Rozwój nowotworu jest procesem złożonym - wieloetapowym i rozłożonym w czasie. Jego długi czas rozwoju wynika z faktu istnienia etapu utajenia, kiedy rozwój nowotworu jest niezauważalny przez chorego.

Inicjacja

Pierwszy etap to inicjacja. Zmiany zachodzą w pojedynczej komórce organizmu. Czynniki kancerogenne powodują (indukują) nieodwracalne zmiany w materiale genetycznym.

W ich wyniku dochodzi do niekontrolowanych podziałów komórkowych. Dana komórka traci stopniowo swoje zróżnicowanie funkcjonalne. Może to powodować nieprawidłową budowę tkanek (dysplazja) lub zwiększanie masy tkanek i ich przerost (hiperplazja).

Promocja

Cechami tego etapu są:

  • Wzmożone podziały komórkowe
  • Ruchliwość komórek
  • Utrata funkcji przypisanych zdrowym komórkom np. hamowana jest biosynteza właściwych białek enzymatycznych
  • Brak komunikacji między zdrowymi komórkami a zaatakowanymi, inwazyjność
  • Czasem pojawiają się zmiany w chromosomach co do ich struktury i liczby.

Progresja

Cechy charakterystyczne tego etapu:

  • Intensywne podziały komórkowe
  • Komórki stają się autonomiczne - nie reagują na bodźce zewnątrzkomórkowe, ma miejsce autokrynna regulacja wzrostu
  • Zmiany w materiale genetycznym: liczne mutacje o charakterze translokacji, delecji, fuzji, abberacje chromosomowe (następuje zahamowane prawidłowe działanie loci objętych mutacjami), aneuploidia, czyli zmiany w liczbie chromosomów
  • W wybranych komórkach następuje produkcja czynników angiogennych, co umożliwia powstanie naczyń krwionośnych i wzrost nowotworu
  • Tu następuje selekcja klonów komórek o największej inwazyjności i najlepiej przystosowanych do niekontrolowanego wzrostu - ma to znaczenie w późniejszym rozwoju komórek nowotworowych.

Przerzuty

Jest ostatni etap rozwoju nowotworu. Komórki nowotworowe za pośrednictwem naczyń limfatycznych i krwionośne przemieszczają się do innych tkanek i narządów, tam się zagnieżdżają i tworzą nowe guzy (przerzuty).