Ekosystemem nazywamy układ ekologiczny, na który składają się elementy przyrody ożywionej, jak i nieożywionej. W ekosystemie zachodzi ciągły obieg materii oraz przepływ energii. Elementy przyrody ożywionej stanowią biocenozę, a elementy przyrody nieożywionej-biotop.

Ziemię zamieszkuje wiele organizmów, różniących się między sobą, pod wieloma względami. Zamieszkują one bardzo różne ekosystemy. Karp jest na przykład związany z ekosystemem jeziora, wilk natomiast z ekosystemem lasu. Istnieje wiele typów ekosystemów, najogólniej podzielić można je na ekosystemy wodne oraz lądowe. Warunki życia w tych dwóch typach ekosystemów są skrajnie odmienne, a organizmy je zamieszkujące wykazują szereg przystosowań, umożliwiających im w tych warunkach funkcjonowanie.

Na naszej planecie przeważają ekosystemy wodne, woda pokrywa bowiem 2/3 jej powierzchni. Wśród ekosystemów wodnych, wyróżniamy ekosystemy morskie oraz słodkowodne. Ekosystemy słodkowodne można z kolei podzielić na ekosystemy wód płynących oraz stojących. Przykładami ekosystemów wód płynących są rzeki, strumyki, czy potoki, natomiast przykładami ekosystemów wód stojących są jeziora, stawy, lub bagna.

Podstawowe różnice pomiędzy ekosystemami wodnymi wynikają z takich czynników jak przejrzystość wody i związana z tym dostępność światła, ilość rozpuszczonego w wodzie tlenu, twardość i zasolenie wody, charakter linii brzegowej, rodzaj podłoża oraz głębokość zbiornika.

W skład ekosystemów wodnych wchodzą następujące grupy organizmów:

  • Plankton, który stanowią drobne organizmy unoszone przez wodę. Do tej grupy należą na przykład drobne glony, czy pierwotniaki.
  • Nekton, czyli organizmy wolno pływające w toni wodnej, które zdolne są przeciwstawić się prądom wody. Należą tu na przykład ryby, płazy, duże bezkręgowce.
  • Bentos, czyli organizmy żyjące na dnie. Do tej grupy należą między innymi pierścienice, mięczaki, stadia larwalne.

Zbiorniki wodne cechuje strefowość rozmieszczenia organizmów żywych. W każdym zbiorniku występuje strefowe rozmieszczenie gatunków roślin i zwierząt. Wyróżniamy zarówno strefowość pionową, jak i poziomą. W obrębie jezior wyróżniamy następujące trzy strefy:

  • Litoralną, obejmującą płytkie, przybrzeżne wody. W strefie tej jest dużo światła, więc odznacza się bogactwem świata roślinnego. W strefie tej żyje też dużo organizmów roślinożernych, uzależnionych od obecności dużej ilości roślin. W strefie tej można spotkać takie gatunki jak skrzyp bagienny, jaskier wodny, mchy wodne, ośliczki, pijawki, żaby, płoć, okoń.
  • Pelagiczną, obejmującą strefę otwartej toni wodnej. Zajmuje środkowe partie jeziora. Jej granica w pionie wyznaczana jest przez głębokość przenikania światła. Temperatura panująca w tej strefie jest dość stabilna. Wraz ze wzrostem głębokości zmniejsza się ilość docierającego światła. Strefa pelagiczna najliczniej zamieszkana jest przez organizmy planktoniczne. Głównym producentem w tej strefie są glony. Można tu spotkać takie gatunki, jak rozwielitka, oczlik, ukleja, lub sandacz.
  • Profundalną, związaną z najgłębszymi partiami jeziora. Położona jest poniżej toni wodnej. Panują tu całkowite ciemności. W strefie tej występują duże wahania temperatury-amplituda może sięgać nawet 40°C. Ponieważ nie dociera tu światło, nie rosną tu żadne rośliny. Można spotkać tu takie organizmy jak rureczniki, larwy muchówek, bakterie oraz grzyby.

