Z tego artykułu dowiesz się:

Skorupa ziemska

Skorupa ziemska to warstwa składająca się z różnego rodzaju skał, m.in. granitu i bazaltu, przykrytych często skałami osadowymi. Od płaszcza ziemskiego oddziela ją tzw. nieciągłość Moho – nazwana tak od chorwackiego naukowca Mohorovičicia. Nieciągłości to takie fragmenty, w których występują skały powodujące załamywanie, odbijanie lub zmianę prędkości fal sejsmicznych.

Skorupa ziemska jest bardzo niejednorodna. W niektórych miejscach jej grubość wynosi tylko 5 kilometrów, a w innych nawet 70. Jest cieńsza pod oceanami, a grubsza pod obszarami lądowymi. Naukowcy znaleźli nawet taki teren na dnie Oceanu Atlantyckiego, który w ogóle nie jest pokryty skorupą – znajduje się tam jedynie płaszcz ziemski.

Płaszcz górny i dolny

Płaszcze dolny i górny zbudowane są ze skał. Ich forma zależy od temperatury w danej warstwie. Skały położone bliżej powierzchni Ziemi są twarde jak w skorupie ziemskiej. W dolnej części płaszcza są one na tyle miękkie, by płyty tektoniczne mogły się po nich swobodnie przemieszczać. Grubość płaszcza wynosi około 2,8-2,9 tys. km, a temperatura – około 4500-5000°C.

Jądro zewnętrzne i wewnętrzne

Jądro zewnętrzne zaczyna się na głębokości około 2900 km. Jądro wewnętrzne ma promień około 1220 km. Obie warstwy są zbudowane z niklu i żelaza, przy czym jądro zewnętrzne ma formę płynną, a wewnętrzne – stałą. Pomiędzy nimi znajduje się strefa przejściowa, czyli nieciągłość Lehmann.

W pobliżu środka Ziemi panuje bardzo wysoka temperatura, która sięga 6000°C. Oznacza to, że w jądrze wewnętrznym jest niemal tak ciepło, jak na Słońcu.

Czytaj także: Co zwiastuje purpurowe niebo?

Skąd wiadomo, jakie warstwy znajdują się pod powierzchnią Ziemi?

Nikomu jeszcze nie udało się dotrzeć do wnętrza Ziemi. Nawet gdyby było to technicznie możliwe, sprzęt spłonąłby z powodu wysokiej temperatury. Nie oznacza to jednak, że nie podejmowano pewnych prób.

Przykładem jest najgłębszy na świecie odwiert, który wykonano w latach siedemdziesiątych w północnej części Związku Radzieckiego. Na Półwyspie Kolskim udało się, za pomocą specjalnego wiertła, dostać się na głębokość 12 km. Dzięki temu naukowcy mieli możliwość pozyskania cennych skał z wnętrza Ziemi. Głębokość kilkunastu kilometrów nie stanowi jednak nawet połowy grubości skorupy ziemskiej.

Skąd w takim razie wiadomo, co znajduje się we wnętrzu naszej planety? Skorupą ziemską zajmuje się nauka zwana geologią. Jej metody, czyli badania skał i odwierty w przypadku głębiej położonych warstw, są jednak niewystarczające. 

Tam, gdzie geologia nie ma już zastosowania, do akcji wkracza geofizyka – nauka wykorzystująca metody fizyczne do badania warstw Ziemi. Geofizycy wykonują obliczenia m.in. na podstawie analizy fal sejsmicznych, głównie przy występujących naturalnie trzęsieniach Ziemi. Zdarza się też, że wywołują je specjalnie. Fale przechodzące przez skały o różnej gęstości mogą zachowywać się w określony sposób i w ten sposób można określić, z czego składają się poszczególne warstwy Ziemi.

Czytaj także: Nie wieszaj map na ścianie w pokoju dziecka! Zdziwisz się dlaczego.

Kiedy zostały odkryte warstwy Ziemi? Czy na pewno wiemy już wszystko na ich temat?

Naukowcy od wieków zajmowali się tematem warstw Ziemi. Już Isaac Newton odkrył na podstawie masy Ziemi, że wewnątrz muszą znajdować się skały o znacznie większej gęstości niż na zewnątrz. Kiedy zostały odkryte warstwy Ziemi? Stało się to dopiero w XX wieku, gdy możliwe było korzystanie z zaawansowanych urządzeń do badania fal sejsmicznych.

Wiedza na temat warstw Ziemi nie jest jeszcze pełna. Niekiedy okazuje się, że niektóre teorie były błędne. Wspomniany odwiert na Półwyspie Kolskim pokazał, że temperatura wewnątrz jest wyższa, niż zakładano. Uczona Inge Lehmann odkryła natomiast w 1936 roku, że jądro Ziemi nie jest płynne, ale ma formę metalowej kuli. To wszystko pokazuje, że w kwestii budowy wewnętrznej Ziemi wiedza naukowców prawdopodobnie będzie zmieniać się z czasem i w miarę rozwoju techniki.

Zainteresował Cię ten temat? Przeczytaj także nasze inne artykuły z dziedziny geografii!

Ciekawostki geograficzne: Niezwykłe jeziora

Ciekawostki geograficzne: Niezwykłe wyspy

Ciekawostki geograficzne: Wulkany