Ochrona naturalnych zasobów wodnych występujących w przyrodzie

Woda należy do najcenniejszych bogactw naturalnych występujących w przyrodzie. Bez niej niemożliwe byłoby jakiekolwiek życie na naszej planecie. Jest głównym składnikiem organizmów żywych, jej uzupełnianie jest koniecznością dla istnienia wszelkiego życia, dla życia roślin oraz zwierząt. Nieracjonalna, rabunkowa gospodarka zasobami naturalnymi stała się główną przyczyna zmniejszania się puli wody czystej na tyle, aby nadawała się do spożycia przez człowieka bez uszczerbku dla jego zdrowia. Skażenie wody niszczy nie tylko przyrodę, zwierzęta i rośliny, ale zagraża tez człowiekowi. Dalsze zanieczyszczenie wody może doprowadzić do zniszczenia różnorodności życia na Ziemi.

Dziś nie ulega już wątpliwości fakt, ze oszczędność i ochrona czystości wody są jednymi z priorytetów ochrony środowiska. Ochrona wszelkich zasobów wodnych to głownie wdrażanie pewnych rozwiązań technicznych, do których należą między innymi:

- ograniczanie produkcji ścieków przemysłowych:

- przez wprowadzanie bezściekowych technologii mających zastosowanie we wszelkiej produkcji przemysłowej,

- przez odzysk wody z oczyszczanych ścieków i domykanie obiegów wody w cyklu produkcyjnym,

- przez oczyszczanie ścieków przemysłowych i unieszkodliwianie osadów tworzonych przy oczyszczaniu ścieków,

- przez utylizację wód pochodzących z kopalni,

- przez ponowne wtłaczanie wody kopalnianej do górotworów,

- przez zabezpieczanie wysypisk oraz hałd,

- oczyszczanie komunalnych ścieków i unieszkodliwianie osadów pochodzących z oczyszczania ścieków pochodzenia komunalnego.

OCHRONA WODY W AKTACH PRAWNYCH OBOWIĄZUJĄCYCH W POLSCE

W polskim prawie istnieje wiele dokumentów mówiących o ochronie wód przed zanieczyszczeniem. Do podstawowych aktów prawnych regulujących te zagadnienia należą:

1) Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.), która "określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju'', w tym zasady gospodarowania i ochrony zasobów wodnych.

2) Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. z późniejszymi zmianami z 2002 i 2003 roku (Dz. U. 2001.115.1229 z dnia 11 października 2001 r.)

Przepisy dotyczące ochrony zasobów wodnych zostały ujęte w III dziale "Prawa wodnego". W myśl tej ustawy:

- "Wprowadzający ścieki do wód lub do ziemi są zobowiązani zapewnić ochronę wód przed zanieczyszczeniem, w szczególności przez budowę i eksploatacje urządzeń służących tej ochronie, a tam, gdzie jest to celowe, powtórne wykorzystanie oczyszczonych ścieków. Wybór miejsca i sposobu wykorzystania albo usuwania ścieków powinien minimalizować negatywne oddziaływania na środowisko".

Opis najczęściej używanych metod oczyszczania ścieków:

Podstawowy podział metod oczyszczania ścieków wyróżnia trzy rodzaje metod:

Oczyszczanie mechaniczne - polega na kolejnym rozdrabnianiu, cedzeniu i filtrowaniu, sedymentacji, wirowaniu oraz flotacji stałych zanieczyszczeń, które nie ulegają rozpuszczaniu.

Metody: używa się najczęściej urządzeń cedzących i rozdrabniających, dalej: filtry, sita, kraty, osadniki, piaskowniki i urządzenia odtłuszczające.

Oczyszczanie chemiczne - polega na przeprowadzaniu wielu procesów chemicznych neutralizujących zanieczyszczenia i substancje toksyczne znajdujące się w ściekach. Sa to takie procesy jak:

- utlenianie,

-redukcja,

- wytracanie,

- wymiana jonowa.

Oczyszczanie chemiczne wykorzystuje również procesy natury fizycznej, takie jak:

- koagulacja,

- destylacja,

- wymrażanie,

- sorpcja.

Oczyszczanie biologiczne - najistotniejsza metoda w technologii oczyszczania ścieków. Polega na zneutralizowaniu zanieczyszczeń wody poprzez działanie mikroorganizmów, wśród których najważniejsze są bakterie tlenowe. Mikroorganizmy te występują w tak zwanych osadach czynnych.

Metody: używa się najczęściej :

- złoży biologicznych,

- komór fermentacyjnych,

- komór osadu czynnego.

ZANIECZYSZCZENIA KOMUNALNE WOD

Terminem "zanieczyszczenia komunalne" określa się głównie ścieki miejskie, które wywarzane są jako produkt uboczny towarzyszący działalności człowieka. Jest to przede wszystkim mieszanina odpadów pochodzących z gospodarstw domowych. Na zanieczyszczenia komunalne składają się również wydaliny fizjologiczne człowieka oraz zwierząt udomowionych, odpady oczyszczalni, łaźni, szpitali, pralni i takich zakładów przemysłu, które nie odprowadzają osobno ścieków. Ponieważ źródła odpadów komunalnych są tak zróżnicowane i nie podlegają kontroli, ścieki komunalne maja bardzo złożony skład chemiczno-fizyczny.

