Spis treści:
- Co to jest piryt?
- Z czego powstaje piryt?
- Jakie zastosowania ma piryt?
- Dlaczego piryt nazywa się „złotem głupców”?
- Wierzenia dotyczące pirytu
Co to jest piryt?
Piryt, a właściwie siarczek żelaza, jest kamieniem szlachetnym z grupy siarczków. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa „pyr” oznaczającego „ogień” lub też „pyrites” – „iskrzący”. Nazwa ta symbolizuje właściwości minerału, który w wyniku potarcia o metal bądź inne tworzywo bardzo intensywnie iskrzy.
Wiele osób interesuje się tym, co to jest piryt, ze względu na domniemane właściwości magiczne tego minerału i jego prozdrowotne działanie. Obecnie jednak traktuje się go głównie jako materiał przemysłowy. Z kolei ładniejsze kamienie pirytu o izometrycznych kształtach wykorzystuje się w branży jubilerskiej.
Minerał ten często mylony jest z markasytem. Wynika to z podobieństw wizualnych oraz takiego samego składu chemicznego. Jednak markasyt inaczej się krystalizuje (w romby) oraz jest mniej odporny na wietrzenie i utlenianie.
Przeczytaj również: Na tej wyspie rządzą kobiety. Kiedyś należała do Polski
Z czego powstaje piryt?
Kamień ten występuje przede wszystkim w skałach magmowych i metamorficznych (czyli przeobrażonych, jednych z najpowszechniejszych na Ziemi). Można go odnaleźć również w tzw. utworach hydrotermalnych, czyli substancjach wykrystalizowanych w trakcie ostatniej fazy krzepnięcia magmy. Z czego powstaje piryt? W jego składzie chemicznym odnaleźć można przede wszystkim dwa pierwiastki: siarkę i żelazo.
Piryt – zastosowanie
Ze względu na powszechność tego minerału i jego intensywne iskrzenie, początkowo używano go do rozpalania ognia. Dawniej piryt znajdował też zastosowanie w terapiach medycyny niekonwencjonalnej. Szereg jego właściwości pozwalał oczyścić i wzmocnić organizm, a także zminimalizować objawy niektórych chorób. Jednak w rzeczywistości minerał ten nie ma takich mocy.
Pod koniec XX wieku zaczęto za to wykorzystywać piryt w przemyśle wysokich technologii. Wszystko za sprawą odkrytych kilkadziesiąt lat temu elektrycznych własności powierzchni tego minerału. Przez to i przez fakt, że jest to powszechny i niedrogi materiał, zastosowanie pirytu w fotowoltaice czy produkcji katalizatorów przynosi obecnie wiele korzyści.
Oprócz tego minerał ten służy do produkcji dwutlenku siarki wykorzystywanego później w przemyśle papierniczym. Jest też przydatny w przemyśle chemicznym i nawozowym. Przede wszystkim jednak piryt traktuje się jako kamień ozdobny, a największe i najładniejsze jego egzemplarze są zbierane przez kolekcjonerów. Szczyt popularności zastosowania pirytu w jubilerstwie przypadał na drugą połowę XVIII wieku.
Przeczytaj również: Szmaragd w ciągu dnia, rubin w nocy, a nawet laser. Jak to się dzieje?
Dlaczego piryt jest nazywany „złotem głupców”?
Piryt nazywa się „złotem głupców”, ponieważ w dawnych czasach mylono go właśnie ze złotem. Pomyłki spowodowane były przede wszystkim kolorystycznym podobieństwem obu kamieni szlachetnych. Piryt może mieć różne barwy – od mosiężnożółtej, przez złotą, aż po jasnożółtą.
Dlaczego piryt jest nazywany „złotem głupców”? Są dwa powody. Po pierwsze piryt i złoto powstają w bardzo podobnych warunkach, nieraz w tych samych skałach. Sprawia to, że piryt może zawierać śladowe ilości złota (mniej więcej 0,25 proc. masy tego kruszcu może stanowić złoto).
Po drugie piryt ma pewną charakterystyczną właściwość. Bardzo łatwo ulega on wietrzeniu powierzchniowemu i utlenianiu, czyli korodowaniu. Może do tego dojść nawet po zetknięciu z ludzką dłonią, która ma odczyn kwasowy i jest naturalnie wilgotna.
Połączenie tych dwóch czynników mogło sprawić, że poszukiwacz złota o niedostatecznej wiedzy mógł pomylić ten cenny kruszec z pirytem. Gdy wziął go do ręki, ten natychmiast korodował, co mogło wywołać niemałe zaskoczenie. Można się więc domyślić, że poszukiwacz złota, który przyniósł do skupu piryt, mógł być nazywany głupcem. Sytuacja była z pewnością na tyle częsta, że w języku utrwaliło się to określenie: „złoto głupców”.
Wierzenia dotyczące pirytu
Najstarsze znane wierzenia dotyczące pirytu sięgają starożytności. Odnaleziono pochodzące z VII lub VIII wieku pirytowe peruwiańskie lustro w kształcie dłoni. Setki lat temu wierzono, że w pirycie można było zobaczyć odbicie swojej duszy. Tego typu artefakt prawdopodobnie miał w tym pomóc.
Wierzenia związane z pirytem były też silne wśród pierwotnych ludów Ameryki Północnej. Indianie, a w szczególności uzdrawiacze, często nosili biżuterię i stroje ozdabiane tym minerałem. Zgodnie z ich wierzeniami, miał on właściwości lecznicze. Obecnie nie ma żadnych naukowych dowodów dotyczących uzdrawiających mocy pirytu. Mimo to czasami stosuje się go jeszcze w tzw. medycynie niekonwencjonalnej.
Rozwiąż nasze quizy:
QUIZ ortograficzny. Czy wiesz, jak zapisać te rzadko używane wyrazy?
Bardzo trudny QUIZ z wiedzy ogólnej. Nieliczni zdobywają 100 proc.
QUIZ: Byłeś uczniem w PRL? Z łatwością odpowiesz na te pytania, choć przy 9. może być różnie
