Etyka - biografia autora

Baruch Spinoza (Benedict de Spinoza, 1632–1677) urodził się 24 listopada 1632 roku w Amsterdamie w rodzinie portugalskich Żydów sefardyjskich. Jego rodzice byli potomkami Marranów – Żydów zmuszonych do konwersji na chrześcijaństwo w Portugalii, którzy następnie uciekli do bardziej tolerancyjnej Holandii, gdzie mogli praktykować judaizm. Spinoza otrzymał tradycyjne żydowskie wykształcenie w szkole przy synagodze, studiując Biblię, Talmud oraz filozofię żydowską, zwłaszcza dzieła Majmonidesa.

Już we wczesnej młodości holenderski filozof zaczął kwestionować dogmaty religijne i krytycznie analizować zarówno judaizm, jak i chrześcijaństwo. Poglądy i propozycje Spinozy, w tym odrzucenie idei osobowego Boga oraz przekonanie o naturalistycznym charakterze rzeczywistości, spotkały się z ostrym sprzeciwem społeczności żydowskiej w Amsterdamie. W 1656 roku został obłożony cherem (ekskomuniką), co oznaczało całkowite wykluczenie z gminy żydowskiej. Od tego momentu porzucił judaizm i rozpoczął życie jako niezależny myśliciel.

Po ekskomunice Spinoza zajął się filozofią i pracował jako szlifierz soczewek, co zapewniało mu skromne utrzymanie. Jego filozofia, inspirowana myślą Kartezjusza, ale również stoikami i neoplatonizmem, była radykalna jak na swoje czasy. Podstawowe dzieła Spinozy to:

• „Traktat teologiczno-polityczny" (1670) – w tym dziele Spinoza broni wolności myśli i słowa, krytykując dosłowną interpretację Pisma Świętego oraz łączenie religii z władzą polityczną.
• „Etyki” („Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona", 1677, wydana pośmiertnie) – fundamentalne dzieło Spinozy, w którym przedstawił koncepcję Boga jako przyrody (Deus sive Natura), czyli utożsamienie Boga z nieskończoną substancją obejmującą cały wszechświat. Odrzucił ideę wolnej woli, argumentując, że wszystko podlega koniecznym prawom natury.
• „Traktat o poprawie rozumu" – analiza metod poznawczych prowadzących do prawdziwego szczęścia i doskonałości umysłu.
• „Traktat polityczny" – jego nieukończone dzieło dotyczące najlepszych form rządów i relacji między jednostką a państwem.

Spinoza był postrzegany jako heretyk zarówno przez społeczność żydowską, jak i chrześcijańską, a jego pisma znalazły się na indeksie ksiąg zakazanych. Mimo to jego filozofia stała się inspiracją dla późniejszych nurtów myślowych, takich jak oświecenie i panteizm. Uznawany jest za jednego z prekursorów nowoczesnej filozofii. Poglądy Spinozy wpłynęły na myślicieli takich jak Hegel, Nietzsche czy Einstein.

Spinoza zmarł 21 lutego 1677 roku w Hadze, prawdopodobnie na gruźlicę, prawdopodobnie spowodowaną wdychaniem pyłu ze szlifowanych soczewek. Jego filozofia, choć kontrowersyjna w jego czasach, wywarła ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej myśli filozoficznej, a jego interpretacja Boga jako nieskończonej, immanentnej rzeczywistości do dziś inspiruje filozofów, teologów i naukowców.