Głównym składnikiem ścieków jest woda (nawet 99,9% składników ścieków). Zanieczyszczenia jako takie są więc w niewielkim procencie komponentem ścieków pochodzenia komunalnego. Część ścieków ma postać ciał stałych, tak zwanej zawiesiny. Ścieki "zawdzięczają" swoja bardzo nieprzyjemna woń temu, ze większość zanieczyszczeń w nich zawartych to substancje organiczne, przede wszystkim białka, cukrowce i tłuszcze, które podlegają procesom gnilnym. Rozkład bakteryjny związków organicznych w ściekach mogą powodować obniżenie udziału tlenu w zanieczyszczonych wodach i w rzekach, do nurtu których spływają ścieki. Obniżenie tlenu powoduje z kolei zanikanie organizmów żywych występujących naturalnie w wodach.

Coraz większym problemem staje się zwiększona ilość detergentów, które jako środki o właściwościach substancji powierzchniowo czynnych powodują ogromne szkody w faunie skażonych wód. Są przyczyną całkowitego zmywania z organizmów żyjących w środowisku wodnym powłok ochronnych (takich jak śluzy) z powierzchni ich ciał, jelit itp. Substancje powierzchniowo czynne są wprowadzane do ścieków z gospodarstw domowych. Jest ich coraz więcej, ponieważ producenci proszków do prania i środków czyszczących stosują silnie aktywne substancje chemiczne pomijając aspekt dbałości o środowisko naturalne.

Do najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia człowieka są bakteriologiczne zanieczyszczenia wody. Należą do nich wirusy i bakterie chorobotwórcze. Częste jest występowanie w ściekach komunalnych bakterii - pałeczki okrężnicy (łac. Escherichia coli). Jest ona niegroźna, gdy naturalnie występuje w przewodzie pokarmowym człowieka. Jednak kiedy jest w zanieczyszczonych wodach, może stać się groźna dla zdrowia powodując wiele chorób. Jej obecność wskazuje na wystąpienie odchodów w wodzie. Escherichia coli jest też wskaźnikiem zanieczyszczenia wody. Towarzysza jej często drobnoustroje wywołujące dur brzuszny czy tyfus.

Oczyszczanie ścieków o pochodzeniu komunalnym przeprowadza się głównie na sposób mechaniczny bądź mechaniczny i biologiczny zarazem. Oczyszczanie ścieków jest niezbędne i rzeczywiście zmniejsza stopień zanieczyszczenia wód, nigdy jednak nie prowadzi do odzyskania wody czystej, dającej się zakwalifikować w pierwszej klasie czystości.

ZANIECZYSZCZENIA PRZEMYSŁOWE WOD

Istnieją dwa rodzaje źródeł przemysłowych zanieczyszczeń wód. Mogą one przedostawać się do wody bezpośrednio, jako ścieki przemysłowe, albo w sposób pośredni, jako zanieczyszczenia przekazane ze skażonej atmosfery. Zanieczyszczenia przemysłowe przyjmują postać rozmaitych pyłów i związków chemicznych, zarówno organicznych jak i nieorganicznych.

Zanieczyszczenia nieorganiczne to sole mineralne, rozpuszczalne w wodzie, które wpływają na chemiczne właściwości wód.

W sąsiedztwie kopalń węgla kamiennego, gromadzą się w wodach rzek pyły węglowe. Ten typ zanieczyszczenia prowadzi do spłycania rzek i poważnie zmienia charakter dna, podobnie jak różne zawiesiny mineralne, nieorganiczne oraz nierozpuszczalne.

Nieorganicznymi substancjami rozpuszczalnymi w wodzie są sole mineralne. One również istotnie wpływają na chemiczne właściwości wód, w których są rozpuszczone.

ZANIECZYSZCZENIA ROLNICZE WOD

Są to takie zanieczyszczenia, które powstają jako efekt przedostania się do wód gruntowych oraz zbiorników wodnych tych substancji chemicznych, których używa się rolnictwie do nawożenia oraz ochrony roślin. Są one równie niebezpieczne jak i inne typy zanieczyszczeń.

OCHRONA WOD PRZED ZANIECZYSZCZENIAMI

Dla zapewnienia racjonalnej gospodarki zasobami wód powierzchniowych i wód podziemnych konieczne są wielokierunkowe działania dążące do wspólnego celu i składające się na kompleksowa ochronę wód. Jej głównym celem jest zapobieganie naruszeniu równowagi przyrodniczej. Ma również nie pozwolić na powstanie w wodach takich zmian, które spowodują ich całkowitą nieprzydatność zarówno dla ludzi, jak i dla świata roślinnego oraz zwierzęcego. Ochrona wód jest elementem składowym całościowej ochrony środowiska, której nadrzędnym celem jest zahamowanie tempa degradacji środowiska naturalnego Polski.

