Bajka o rybaku i rybce - geneza utworu i gatunek

Historia ubogiego rybaka, jego żony i złotej rybki w wersji Aleksandra Puszkina powstała w 1833 roku i jest jednym z utworów inspirowanych ludową tradycją bajkową. Puszkin czerpał pomysły do swoich dzieł z rosyjskiego folkloru, który szczególnie fascynował go w latach 30. XIX wieku. Utwór jest częścią zbioru jego baśni poetyckich, w których autor łączył elementy rodzimej kultury z uniwersalnymi motywami i wartościami. 

Bajka nawiązuje do archetypicznych wątków znanych w literaturze ludowej i baśniach innych kultur, takich jak historia o magicznym stworzeniu, które spełnia życzenia. W literaturze światowej podobne motywy można odnaleźć w niemieckiej baśni „O rybaku i jego żonie” zebranej przez braci Grimm, jednak Puszkin dostosował je do realiów rosyjskiej kultury i nadał im oryginalną formę poetycką. To jego wersja jest najbardziej znaną formą tej historii. 

Tworząc swoje baśnie, Puszkin dążył do wzbogacenia literatury rosyjskiej o dzieła inspirowane ludowymi tradycjami, jednocześnie podkreślając uniwersalne przesłanie dotyczące ludzkiej natury, moralności i konsekwencji naszych wyborów. „Bajka o rybaku i rybce” jest przykładem jego mistrzostwa w łączeniu prostoty ludowej opowieści z głębią filozoficznych i etycznych refleksji. W utworze Puszkin krytykuje ludzką chciwość, pychę i niewdzięczność, co nadaje bajce ponadczasowy charakter i uniwersalny morał. 

„Bajka o rybaku i rybce” to klasyczna bajka poetycka, która łączy elementy baśni i dydaktycznej opowieści. Dzięki mistrzowskiemu stylowi Puszkina oraz uniwersalnemu przesłaniu utwór ten zajmuje ważne miejsce w literaturze światowej jako przykład dzieła łączącego prostotę ludowej opowieści z głębią literackiego wyrazu. 

Cechy gatunkowe: 

• Obecność magicznych postaci i zjawisk, takich jak mówiąca złota rybka zdolna spełniać życzenia. 

• Brak konkretnie określonego czasu akcji, co nadaje utworowi uniwersalny i ponadczasowy charakter. 

• Podział na wyraźnie dobre i złe cechy bohaterów (rybak – dobroć i pokora, żona – chciwość i pycha). 

• Bajka ma wyraźny morał: krytykuje chciwość, pychę i brak wdzięczności, jednocześnie podkreślając wartość skromności i pokory. 

• Utwór pełni rolę przestrogi, ucząc czytelnika, że nadmierne ambicje prowadzą do zguby. 

• Choć zakorzeniona w rosyjskim folklorze, historia ma uniwersalny wymiar i odnosi się do ludzkiej natury niezależnie od epoki czy kultury.