Do chorób związanych z zaburzeniami odżywiania możemy zaliczyć anoreksję, bulimię oraz wewnętrzny przymus nadmiernego jedzenia. Są to schorzenia o podłożu psychicznym, objawiające się zaburzeniami łaknienia.

Anoreksja

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny jest chorobą dotykającą głównie dziewczyny w okresie dojrzewania, ale również dorosłe kobiety i mężczyzn. Objawia się ciągłym, często nieuzasadnionym lękiem przed przybraniem masy ciała. Chorzy mają zaburzenia postrzegania własnej osoby. Wydaje im się, że ich sylwetka ciągle nie jest wystarczająco szczupła pomimo widocznego już chorobliwego wychudzenia. Cierpią z powodu obniżonego poczucia wartości i kompleksów związanych z wyglądem ich ciała. Czują się nieatrakcyjni i brzydcy. Chcąc się odchudzić narzucają sobie rygorystyczne diety prowadzące w szybkim tempie do znacznego spadku masy ciała a w rezultacie wycieńczenia organizmu. W późniejszym etapie choroby u anorektyków występuje całkowity brak apetytu a nawet niepohamowany wstręt do jedzenia. Oprócz destruktywnego wpływu takich zachowań na funkcjonowanie ustroju, niewątpliwie pogłębiają się zaburzenia psychiczne, prowadząc do ciężkich stanów depresyjnych.

Przyczyny anoreksji bywają różne. Zdarza się, że dziewczyny wchodząc w wiek dojrzewania starają się podświadomie uciec od odpowiedzialności związanej z dorosłością i własną seksualnością. Próbują więc, w tak nienaturalny sposób powrócić do neutralnej, dziecięcej, aseksualnej sylwetki. Często również choroba jest skutkiem chęci posiadania, tak pożądanej w dzisiejszych czasach, szczupłej sylwetki. Chorzy chcą tym samym zwiększyć swoje poczucie wartości osiągając bardziej atrakcyjny wygląd.

Kliniczne symptomy anoreksji

Somatyczne:

  • Widoczna utrata ciężaru ciała;
  • Zanik miesiączkowania
  • Uczucie zimna,
  • Zwolnienie akcji serca - zastoinowa niewydolność krążenia,
  • Niedokrwistość
  • Obniżone ciśnienie krwi
  • Zwolnienie oddechów
  • Zasinienie dłoni i stóp
  • Obrzęki dłoni, stóp i twarzy
  • Meszek na skórze
  • Sucha, łuszcząca się skóra
  • Kruche łamliwe włosy na głowie
  • Wypadanie włosów w dole pachowym
  • Trudności z zasypianiem i przesypianiem
  • Wzdęcia
  • Zaparcia
  • Zrzeszotnienie kości / osteoporoza /

Psychiczne:

  • Drażliwość i zmienność nastrojów
  • Spowolnienie psychoruchowe
  • Nieadekwatne postrzeganie kształtu i ciężaru ciała
  • Społeczna izolacja
  • Powrót do dziecięcych zachowań / wtórny infantylizm /

(cyt. D. Wieczorkiewicz, www.glodne.pl)

Bardzo często w początkowej fazie choroby anoreksja nie jest rozpoznawana jako jednostka chorobowa ani przez osobę, którą dotknęła, ani przez jej najbliższe otoczenie. W okresie, kiedy poważne braki w żywieniu nie dają jeszcze widocznych efektów chorzy bardzo skutecznie potrafią ukrywać swoje nietypowe zachowania. Pozbywają się jedzenia w przeróżny sposób nierzadko chowając je w kieszeniach, zakamarkach pokoju, wynosząc z domu w torebkach czy plecakach. Sygnałem alarmowym, będącym dla rodziny bodźcem do rozpoczęcia leczenia jest dopiero znaczny spadek masy ciała.

Kryteria diagnostyczne anoreksja nervosa wg DSM IV / 1994 /

  • Ciężar ciała poniżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu lub poniżej 85% wagi oczekiwanej lub brak należnego przyrostu w okresie wzrastania 85% poniżej ciężaru wagi należnej
  • Paniczny lęk przed przyborem masy ciała
  • Zaburzenia postrzegania ciężaru i kształtu ciała
  • Pierwotny brak miesiączki lub wtórny brak miesiączki / brak trzech kolejnych cykli miesiączkowych /

(cyt. D. Wieczorkiewicz, www.glodne.pl)

W anoreksji ważne jest wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie leczenia. Można wówczas uniknąć bardzo niebezpiecznych dla organizmu konsekwencji niedożywienia i długotrwałych głodówek, które mogą w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do śmierci. Zdarzają się również samobójstwa u chorych, którym nie udzielono odpowiedniej pomocy psychoterapeutycznej.

Leczenie anoreksji w pierwszej kolejności obejmuje przywrócenie normalnej, a przynajmniej nie zagrażającej życiu masy ciała. Później zaczyna się długi i dość trudny proces psychoterapii. Dotyczy on zarówno samego pacjenta, jak i jego najbliższych. Praca z chorym polega na budowaniu od podstaw jego tożsamości i uczy go właściwie oceniać siebie i swoją wartość. Pokazuje jednocześnie jak mylne było postrzeganie swojej osoby przed rozpoczęciem leczenia. Ważne jest również rozwiązanie problemów będących przyczyną popadnięcia w anoreksję.

