KORZEŃ
Korzeń stanowi organ, który w momencie kiełkowania nasienia, pojawia się jako pierwszy. Organ ten spełnia wiele ważnych funkcji. Funkcje te zapewnione są dzięki rozgałęzieniom, odchodzącym od niego i skierowanym w różnych kierunkach w glebie.
Przedłużeniem pędu jest korzeń główny, który rośnie zazwyczaj pionowo, zagłębiając się w glebie. Korzeń ten po osiągnięciu odpowiedniej długości i grubości daje początek, wyrastającym z jego boków korzeniom bocznym. Korzenie te rozchodzą się ukośnie lub poziomo w ziemi. Od bocznych korzeni mogą odchodzić także dodatkowe odgałęzienia.
Taki układ rozrastających się odgałęzień przyczynia się do utworzenia systemu korzeniowego.
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje systemów korzeniowych:
1. korzeń palowy.
W korzeniu tym wyróżniamy bardzo dobrze rozbudowany główny korzeń, który rośnie pionowo i ma wiele dużo mniejszych od siebie odgałęzień w postaci korzeni bocznych. Korzeń typu palowego występuje u sosny, marchwi i in.
2. korzeń wiązkowy.
Korzeń ten zbudowany jest z wielu jednakowych i cienkich korzeni. Nie ma tu korzenia głównego, gdyż zanika on bardzo wcześnie. Na jego pozycji pojawiają się pęki korzeni bocznych oraz przybyszowych. Korzenie wiązkowe są bardzo częste wśród roślin i występują np. u traw, jednoliściennych, turzyc i in.
Większość roślin wchodzi w związki symbiotyczne z grzybami. Ich korzenie oplatają grzybnię, czerpiąc z niej cenne składniki mineralne. Grzyb w zamian za oddawanie swoich związków otrzymuje substancje pokarmowe. Taki związek rośliny z grzybem nazywamy mikoryzą. Najbardziej znanym przykładem mikoryzy jest współżycie bakterii brodawkowych, które asymilują azot z roślinami motylowymi ( fasola, groch, łubin).
Bakterie te w zamian za związki pokarmowe oddają roślinom część przyswojonego przez siebie azotu atmosferycznego.
Gdyby policzyć całkowitą powierzchnię korzenia, to uzyskalibyśmy wartość wielokrotnie wyższą niż powierzchnia części nadziemnej rośliny.
System korzeniowy oraz jego układ wynikają głównie z warunków bytowania rośliny. W glebie piaszczystej, w której woda gruntowa zalega bardzo głęboko, korzenie wykształcane są w formie palowej, wrastającej znacznie w podłoże.
W glebach bardzo wilgotnych, gdzie woda znajduje się dość obficie, korzenie są płytkie i poziome. Rozgałęziają się jedynie wszerz.
Stały wzrost korzenia możliwy jest dzięki działaniu merystemu korzeniowego, zawierającego tkankę twórczą.
Wzrost, który polega na wydłużaniu tylko części szczytowej korzenia, wynikający z działania tkanki twórczej wierzchołkowej nazywamy wzrostem wierzchołkowym
Korzeń wzrasta dzięki działalności tkanki twórczej, która zlokalizowana jest w jego szczytowej części. Tkanka twórcza okryta jest czapeczką, która budują komórki miękiszowe, sukcesywnie się złuszczające. Zadaniem czapeczki jest ochrona tkanki twórczej, która w czasie przesuwania się szczytu korzenia w glebie, narażona jest na urazy mechaniczne. Komórki merystematyczne dają początek wszystkim innym tkankom znajdującym się w korzeniu.
Komórki tkanki twórczej zgrupowane są w stożek wzrostu. Nad nim leży strefa wydłużania się korzenia, czyli strefa wzrostu utworzona przez jeszcze niezróżnicowane ale intensywnie rosnące komórki. Kolejna warstwa to strefa różnicowania się komórek, która odpowiada strefie włośnikowej. Komórki w tej strefie różnicują się. Dochodzi do przebudowy ich struktury, gdyż komórki te przystosowują się do wykonywania odpowiednich funkcji.
Poza strefą wzrostu leży strefa dojrzewania. Strefa ta nazywana jest także strefą włośnikową. W obrębie tej strefy dochodzi do różnicowania się komórek na tkanki stałe. Włośniki znajdujące się w tej strefie pełnią zasadnicze funkcje korzenia ( wchłanianie wody).
Te komórki, które znajdują się w peryferyjnych częściach korzenia, różnicują się w tkankę okrywającą, czyli w skórkę, zwaną także ryzodermą. Jest to warstwa bardzo cienkich komórek, ściśle przylegających do siebie i zawierających protoplast. Ściany tych komórek, zbudowane z celulozy tworzą uwypuklenia, nazywane włośnikami, dzięki którym odbywa się pobieranie wody i soli mineralnych.
Poza skórką znajduje się miękisz, utworzony przez cienkościenne i żywe komórki tworzące luźne układy. Pomiędzy nimi znajdują się bowiem przestwory międzykomórkowe, które wypełnione są powietrzem umożliwiającym wymianę gazową.
Ten obszar korzenia nazywany jest kora pierwotną. Wewnętrzna warstwa kory pierwotnej to śródskórnia, czyli endoderma. Warstwa ta zbudowana jest z komórek drobnych o ścianach ulegających lignifikacji. Komórki tej warstwy są martwe. Pomiędzy nimi w określonych miejscach znajdują się komórki bez skorkowaciałych zgrubień. Są to komórki przepustowe, przez które przechodzi woda pobrana przez włośniki.
W samym centrum korzenia znajduje się walec osiowy, w którym pierwsza warstwa ma charakter twórczy. Jest to tzw. okolnica czyli perycykl. Dzięki tej warstwie powstają korzeni boczne. Reszta walca osiowego wypełniona jest miękiszem, posiadającym charakterystyczne zespoły komórek, dzięki którym możliwe jest wchłanianie wody oraz asymilatów.
Komórki te tworzą wiązki przewodzące, które w korzeniu reprezentowane są przez floem oraz ksylem, czyli przez wiązki sitowe i naczyniowe. Wiązki te tworzą pasma, które leżą niezależnie od siebie i tworzą układ promienisty i naprzemianległy.
Głównymi funkcjami korzenia są:
- dostarczanie wody i soli mineralnych roślinie,
- utwierdzenie rośliny w podłożu,
-utrzymywanie rośliny w pozycji pionowej i in.
