dostarczają część soli tego związku roślinie, która w zamian dostarcza bakteriom produkty fotosyntezy.
  • Bakterie są źródłem pokarmu. Przede wszystkim dla pierwotniaków, ale również na przykład dla krowy, owcy, konia, królika i innych ssaków. Wynika to z faktu, że początkowo bakterie znajdujące się w przewodzie pokarmowym biorą udział w procesach trawienia, po czym same stają się trawionym pokarmem.
  • Bakterie wykorzystuje się na duża skalę do produkcji żywności (serów, jogurtów, kefirów) oraz w procesach kiszenia (kapusty, ogórków).
  • Organizmy te są również wykorzystywane do produkowania substancji chemicznych takich jak: aminokwasy, kwasy organiczne, czy witaminy.
  • Z jednej strony bakterie mają działanie chorobotwórcze, z drugiej strony produkuje się z nich szczepionki i antybiotyki (promieniowce najważniejsze z medycznego punktu widzenia produkują tertacykline i streptomecynę).
  • Te małe organizmy biorą udział w procesie fermemtacji obornika, z którego można wytwarzać biogaz, który stanowi z kolei źródło energii.
  • Bakterie odgrywają niebagatelną rolę w ochronie środowiska, a zwłaszcza w biologicznych metodach oczyszczania ścieków. Wchodzą one w skład tak zwanego osadu czynnego, którego działanie polega na tym, że substancje zanieczyszczające znajdujące się w ściekach ulegają przemianom i zostają w efekcie końcowym wbudowywane w ciała bakterii.
  • Na zakończenie warto dodać, że bakterie odgrywają ogromną rolę w genetyce. Stanowią one źródło restryktaz, czyli enzymów restrykcyjnych, które są wykorzystywane do fragmentowania (rozcinania) cząsteczek kwasu dezoksyrybonukleinowego. Przyczyniają się również do tworzenia biblioteki genów, ponieważ w ich organizmach skopiowaniu ulegają odcinki DNA pochodzące od innych organizmów.