W morzu również można wyróżnić trzy strefy:

  • Litoralną, którą stanowią płytkie wody szelfowe. Występuje tu wiele gatunków zwierząt. W zależności od rodzaju podłoża w strefie tej żyją różne grupy organizmów:

-na skalistym dnie żyją glony należące do zielenic, brunatnic oraz krasnorostów. Z takim dnem mogą być też związane małże. W morzach rejonów tropikalnych na dnie kamienistym mogą uformować się rafy koralowe. W obrębie raf koralowych żyją takie organizmy jak rozgwiazdy, jeżowce, kraby, czy ślimaki.

-dno ubogie i piaszczyste jest miejscem bytowania trawy morskiej, tworzącej niekiedy podwodne łąki. W takiej podwodnej łące może schronić się wiele gatunków ryb.

  • Pelagiczną. Jest to strefa zawarta w obrębie otwartej toni wodnej. Jej maksymalna głębokość wynosi 50m. Głównymi producentami w obrębie tej strefy są glony, należące do planktonu. Spośród zwierząt roślinożernych, spotykamy tu takie gatunki jak ślimaki, lub skorupiaki. Żyją tu ponadto duże głowonogi, między innymi kałamarnice, wiele gatunków ryb na przykład makrela, śledź, lub sardynka. Ssakami zamieszkującymi strefę pelagiczną są delfiny oraz wieloryby.
  • Profundalną, zlokalizowaną przy dnie morza. Nie dociera tu światło, więc nie rosną tu żadne rośliny. W strefie tej można spotkać mięczaki, lub skorupiaki.

Ekosystemy lądowe mają zupełnie inny charakter niż wodne. Najważniejszymi czynnikami, kształtującymi życie na lądzie są temperatura oraz dostępność wody. Przykładami ekosystemów lądowych są między innymi lasy, łąki, lub torfowiska.

Torfowisko

Torfowiskami nazywamy duże skupiska mchów, należących do rodzaju Sphagnum. W listkach tego mchu występują duże, martwe, puste komórki, które spełniają funkcję wodonośną. Istnieją trzy typy torfowisk:

  • Torfowisko wysokie: zasilane jest wodą pochodzącą z opadów. Odczyn środowiska na torfowisku wysokim jest kwaśny, jest więc to teren ubogi w składniki odżywcze. Różnorodność gatunkowa na takim torfowisku jest więc niewielka. Oprócz torfowca rosną tu takie rośliny jak wełnianka wąskolistna, czy bagno zwyczajne. Zwierzętami żyjącymi na torfowiskach wysokich są drobne skorupiaki, ważki oraz owady wodne. Warunki panujące na torfowisku wysokim sprzyjają powstawaniu torfu.
  • Torfowisko niskie, zwane inaczej łąkowym, tworzy się na obniżeniach terenu. Powstaje na przykład na bagnach, w dolinach wolno płynących rzek, lub strumieni, na starorzeczach. Teren torfowiska niskiego jest zasobny w próchnicę oraz związki mineralne. Wśród roślinności przeważają gatunki szuwarowe, takie jak trzcina pospolita, pałka wodna, turzyce.
  • Torfowisko przejściowe. Ma charakter pośredni między torfowiskiem niskim, a wysokim, w związku z tym, można na nim spotkać roślinność typową dla obu tych torfowisk.

Las

Ekosystem leśny składa się z kilku warstw, takich jak:

  • Warstwa koron drzew. Jest to warstwa najlepiej oświetlona prze słońce. Najczęściej tworzona jest przez korony takich drzew jak świerk, sosna, czy lipa. W koronach drzew można spotkać sikorki, wilgi lub kukułki szukające tu pożywienia.
  • Podszycie: jest to warstwa składająca się z niskich drzew oraz krzewów.
  • Warstwa ziół, tworzona przez byliny, krzewinki oraz trawy
  • Warstwa przyziemna, tworzona przez mchy oraz porosty. Jest to bardzo ważna warstwa, ponieważ chroni ona glebę przed czynnikami zewnętrznymi. Ponadto ogranicza wyparowywanie wody z gleby. Zapobiega ponadto wypromieniowywaniu ciepła z podłoża.