Nasza szkapa - biografia autora
Maria Konopnicka, z domu Wasiłowska, urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Była córką Józefa Wasiłowskiego, prawnika, oraz Scholastyki z Turskich. Po śmierci matki, gdy miała zaledwie siedem lat, jej rodzina przeprowadziła się do Kalisza, gdzie dorastała. Kształciła się zarówno w domu, jak i w warszawskim pensjonacie sióstr sakramentek (1855–1856), gdzie zaprzyjaźniła się z przyszłą pisarką, Elizą Orzeszkową.
W wieku 20 lat, w 1862 roku, Maria poślubiła Jarosława Konopnickiego. Para miała ośmioro dzieci, jednak dwoje z nich zmarło we wczesnym dzieciństwie. Małżeństwo okazało się nieudane – mąż nie wspierał jej literackich ambicji. W 1878 roku Konopnicka zdecydowała się na rozstanie z mężem i przeniosła się z dziećmi do Warszawy, gdzie zaczęła rozwijać swoją karierę pisarską i angażować się w działalność społeczną.
Maria Konopnicka była jedną z najwybitniejszych polskich pisarek XIX i początku XX wieku. Tworzyła poezję, nowele, utwory dla dzieci oraz publicystykę społeczną i patriotyczną. Jej twórczość łączyła realizm i naturalizm z wrażliwością na losy najbiedniejszych.
Jej debiut literacki miał miejsce w 1870 roku, kiedy na łamach „Kaliszanina” ukazał się jej wiersz „W zimowy poranek”. Jest autorką „Roty” (1908) – jednego z najważniejszych wierszy patriotycznych w historii Polski, wyrażającego sprzeciw wobec germanizacji i ucisku narodowego.
Konopnicka zasłynęła również jako nowelistka, podejmując tematykę biedy, niesprawiedliwości społecznej oraz losów ludzi z najniższych warstw społecznych.
Najbardziej znane nowele: „Nasza szkapa” (1890) – przejmująca historia ukazująca nędzę warszawskiej rodziny oczami dziecka; „Mendel Gdański” (1890) – nowela piętnująca antysemityzm i uprzedzenia społeczne; „Dym” (1893) – opowieść o miłości i poświęceniu między matką a synem; „Miłosierdzie gminy”(1891) – krytyka społecznej obojętności i poniżania ludzi ubogich.
Konopnicka napisała również wiele utworów dla dzieci, które do dziś pozostają klasyką polskiej literatury dziecięcej: „O krasnoludkach i sierotce Marysi” (1896) – baśniowa opowieść, łącząca realizm z fantastyką; „Na jagody” (1903) – piękna, rytmiczna opowieść o przygodzie chłopca w lesie; „Szkolne przygody Pimpusia Sadełko” (1906) – humorystyczna historia o niesfornym kocie.
Konopnicka była aktywną działaczką społeczną – walczyła o prawa kobiet, sprzeciwiała się prześladowaniom Polaków i angażowała się w protesty przeciw germanizacji. Szczególnie głośno sprzeciwiała się represjom wobec dzieci we Wrześni (1901–1902), które były karane za używanie języka polskiego w szkole.
Pisarstwo łączyła z podróżami po Europie – odwiedziła m.in. Austrię, Niemcy, Szwajcarię i Włochy. W 1903 roku, z okazji 25-lecia działalności literackiej, otrzymała od narodu polskiego dworek w Żarnowcu, który stał się jej letnią rezydencją.
Maria Konopnicka zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie na zapalenie płuc. Jej pogrzeb na Cmentarzu Łyczakowskim zgromadził tysiące ludzi, stając się manifestacją patriotyczną.