Bulimia

Bulimia, inaczej zwana żarłocznością psychiczną jest chorobą o podobnym podłożu psychicznym, co anoreksja, często również jest jej następstwem. Bulimię charakteryzują niekontrolowane napady żarłoczności, podczas których chory pochłania ogromne ilości wysokokalorycznych pokarmów. Takie napady jedzenia są przyczyną złego samopoczucia, wstydu i niskiej samooceny, dlatego przeważnie są ukrywane przed otoczeniem. Po zjedzeniu dużej ilości żywności poczucie winy skłania ich do pozbywania się nadmiaru pokarmu z organizmu prowokując u siebie wymioty, zażywając środki przeczyszczające i moczopędne. W obawie przed tyciem, między okresami obżarstwa chorzy rygorystycznie przestrzegają diety, stosują głodówki, starają się kontrolować uczucie głodu i intensywnie uprawiają sport.

Chorobie towarzyszą zaburzenia psychiczne powodujące skrajne stany emocjonalne. Jedzenie jest dla ludzi dotkniętych bulimią rodzajem odreagowania stresów, sposobem na rozładowanie napięcia czy chwilowe radzenie sobie ze złym nastrojem i frustracją.

Przyczyny bulimii nie są do końca określone. Jej objawy mogą wystąpić np. po okresie intensywnego odchudzania połączonego z radykalną dietą. Zdarza się, że jest następstwem poważnego stresu, czy też problemów emocjonalnych. Występuje głównie w przedziale wiekowym 15 - 24 lata, najczęściej u kobiet.

Symptomy:

  • Znikanie w toalecie po posiłkach
  • Wielogodzinne ćwiczenia fizyczne
  • Sekretne, rytualne zachowania jedzeniowe
  • Przyjmowanie pokarmów ułatwiających wymioty
  • Obrażenia na grzbietowych powierzchniach dłoni powstające w wyniku pobudzania wymiotów
  • Erozja szkliwa i przebarwienia towarzyszące próchnicy zębów
  • Nieregularne miesiączkowanie
  • Senność, spowolnienie psychoruchowe
  • Odwodnienie skóry
  • Obrzęki stóp, dłoni, twarzy
  • Powiększenie ślinianek przyusznych
  • Nadżerki w przełyku i żołądku
  • Chrypka
  • Bóle w zakresie nerwu twarzowego,
  • Dzwonienie w uchu
  • Duże, występujące w krótkim czasie spadki masy ciała przebiegające z objawami odwodnienia
  • Izolacja społeczna

(cyt. D. Wieczorkiewicz, www.glodne.pl)

W bulimii wyróżnić można dwa typy przebiegu choroby. Pierwszy, przeczyszczający, gdy po napadach jedzenia chory prowokuje u siebie wymioty i zażywa środki przeczyszczające. Drugim rodzajem choroby jest odmiana nieprzeczyszczająca, kiedy nadmiar jedzenia rekompensowany jest intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi i głodówkami, natomiast wymioty i łykanie leków przeczyszczających nie występują regularnie.

Oprócz tego, często stosowane są środki odchudzające, moczopędne a także alkohol i narkotyki zmniejszające apetyt.

Bulimicy przeważnie zachowują normalną wagę ciała, lub występuje u nich niewielka nadwaga, dlatego rozpoznanie choroby jest znacznie trudniejsze niż w przypadku jadłowstrętu. Jednak podobnie jak w anoreksji ważne jest możliwie szybkie rozpoznanie choroby i rozpoczęcie leczenia. Polega ono na uświadomieniu pacjentowi, że jego sposób odżywiania się jest niewłaściwy, i szkodzi nie tylko zdrowiu fizycznemu, ale i może prowadzić do zaburzeń natury psychicznej. Chodzi również o to, by zaczął normalnie i obiektywnie postrzegać swoje ciało i nie przewartościowywał znaczenia swojej wagi.

Innym zaburzeniem odżywiania jest wewnętrzny przymus nadmiernego jedzenia, prowadzący do otyłości. Podobnie jak inne choroby o podłożu psychicznym związane z odżywianiem dotyka głównie nastolatki. Chorzy nie potrafią kontrolować chęci jedzenia i czują głód nawet po spożyciu dużych porcji pokarmu. Prowadzi to w większości przypadków do otyłości będącej przyczyną kompleksów, niskiego poczucia własnej wartości i przekonania o nieatrakcyjności swojego ciała. Przyczynami przymusu nadmiernego jedzenia są przeważnie jakieś braki w życiu osobistym. Jedzenie wypełnia pustkę towarzyszącą samotności, uczuciu smutku, przygnębienia itp. Jednak wzrost wagi ciała będący efektem takiego rozwiązywania problemów powoduje pogłębienie złego samopoczucia i poczucie winy. Chorzy zaczynają więc obsesyjnie stosować różnorakie diety, przeważnie przerywając je w połowie i rozpoczynając inne. Niedokończone diety przyjmowane jako osobiste porażki muszą zostać zrekompensowane przyjemnością jedzenia i tak zamyka się krąg bezsilności.

Nadwaga, później otyłość, jest przyczyną izolacji społecznej, unikania kontaktów z rówieśnikami a także aktywności ruchowej. Przekonanie o własnej nieatrakcyjności może przyjąć postać wręcz wstrętu do swojego ciała, co powoduje pogłębienie zaburzeń emocjonalnych, a zatem również choroby.

Przypadki chorób związanych z zaburzeniami łaknienia mających podłoże psychiczne zaczęto obserwować stosunkowo niedawno. Niewątpliwy wpływ na pojawienie się tak licznych zachorowań ma tempo i styl życia czasów współczesnych. Ogromna presja społeczna związana z preferowaniem określonego wyglądu i kreowanie ideału piękna, do którego wszyscy dążą ma niezaprzeczalny wpływ na sposób postrzegania swojego ciała, a jednocześnie i siebie.