Układ pokarmowy rozpoczyna się jamą gębową, u człowieka zwaną jamą ustną. W niej znajdują się zęby, które służą do rozdrabniania pokarmu. Do jamy ustnej uchodzą ślinianki - podjęzykowe, podżuchwowe i przyuszne. Ich funkcją jest produkcja śliny, która zwilża pokarm i ułatwia jego połykanie. Ponadto produkują enzym trawienny - amylazę ślinową, który rozpoczyna proces trawienia węglowodanów.

Jama gębowa przechodzi w gardło, które jest wspólnym odcinkiem układu pokarmowego i oddechowego. Gardło przechodzi następnie w przełyk. Przez przełyk, za pomocą ruchów robaczkowych (perystaltycznych) pokarm trafia do żołądka.

Żołądek jest mięsistym workiem, który od środka wyścielony jest błoną śluzową. Komórki ściany żołądka produkują kwas solny i pepsynę - enzym trawiący białka. Śluzówka wydziela dużą ilość śluzu, który zabezpiecza żołądek przed działaniem kwasu solnego. Następnie pokarm przesuwany jest dalej, do jelita cienkiego.

Pierwszym odcinkiem jelita cienkiego jest dwunastnica. Tutaj zachodzi trawienie właściwe pobranych substancji odżywczych. Do dwunastnicy uchodzą przewody dwóch gruczołów pomocniczych układu pokarmowego: trzustki i wątroby. Wątroba produkuje żółć, która rozbija duże krople tłuszczowe na mniejsze, ułatwiając tym samym ich trawienie. Trzustka wydziela enzymy trawienne:

  • trypsynę i chymotrypsynę - trawią one białka do postaci di- i tripeptydów
  • lipazę trzustkową - trawi tłuszcze do postaci glicerolu i kwasów tłuszczowych
  • amylazę trzustkową - trawi węglowodany do postaci dwucukrów

Z dwunastnicy papka pokarmowa przechodzi do dalszej części jelita cienkiego, w której następuje trawienie ostateczne:

  • peptydazy jelitowe rozkładają di- i tripeptydy do wolnych aminokwasów
  • amylazy jelitowe (np. maltaza, sacharaza, galaktaza) rozkładają dwucukry na cukry proste

Tak ostatecznie strawiony pokarm nosi nazwę mleczka pokarmowego i w dalszej części jelita cienkiego zostaje wchłonięty. Ściana jelita cienkiego pokryta jest kosmkami jelitowymi, które znacznie zwiększają powierzchnię chłonną. Mleczko przedostaje się poprzez kosmki jelitowe do krwi i limfy.

Niestrawione resztki przesuwane są dalej do jelita grubego. Tutaj następuje formowanie masy kałowej i resorpcja zwrotna wody. Kał zostaje wydalony z organizmu poprzez odbyt.

Pokarmem określa się substancje odżywcze, które w procesie trawienia chemicznego zostają rozłożone na związki proste, wchłonięte, a następnie zużyte zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu. Składniki odżywcze dzieli się na związki organiczne i nieorganiczne:

Rola składników odżywczych:

Funkcja

Białka

Tłuszcze

Węglowodany

witaminy

Woda z solami mineralnymi

budulcowa

tak

tak

tak

nie

nie

energetyczna

tak

tak

tak

nie

nie

regulująca

nie

nie

nie

tak

tak

Utlenienie 1 g węglowodanów dostarcza 3,75 kilokalorii, białka - 4,0 kilokalorii i tłuszczu - 9,0 kilokalorii, przy czym źródłem 40 - 60% uzyskanej energii powinny być węglowodany, 25 - 35% tłuszcze oraz 10 - 20% białka.