kierunek w literaturze, malarstwie, rzeźbie, architekturze, pomiędzy renesansem a klasycyzmem i oświeceniem. Najwcześniej ukształtował się we Włoszech i Hiszpanii (poł. XVI w.), skąd oddziaływał na pozostałe kraje Europy. W Polsce trwał od końca XVI w. do poł. XVIII.
Jest pierwszym kierunkiem literackim, w którym dużą rolę grają osobliwości kultur narodowych, np. w Polsce sarmatyzm. Jego cechą szczególną jest także spajanie wątków chrześcijańskich z mitologicznymi i wprowadzanie elementów kultur orientalnych. Kontekstem społecznym dla rozwoju baroku w krajach chrześcijańskich była kontrreformacja. Mimo dominującej roli czynnika religijnego, na rozwój baroku miały też wpływ dwory królewskie i magnackie, dzięki którym rozwinęły się teatr i opera.
Barok zerwał z przejrzystością renesansu i funkcjonalnością form, położył natomiast większy nacisk na ornamentykę, przepych i różnorodność. Zasadniczą jego tendencją było łączenie czynników sprzecznych, np. ekspresję przeżyć religijnych ujmowano w sposób sensualistyczny, zacierano granicę między sferą przeżyć religijnych i miłosnych.
Barok przejął od renesansu zasób form, ale dążył też do ich wzbogacenia, a przede wszystkim indywidualnych, niezwykłych sposobów ich użycia. W zakresie języka obowiązuje zasada ozdobnego mówienia, mnożenia metafor, komplikowania struktur składniowych (inwersje, przerzutnie). Środkiem wypracowanym przez barok jest koncept, zaskakujący pomysł. Kunszt poetycki staje się niekiedy wartością samą w sobie. W zakresie gatunków barok, poza operą, nie stworzył niczego, co byłoby jego wyłącznym dorobkiem. Tworzono elegie, sonety, sielanki, hymny, pieśni i in. Wzorem eposu była Jerozolima wyzwolona T. Tassa. W zakresie epiki prozą rozwijały się romanse rycerskie i pasterskie, będące przejawem kultury dworskiej. Kwitło pamiętnikarstwo i relacje z podróży. Oddziałał też na dramaturgię elżbietańską. Najwyraźniejszym jego przejawem jest teatr hiszpański XVII w. (P. Calderon).
W Polsce barok rozwijał się w kilku nurtach: metafizycznym (M. Sęp-Szarzyński, S. Grabowiecki, K. Twardowski), ziemiańskim (W. Potocki, K. Miaskowski, W. Kochowski) i dworskim (J. A. Morsztyn, D. Naborowski).
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