Ważnym elementem ochrony wód są wszelkie działania, które ograniczają zanieczyszczenia atmosfery oraz gleby. Zanieczyszczenia z tych przestrzeni przenikają do innych.

W przypadku ochrony gleb należy kłaść nacisk na przeciwdziałanie erozji gleb oraz spływom powierzchniowym z gruntów rolnych. Gleby "nagie", nie pokryte roślinnością są najmniej narażone na erozje i spływy powierzchniowe. Umiejętnie stosowane chemiczne środki chroniące rośliny przed szkodnikami oraz nawozy mineralne i organiczne nie są groźne dla środowiska naturalnego. Jednak częste nadużywanie tych środków może doprowadzić do skażenia gleby i roślin ja zasiedlających. Należy wiec kontrolować ilość i rodzaj wprowadzanych do środowiska nawozów.

Aby zapobiec przenikaniu zanieczyszczeń z atmosfery do wody należy ograniczać a nawet całkowicie wyeliminować opady substancji szkodliwych, na przykład metali ciężkich, pierwiastków radioaktywnych, popiołów, kwasów itd.

Całościowa ochrona środowiska naturalnego realizowana była jak dotąd z powodzeniem przez dwa podstawowe programy o zasięgu na całą Polskę.

- Krajowy Program Ochrony Środowiska w Polsce - jego realizację rozpoczęto w 1984 r. Jest to program, który zakładał zahamowanie do roku 1990 tempo degradacji środowiska. Zakładał on rozbudowę sieci ogólnopolskiej oczyszczalni ścieków, modernizację wszelkich procesów technologicznych przez to zmniejszenie zużycia wody oraz ograniczania ilości wszelkiego rodzaju odpadów. Program ten przewidywał uruchomienie masowej produkcji niezbędnych urządzeń potrzebnych w szeroko rozumianej ochronie środowiska.

Kontynuacja zamierzeń Krajowego Programu Ochrony Środowiska na terenie Polski stały się wytyczne co do metod i celów ochrony środowiska do roku 2010, które zawarto w Narodowym Programie Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Program ten za główne zadanie dla ochrony środowiska na terenie Polski uznał przywrócenie równowagi ekologicznej, która umożliwiałaby właściwy rozwój szaty roślinnej oraz życie zwierząt, rozwój psychofizyczny ludzi oraz właściwy rozwój gospodarki w państwie. Założenia te są zgodne z idea rozwoju zrównoważonego. Zgodnie z tymi wytycznymi należy ograniczyć zanieczyszczenia atmosfery, wód i gleby. Bardzo ważne jest tez zapewnienie wystarczających ilości wody zdatnej do picia.

Wszystkie jednostki administracji państwowej oraz całe społeczeństwo powinno być zaangażowane w realizacje celów wytyczonych przez Narodowy Program Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Konieczność te potwierdzają kolejny bardzo ważny dla naszego kraju dokument: Polityka Ekologiczna Państwa, który został w pełni zaakceptowany przez Ministerstwo Środowiska.

Ochrona mórz

Międzynarodowa Organizacja Morska (MON) jest to organizacja, która zajmuje się ustalaniem zasad obowiązujących w ramach ogólnoświatowej żeglugi. W gestii jej członków leży również szczególne zwrócenie uwagi na skażenia wód morskich i bezpieczeństwo żeglugi. MON jest autorem i głównym pomysłodawca konwencji mówiącej o ochronie mórz z roku 1973 r. To działania podjęte przez państwa w ramach tej konwencji pozwoliły na sześćdziesięcioprocentowa redukcje skażeń ropą oraz olejami, które pochodzą ze statków, jaka miała miejsce w czasie od roku 1981 do roku 1989.

Dla skutecznej ochrony wód mórz i oceanów konieczny jest stały monitoring ilości i rodzaju zanieczyszczeń. Dla prowadzenia tego monitoringu Międzynarodowa Konferencja na temat ochrony Morza Północnego ustanowiła powołanie do życia w 1990 roku zespołu roboczego do spraw koordynacji badań stopnia zanieczyszczenia wód.

Problematykę zanieczyszczenia mórz i oceanów poruszają międzynarodowe umowy i konwencje, miedzy innymi Konwencja z Rio z 1992 roku.

Zwiększenie skuteczności działań mających na celu ochronę i poprawę stanu ochrony środowiska jest konieczne. Jednym z kluczowych zadań dla wspólnoty międzynarodowej jest kompleksowa ochrona wód powierzchniowych, których jakość ulega bardzo szybko pogorszeniu. Bez czystych wód nie ma szans na utrzymanie różnorodności życia na Ziemi w takim stanie jak dzisiejszy. Problemów ochrony środowiska nie można lekceważyć.

Bibliografia:

1) "Mówić o ochronie przyrody", 2002, red: M. Grzegorczyk, J. Perzanowska, Z. J. Kijas OFMConv, Z. Mirek; Kraków; Instytut Ochrony Przyrody PAN. Instytut Studiów Franciszkańskich, Instytut Botaniki PAN.

2) Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r.